Herbu Dołęga,pseud. i krypt.G.Litwanis,Litwin,Wapru,(ur.1787 r.w Wilnie,zm.18 września 1861 w Paryżu)polski poeta,satyryk i bajkopisarz,powstaniec listopadowy i uczestnik wojen napoleońskich.
Życiorys
Pochodził z rodziny szlacheckiej pieczętującej się herbem Dołęga.Był synem Walentego i Anny z Reuttów.W latach 1802-1806 kształcił się na wydziale literatury Uniwersytetu Wileńskiego.W czasie studiów poznał się i zaprzyjaźnił się z Lelewelem.Przekradł się do Księstwa Warszawskiego i zaciągnął do polskiego wojska.Od roku 1809 służył w 3.(późniejszym 15.)pułku piechoty Księstwa Warszawskiego.W latach 1809-1812 brał udział w kampaniach napoleońskich.W kampanii roku 1812 służył jako adiutant generała brygady S.Mielżyńskiego,walcząc w bitwach pod:Smoleńskiem,Możajskiem,Tarutino i Berezyną(odznaczony krzyżem kawalerskim Legii Honorowej).W roku 1813 w Krakowie leczył się z odniesionych ran.Wkrótce potem(w stopniu kapitana)wystąpił z wojska i osiadł w rodzinnej wsi podwileńskiej.W latach 1816-1818 wiele podróżował,lecząc się w Czechach,Francji i we Włoszech.Od roku 1817 był członkiem warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk,pozostając neutralnym wobec walki pseudoklasyków z romantykami.W roku 1819 poślubił Weronikę Ejdziatowiczównę.Na początku roku 1828 został aresztowany i wywieziony do Warszawy.Wolność odzyskał 25 czerwca,po podpisaniu deklaracji,że w publikacjach swych zaniecha aluzji politycznych.W roku 1830 i 1831 uczestniczył w powstaniu listopadowym w Wilnie.Udział w walkach o Wilno i w powstaniu teleszewskim zakończył w randze pułkownika.Wkrótce potem wyjechał z misją dyplomatyczną do Szwecji,Anglii i Francji.Na emigracji przebywał od roku 1832.W tym okresie przebywał w Dreźnie,należąc do najbliższego otoczenia Adama Mickiewicza.Ostatecznie osiadł w Paryżu,gdzie wszedł w skład Komitetu generała J.Dwernickiego i przez krótki czas był także stronnikiem Hotelu Lambert.Nadal przyjaźnił się z Mickiewiczem, a jego syn Tadeusz ożenił się z Marią,córką Mickiewicza.W roku 1834 podpisał akt założenia Braci Zjednoczonych i przeżył wówczas okres nawrócenia.W roku 1836 zamieszkał w domku Jańskiego,lecz wkrótce odsunął się od tej grupy,trafiając dzięki Mickiewiczowi pod wpływ Andrzeja Towiańskiego,którego stał się później zaciekłym wrogiem.Zmarł w Paryżu i został pochowany na cmentarzu Montmorency pod Paryżem.
Twórczość
Napisał m.in.Krakowiaki ofiarowane Polkom(1816 r.)Poezje Litwina(1834 r.)Bajki i poezje nowe(1839 r.)Autor Hymnu do Boga o zachowanie wolności(1817 r.)obecnie zwrotek do pieśni"Boże,coś Polskę".Współpracował z czasopismami wileńskimi i warszawskimi, publikując w nich wiele swoich wierszy i bajek.Publikował je także u swoich przyjaciół,Bruno Kicińskiego czy też później w"Wiadomościach Brukowych".Od 8 czerwca 1818 był członkiem Towarzystwa Szubrawców.Wydał 11 tomików wierszy i bajek.Mickiewicz włączył jego bajkę Diabeł i zboże do III części Dziadów.Był członkiem loży wolnomularskiej Świątynia Izis w 1811/1812 roku.
Ważniejsze utwory

