Wacław Sieroszewski

Wacław Kajetan Sieroszewski,ps.„Wacław Sirko”(ur.24 sierpnia 1858 w Wólce Kozłowskiej,zm.20 kwietnia 1945 w Piasecznie)polski pisarz,tworzący na pograniczu czterech epok:pozytywizmu,Młodej Polski,dwudziestolecia międzywojennego oraz współczesności,zesłaniec na Sybir,podróżnik,etnograf Syberii i działacz niepodległościowy,Kawaler Krzyża Virtuti Militari V kl,poseł III kadencji i senator IV kadencji w II RP.
Życiorys
Młodość i więzienie
Po uwięzieniu ojca za udział w powstaniu styczniowym i śmierci matki pozostawał pod opieką rodziny.Za udział w tajnych stowarzyszeniach patriotycznych został wydalony przez władze rosyjskie z V klasy gimnazjum.Praktykował jako terminator ślusarski,uczył się w kolejowej Szkole Technicznej.Związany z ruchem socjalistycznym,zakładał kółka i kasy oporu wśród robotników.Aresztowany w 1878 r. i osadzony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej.Wacław Sieroszewski w 1879 roku,podczas buntu więźniów,rzucił w generała ramą wyrwaną z okna.Ten czyn został zakwalifikowany jako próba zamachu,groziła mu za niego kara śmierci.Jednak sam poszkodowany,gen.Ulrych podczas procesu,mającego miejsce 22 lipca 1879 r.stwierdził,że okiennica nie została rzucona umyślnie,była źle przymocowana i wypadła z rąk młodemu Wacławowi.Sieroszewskiego skazano na 8 lat twierdzy.Wyrok Wacława został jednak złagodzony przez gubernatora hr gen.Pawła Kotzebue,na zesłanie i osiedlenie na najdalszych krańcach Syberii.
Zesłanie
W 1880 r.przybył do Wierchojańska,gdzie spędził 3 lata,zajmując się głównie prowadzeniem warsztatu kowalskiego,myślistwem,oraz wyrobem biżuterii.W maju 1880 roku Wacław ożenił się z dwudziestoletnią Jakutką,Ariną Czełba-Kysą,siostrą żony Jana Zaborowskiego,zesłanego za udział w powstaniu styczniowym.Wacław dwukrotnie podejmował próbę ucieczki.W obu tych przypadkach współorganizatorką była żona Sieroszewskiego.Z pierwszej ucieczki dezerterzy zawrócili sami,natomiast druga przygotowywana przy wsparciu amerykańskich rozbitków z wyprawy George’a De Longa,a także ze strony finansowej przez Adama Szymańskiego skończyła się złapaniem uciekających.Uznanemu za przywódcę dezerterów Sieroszewskiemu drugi raz w życiu groziła kara śmierci;skazano go na pięć uderzeń knutem,co mogło spowodować zgon.W Wierchojańsku brakowało kata i wyrok został zamieniony na wieczyste osiedlenie w obszarze oddalonym o ponad„sto wiorst od drogi handlowej,rzeki i miasta”.Kolejne miejsca zesłania Sieroszewskiego to;Srednie Kołymsk,Andyłach,Bajagantajski Ułus,Namski Ułus.Pobyt w Namskim Ułusie umożliwił spisanie relacji etnograficznych dotyczących Jakutów i ich wierzeń,w tym wielokrotnie cytowanych w literaturze etnologicznej i religioznawczej dotyczącej szamanizmu.Było to możliwe dzięki znajomości z jakuckim szamanem,Tusputem.W 1890 roku zaowocowało to,opublikowaniem w rosyjskim czasopiśmie„Sybirskij Sbornik”artykułu„Kak i wo czto wierujut Jakuty”,a z czasem relacje te stały się podstawą dla monografii„Dwanaście lat w kraju Jakutów”.Po przyjęciu Wacława do gminy Tiuchtiur w 1890 roku,możliwe było nadanie mu w 1892 roku paszportu osiedleńczego,dającego mu możliwość poruszania się po całej Syberii Wschodniej.Umożliwiło mu to osiedlenie się w Irkucku w 1892 r.dwa lata później przeniósł się do Petersburga.Dzięki dofinansowaniu z Cesarskiego Towarzystwa Geograficznego mógł zająć się szczegółowymi badaniami nad Jakucją,został włączony do Irkuckiego oddziału tej instytucji.W 1896 roku w Petersburgu miało miejsce wydanie dzieła Wacława Sieroszewskiego„Jakuty.Opyt etnograficzeskogo issledowanija,tom 1”.Ta książka została nagrodzona złotym medalem Cesarskiego Towarzystwa Geograficznego,a wskutek zabiegów Grigorija Potanina i Piotra Siemionowa pozwolono Wacławowi na powrót do ojczyzny.
Powrót do Polski,ponowne zesłanie
W 1900 roku nakładem Karpińskiego ukazało się polskie wydanie monografii o Jakutach,nosi ono tytuł„Dwanaście lat w kraju Jakutów”.Aresztowany w 1900 r.za udział w manifestacji w rocznicę odsłonięcia Pomnika Adama Mickiewicza w Warszawie.Wydalony z Kongresówki.Dzięki poparciu Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego w latach 1903–1904 odbył wyprawę na Daleki Wschód Rosji(badał życie tamtejszych narodów) i wyprawę badawczą na wyspy japońskie.W 1903 r.na Hokkaido przeprowadził badania nad Ajnami.W 1904 r.przez Koreę,Chiny,Cejlon i Egipt powrócił do Warszawy.
Walka o niepodległość i życie w II Rzeczypospolitej
W czasie rewolucji w 1905 r.więziony kolejno na Pawiaku i w X Pawilonie.Wyjechał do Galicji,przebywał głównie w Krakowie i Zakopanem.W latach 1910–1914 mieszkał w Paryżu.Wstąpił do Związku Strzeleckiego i jako kawalerzysta 1 Pułku Ułanów Legionów Polskich Władysława Beliny-Prażmowskiego wziął udział w I wojnie światowej.Służąc w legionach w latach 1914–1917 doszedł do stopnia wachmistrza.W 1918 r.jako przywódca Stronnictwa Niezawisłości Narodowej został ministrem informacji i propagandy w Tymczasowym Rządzie Ludowym Republiki Polskiej w Lublinie.W latach 1927–1930 był prezesem Związku Zawodowego Literatów Polskich.Od 1927 r.zasiadał w składzie Kapituły Orderu Odrodzenia Polski.W 1933 r.został wybrany członkiem Polskiej Akademii Literatury.
Dorobek literacki i naukowy
Napisał wiele powieści,nowel i książek opisujących życie na Dalekim Wschodzie.Głównie znany jest jako autor powieści.Napisał także kilka książek o charakterze naukowym,opisujących życie takich społeczności azjatyckich jak Jakuci,Koreańczycy oraz Ajnowie.Sieroszewski nie patrzył na krajowców,tak jak zwykli to niejednokrotnie czynić antropolodzy z krajów kolonizatorskich,nawiązywał on wśród syberyjskiego ludu przyjaźnie,zawierał znajomości,nawet założył rodzinę,udało mu się więc wniknąć do opisywanego społeczeństwa,poznać je od środka.
W czasie okupacji mieszkał w Warszawie.Zmarł wkrótce po wyzwoleniu,20 kwietnia 1945,w Piasecznie.Pochowany został na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.(kw.209).
Twórczość

