Józef Tretiak

Ps.Józef Trywdar,Trzeciak(ur.28 września 1841 w Małych Biskupicach na Wołyniu,zm.18 marca 1923 w Krakowie)polski historyk literatury,krytyk literacki,profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego,członek Polskiej Akademii Umiejętności.Pochodził z drobnej szlachty.Uczęszczał do gimnazjum w Równem,studiował filologię na uniwersytetach w Kijowie,Zurychu i Paryżu.Brał aktywny udział w powstaniu styczniowym,pełniąc funkcję zastępcy komisarza województwa kijowskiego i naczelnika Kijowa.Od 1867 r.przebywał we Lwowie;pracował jako nauczyciel języka polskiego w miejscowym II Gimnazjum,stał na czele Związku Literackiego we Lwowie.W 1885 r.obronił doktorat na Uniwersytecie Jagiellońskim;rozprawę doktorską Mickiewicz w Wilnie i Kownie.Życie i poezja przygotował pod kierunkiem Stanisława Tarnowskiego.Od 1886 r.uczył języka polskiego w żeńskim Seminarium Nauczycielskim w Krakowie.W 1890 r.habilitował się(rozprawa Mickiewicz a Trembecki) i został docentem w Katedrze Historii Literatury Polskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego.Habilitował się również z języka i literatury ruskiej(1893 r.)W 1894 r.otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego i objął kierownictwo Zakładu Języka i Literatury Ukraińskiej UJ.Od 1898 r.był profesorem zwyczajnym.Bezskutecznie ubiegał się o objęcie Katedry Historii Literatury Polskiej po odejściu Stanisława Tarnowskiego.Od 1919 r.był profesorem honorowym UJ.W 1888 r.został powołany na członka-korespondenta krakowskiej Akademii Umiejętności(późniejszej PAU),od 1900 r.był jej członkiem czynnym;w latach 1898-1922 pełnił funkcję sekretarza Wydziału I akademii,był również sekretarzem(później przewodniczącym)Komisji do Badań w Zakresie Historii Literatury i Oświaty w Polsce AU,przewodniczącym Komisji Językowej AU,członkiem Komisji Języka Polskiego AU.Należał ponadto do Towarzystwa Naukowego we Lwowie(od 1920 r.)Dwukrotnie otrzymywał nagrodę Akademii Umiejętności im.Barczewskiego(1904,1915 r.)W pracy naukowej zajmował się głównie historią literatury polskiego romantyzmu i historią literatury ukraińskiej i rosyjskiej.Był wielbicielem Mickiewicza,któremu poświęcił kilkanaście publikacji.Krytycznie odnosił się do uznania,jakim cieszył się Juliusz Słowacki w głośnej pracy Juliusz Słowacki.Historia ducha poety i jej odbicie w poezji.1809-1842(1904 r.2 tomy)oskarżył poetę o egoizm,żądzę sławy i pozerstwo;postawa Tretiaka spotkała się ze sprzeciwem m.in.Piotra Chmielowskiego,Stanisława Brzozowskiego,Wiktora Hahna i Wilhelma Feldmana(nazwał on Tretiaka„pomniejszycielem olbrzymów”),poparł ją natomiast m.in.Juliusz Kleiner.Tretiak badał ponadto wpływ Mickiewicza na twórczość Aleksandra Puszkina i Tarasa Szewczenki,interesował się twórczością Kornela Ujejskiego i Adama Asnyka.Przygotował wybór poezji Józefa Bohdana Zaleskiego(1921 r.)określając w jego twórczości tzw.ukrainizm.Wśród uczniów Tretiaka byli m.in.Tadeusz Lehr-Spławiński,Stanisław Pigoń,Roman Pollak.Tretiak sam był również literatem.Ogłosił m.in.poemat liryczny"Z pogańskich światów"(1870 r.)poemat historyczny"Królewska para"(1871 r.)powieść"Pamiętniki Daniela"(1873 r.) 
Niektóre prace naukowe

• Słowo o Chopinie(1877 r.)
• O bajronizmie w poezyj polskiej(1879 r.)
• O dramacie staroindyjskim(1879 r.)
• Kalewala,epopeja fińska(1882 r.)
• Tragiczność w życiu Zygmunta Krasińskiego(1884 r.)
• Poezja po mickiewiczowska(1885 r.)
• Idea Wallenroda(1887 r.)
• Stosunki i pieśni miłosne Mickiewicza w Odessie(1887 r.)
• Szkice literackie(1896-1901,2 tomy)
• Kto jest Mickiewicz(1898 r.)
• Młodość Mickiewicza 1798-1824(1898 r.2 tomy)
• Obrazy nieba i ziemi w„Panu Tadeuszu”(1898 r.)
• Mickiewicz i Puszkin(1906 r.)
• Piotr Skarga w dziejach i literaturze Unii Brzeskiej(1912 r.)
• Bohdan Zaleski do upadku powstania listopadowego.Życie i poezja.Karta z dziejów romantyzmu polskiego(1911 r.)
• Bohdan Zaleski na tułactwie.Życie i poezja.Karta z dziejów Emigracji Polskiej(1913-1914,2 tomy)
• Adam Mickiewicz w świetle nowych źródeł 1815-1821(1917 r.)
• „Finis Poloniae!Historia legendy maciejowickiej i jej rozwiązanie”(1921 r.)wersja cyfrowa na PBI