1. Duma o generale Grabowskim, oległym pod Smoleńskiem d.17 sierpnia 1812,Warszawa 1814 r.przedr.
2. Krakowiaki ofiarowane Polkom,Warszawa 1816 r.(muzyka:A.Mirecki),przedr.
3. "Powieść o zającach.Z autografu pisanego w formie listu 21 stycznia 1816 z Pizy we Włoszech do Jana Śniadeckiego w Wilnie",wyd.W.Wisłocki,Kalendarz Krakowski J.Czecha 1880 r. i odb.Kraków 1880 r.
4. "Hymn do Boga o zachowanie wolności(inc.O Ty!którego potężna prawica...)"Dziennik Wileński 1817 r.wyd.następne:przedr.L.Królikowski Bard oswobodzonej Polski,Warszawa 1830 r.Weimar 1887 r.przedr.L.S.Korotyński w:"Poeci legioniści.Wybór ich poezji",Warszawa 1907 r.Tania Biblioteka nr 26,(2 strofy włączono około roku 1830 do hymnu A.Felińskiego Boże,coś Polskę.Gorecki napisał poza tym 2 inne hymny do Boga:jeden ogłoszony w poz.8 pt."Hymn"(inc.O,Przedwieczny,Wiekuisty!...)drugi w poz.22 pt."Hymn do Boga"(inc.Ty,co stworzywszy światów szereg mnogi...)
5. "Śmierć zdrajcy ojczyzny",Tygodnik Polski 1818 r.,wyd.następne:w zbiorze:Przypomnienie kilku poezji dawniej powszechnie znanych,dziś rzadkich,Lwów 1872 r.przekł.czeski:tłum.J.P.Koubek:Zrádcova smrt,w:Pichl Společenský krasořečník český,3,1853 r.s.56-60;także pt.Smrt zrâdce vlasti w:J.P.Koubek:Sebrané spisy,t.3,1857 r.(s.205-210)przekł.francuski w:"L' Exilé de la Pologne",Recueil des contes et das morceaux littéraires originaux et traduits du polonais,Dijon 1833 r.
6. "Powrót do Polski",Tygodnik Polski 1818 r.wyd.następne: w zbiorze:Przypomnienie kilku poezji dawniej powszechnie znanych,dziś rzadkich,Lwów 1872 r.
7. Cienie walczących rycerzy polskich poległych pod Smoleńskiem 17 sierpnia 1812,Warszawa 1831 r.
8. Poezje Litwina,Paryż 1834 r.wyd.następne:poz.4,t.1,(zbiór wierszy,m.in.poz.4-5;tu również przedmowa A.Jełowieckiego,wydawcy:Do braci pozostałych w ojczystej ziemi)
9. Ósmy rok od wznowienia wojny narodowej,Paryż 1838 r.
10. Bajki i poezje nowe,Paryż 1839 r.wyd.następne:poz.4,t.1,(z wierszem dedykowanym:Przypisanie miastu Wilnowi)
11. Kłosek polski,czyli nowy tomik poezji...z dodaniem uwag przez tegoż nad doktryną dziś papieża względem Polski,Paryż 1843 r.wyd.następne:poz.4,t.1,(z dedykacją:narodowi francuskiemu;tu m.in.poz.2)
12. Wolny głos,czyli nowy tomik pism,Paryż 1850 r.wyd.następne:poz.4,t.2,(z dedykacją:Sewerynowi Gałęzowskiemu;tu m.in.poz.1,6)
13. Grosz wdowi.Kolęda z roku 1851 na rok 1852 na korzyść sierot polskich wychowywanych w szkole narodowej polskiej...Paryż 1852 r.
14. Wiersz powiedziany na pogrzebie generała Tadeusza Suchorzewskiego na smętarzu Mont-Parnasse w Paryżu d.19 marca 1852,Paryż 1852,przedr.
15. Bajka o jubilerach,Paryż 1854 r.przedr.
16. Do jenerała Rybińskiego w gronie oficerów polskich,wyd.F.Chotomoski w:Do jenerała Rybińskiego w imieniu obecnych oficerów polskich na obchodzie rocznicy bitwy pod Grochowem,dn.25 lutego 1844,Paryż brak roku wydania;prawdopodobnie jest to pierwodruk wiersza z poz.18:Do jenerała Macieja Rybińskiego,Paryż 6 czerwca 1857 r.(inc.Rybinski!Siedzisz cicho w tułaczej ustroni...)
17. Siewba,czyli nowy tomik pism,Paryż 1857 r.wyd.następne:poz.4,t.2,(z dedykacją:siostrze śp.Róży z Goreckich Zambrzyckiej;tu m.in.poz.14-15)
18. Nowy zbiorek wierszy,które napisał...Paryż 1858 r.wyd.następne:poz.4,t.2,(z przypisaniem:Braciom Polakom wierzącym w Jezusa Chrystusa;możliwe,że znalazła się tu m.in.poz.16)
19. Jeszcze tomik pism,Paryż 1859 r.wyd.następne:poz.4,t.2,(z przypisaniem:rodzinie)
20. Nowe pisemko,Paryż 1860 r.(z przypisaniem:emigrantom polskim;tu wśród wierszy korespondencja prozą i wierszem z A.Jełowieckim z okresu czerwiec-sierpień 1860 r.porównaj poz.22)
21. Wiersze różne,które napisał Walentego syn...Paryż 1860 r.wyd.następne:poz.4,t.2,(z wierszem:Ofiarowanie tego tomiku generałowi Jasińskiemu poległemu na Pradze 1794 r.)
22. Rozmaitości,Paryż 1861 r.wyd.następne:poz.4,t.2,(z dedykacją:E.Żeligowskiemu;tu wśród wierszy cd.korespondencji prozą i wierszem z A.Jełowieckim z okresu wrzesień-październik 1860 r.porównaj poz.20)
23. Pieśń polska.Rok 1838 od wznowienia wojny narodowej,brak miejsca i roku wydania;wyd.następne:Wydania zbiorowe poz.3
24. Wiersze.Zbiór rękopiśmienny wierszy nie drukowanych,przepisany w latach 1860-1865 przez przyjaciela poety K.Zylińskiego,rękopis:Biblioteka Jagiellońska