• Dzieła zbiorowe(tomy 1–25,1931–1935)
• Dzieła(tomy 1–20,1958–1963)

Prace etnograficzne

• Dwanaście lat w kraju Jakutów
• Korea.Klucz Dalekiego Wschodu
• Wśród kosmatych ludzi
• Ze świata
• Wśród lodów
• W niepodległej Mongolii

Beletrystyka

• Na kresach lasów(1894 r.)powieść
• W matni(1897 r.)zbiór opowiadań
• Z fali na falę(1910 r.)zbiór opowiadań
• Dno nędzy(1900 r.)zbiór opowiadań
• Latorośle opowiadanie
• Jesienią opowiadanie
• Chajlach opowiadanie
• Skradziony chłopak opowiadanie
• W ofierze bogom opowiadanie
• Czukcze opowiadanie
• Powieści chińskie opowiadanie
• Ol-Soni-Kisań opowiadanie
• Z życia Korei opowiadanie
• Beniowski(1916 r.)powieść
• Ocean(1917 r.)powieść
• Jan-Guj-Tzy powieść
• Ucieczka(1904 r.)powieść
• Zacisze powieść
• Zamorski diabeł(1903 r.w Powieściach chińskich,1909 r.w wersji zmienionej)powieść
• Miłość samuraja(1926 r.)powieść
• Dary Wiatru Północnego powieść
• Risztau(1899 r.)powieść
• W szponach(1918 r.)powieść
• Łańcuchy(1919 r.)powieść
• Topiel(1921 r.)powieść
• Brama na świat(Gdynia)
• Marszałek Józef Piłsudski
• Dary wiatru północnego

Scenariusze filmowe(współautor)

• Na Sybir i Wiatr od morza K.Czyńskiego(1930 r.)
• Rok 1914 H.Szaro(1932 r.)
• Dziewczyna szuka miłości R.Gantkowskiego(1938 r.)

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
• Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski(10 listopada 1933„za wybitne zasługi na polu literatury i życia narodowego”)
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski(1927 r.)
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski(2 maja 1923)