Jakub Gąsienica Wawrytko

Jakub Gąsienica Wawrytko starszy,także Krzeptowski(ur.5 lipca 1862 r.w Zakopanem,zm.10 listopada 1950 r.tamże)przewodnik tatrzański i ratownik górski,rolnik,kamieniarz,robotnik leśny.Uprawnienia przewodnika III klasy otrzymał przed 1901 r.II klasy w 1902 r.a I klasy w 1906 r.Był na tym polu aktywny do I wojny światowej,także w zimie.Brał udział w pierwszym kursie narciarskim dla przewodników tatrzańskich(1911 r.)W latach 1903–1906 aktywnie uczestniczył w znakowaniu szlaku Orlej Perci wykuwał stopnie w skałach,założył klamry,liny i drabinki.Wyznakował także szlaki dojściowe do grani,m.in.z Dolinki Koziej na Kozią Przełęcz.Jeszcze przed zbudowaniem szlaku przeszedł trasę od Koziej Przełęczy przez Kozie Czuby na Kozi Wierch(1904 r.z ks.Walentym Gadowskim i Klemensem Bachledą).Wszedł też na Mięguszowiecki Szczyt z Bańdziocha,górną częścią północnej ściany(1907 r.ze Stanisławem Krygowskim).Jako jeden z pierwszych wspinał się w zimie.Dokonał m.in.pierwszych wejść zimowych na Kozi Wierch od strony Żlebu Kulczyńskiego i na Rysy od strony Morskiego Oka(oba w 1910 r.z ks.Gadowskim).Brał udział w pierwszej tatrzańskiej wyprawie ratunkowej w lutym 1909 r.po Mieczysława Karłowicza.Był jednym z pierwszych członków Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego,utworzonego w tym samym roku.Aż do 1919 r.uczestniczył w licznych wyprawach,np.po Ferdynanda Goetla na północnej ścianie Wielkiej Buczynowej Turni czy po Stanisława Szulakiewicza i Klimka Bachledę na północnej ścianie Małego Jaworowego Szczytu.Osoba Wawrytki łączy się ze Stefanem Żeromskim,z którym był zaprzyjaźniony.Kiedy w sierpniu 1914 r.Żeromski wyjeżdżał z węgierskich Wyżnich Hag,nie wziął ze sobą rękopisu powieści Zamieć,by uniknąć problemów na granicy austriacko-rosyjskiej.Rękopis ten został później przyniesiony Żeromskiemu przez Wawrytkę na nartach w zimie przez Tatry.Po 1919 r.Gąsienica Wawrytko wycofał się z przewodnictwa i ratownictwa z powodu choroby nóg.W ostatnich latach życia nie wychodził już z domu.W 1925 r.otrzymał francuski medal dla ratowników górskich było to pierwsze odznaczenie przyznane przewodnikowi tatrzańskiemu za działalność na tym polu.Od 1934 r.był członkiem honorowym TOPR,a od 1948 r.Klubu Wysokogórskiego i Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego.O Wawrytce wspominali w swojej twórczości m.in.Walenty Gadowski i Mariusz Zaruski.Jakub Gąsienica Wawrytko zapoczątkował dzieje rodziny Wawrytków w XX-wiecznym Zakopanem.Był synem Jędrzeja,miał dwóch braci:Wawrzyńca i Józefa.Doczekał się trzech córek i siedmiu synów,którymi byli:Jan(zm.przed 1914 r.)Józef(1889–1971),Stanisław(1897–1973),Andrzej/Jędrzej(1900–1971),Wojciech(1903–1965),Jakub(1908–1987) i Michał(zm.w czasie I wojny światowej).Wszyscy nazywani byli Wawrytkami.Przed I wojną światową używali także nazwiska Krzeptowski,zrezygnowali z tego po II wojnie światowej i wrócili do nazwiska Gąsienica(Wawrytko).