Ponadto utwory Goreckiego ogłaszano w czasopismach:Bard Nadwiślański(1832-1833),Demokrata Polski(1841-1842),Dziennik Wileński(1815-1825),Pamiętnik Warszawski(1815-1822),Przegląd Rzeczy Polskich(1857-1861),Tygodnik Polski i Zagraniczny(1818-1820),Tygodnik Wileński(tu debiut poetycki:"Strumień",1804 r.nr 6;bajka"Laur i cyprys",1804 r.nr 8),Wanda(1820-1821),Wiadomości Brukowe.Według G.Korbuta i Z.Ciechanowskiej niesłusznie przypisywano Goreckiemu utwory drukowane w Tygodniku Polskim(1818-1819) i Pamiętniku Warszawskim pod nazwiskiem Antoniego Pełki oraz zbiór:"Epigrammata",Warszawa 1820 r.(przedr.K.Bartoszewicz:Księgi humoru polskiego,t.4,Petersburg 1897 r.)Wiersze Goreckiego znajdują się natomiast w druczku: "Pisma rozmaite F. S. Dmochowskiego i D.Lisieckiego",Warszawa 1821 r.(wydane tytułem czasopisma Wanda 1821 r.t.1,3-4).Wiele utworów Goreckiego przedrukowano w zbiorach(m.in.)Lutnia.Piosennik polski.Zbiór pierwszy,wyd.2 Lipsk 1864 r.L.S.Korotyński,J.Tuwim:Księga wierszy polskich XIX w.t.1,Warszawa 1954 r.także wyd.2 Warszawa 1956 r.P.Hertz:Zbiór poetów polskich XIX w.księga 1,Warszawa 1959 r.Kilka pomniejszych wierszyków z rękopisów i czasopism ogłosił J.W.Gomulicki,Nowe Książki 1959 r.nr 8-10.Ponadto istnieją liczne odpisy rękopiśmienne wierszy w bibliotekach(m.in.)Biblioteka Jagiellońska,sygn.1034,2971,3262,3746,3761,6050 IV,6180 III;Biblioteka Narodowa,sygn.2676,2981;Biblioteka PAN Kraków,sygn.121,614,1285;Ossolineum,sygn.1286/1 I.
Wydania zbiorowe

1. "Bajki",Paryż(1868 r.)Biblioteka Ludu Polskiego,zeszyt 57(wybór)
2. "Pieśni",Paryż(1868 r.)Biblioteka Ludu Polskiego,zeszyt 54(wybór;z przedmową L.Rettla)
3. Pisma,wyd.E.Gorecki,Lipsk 1877 r.(z przedmową wydawcy),zawartość:Poezje Litwina;Bajki i poezje nowe;Kłosek polski;Wolny głos;Siewba;Nowy zbiorek wierszy;Jeszcze tomik pism;Wiersze różne;Rozmaitości;Pieśń polska
4. Pisma,t.1-2(wyd.uprawnione E.Ł.Kasprowicza),Lipsk 1886 r.Biblioteka Pisarzy Polskich,t.80-81(zawartość:Poezje Litwina;Bajki i poezje nowe;Kłosek polski;Wolny głos;Siewba;Nowy zbiorek wierszy;Jeszcze tomik pism;Wiersze różne;Rozmaitości)
5. Diabeł i zboże.Bajki,epigramaty,wiersze,wyd.J.Szeląg(Z.Mitzner),Warszawa 1950 r.Biblioteka Szpilek nr 6(wybór)

Listy

• Do Jana Śnaideckiego z roku 1816,rękopis:Biblioteka Jagiellońska,sygn.3131
• Do A.E.Odyńca z roku 1828 oraz od F.Morawskiego z roku 1829,Kronika Rodzinna 1882 r.(w liście Goreckiego epigramat:"Wallenrod drugi" i bajka:"Osioł i żyto")
• Do J.N.Janowskiego w zbiorze rękopisów z lat 1830-1880,rękopis:Biblioteka Jagiellońska,sygn.3685
• Do W.Wielogłowskiego z roku 1848,rękopis:Biblioteka PAN Kraków,sygn.1824,k.109-110
• Do Aleksandra Grabowskiego z roku 1860,rękopis:Biblioteka Narodowa,sygn.2917
• Korespondencja z A.Jełowickim z okresu czerwiec-październik 1860 r.wyd.
• Od J.Lelewela 2 listy z lat 1833-1834(bruliony),rękopis:Biblioteka Narodowa,sygn.7109
• Od K.Brodzińskiego bilecik bez tytułu i daty,ogł.A.Łucki:"Nieznane listy K.Brodzińskiego do S.Witwickiego i A.Goreckiego,Pamiętnik Literacki,rocznik 22/23(1925/1926)