II wojna światowa
W konspiracji od jesieni 1939 r.w kwietniu 1940 r.wstąpiła do ZWZ,potem do AK.W 1941 r.rozpoczęła studia prawnicze na podziemnym Uniwersytecie Warszawskim.Aresztowana w sierpniu 1942 r.uwięziona 9 miesięcy na Pawiaku,od maja 1943 do października 1944 r.w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau(wytatuowany na ręku numer 44764),gdzie uczestniczyła w konspiracji obozowej w grupie Oświęcim;następnie wywieziona do obozu koncentracyjnego we Flossenbürgu w Niemczech.Przeżyła dywanowe bombardowania Drezna.W kwietniu 1945 r.uciekła z transportu więźniów,w maju-czerwcu 1945 r.współorganizowała polski Komitet Pomocy Wracającym do Kraju w Koenigstein pod Dreznem.W czerwcu 1945 r.powróciła do Polski.
Działalność w PRL
Po wojnie studiowała socjologię(1945-1949,stopień mgr w 1950 r.)pod kierunkiem prof.Stanisława Ossowskiego i prof.Jana Bystronia.W tym czasie pełniła funkcję społecznego kuratora sądowego przy Sądzie dla nieletnich w Warszawie.Od 1953 r.współpracowała z zespołem prof.Stanisława Batawii w dziedzinie przestępczości nieletnich.W 1960 r.obroniła na UW pracę doktorską(dyplom w 1962 r.praca pt."Przestępczość grup nieletnich",opublikowana w KiW 1964 r.)w 1966 r.pracę habilitacyjną pt."Dynamika przemian kulturowych na wsi.Metoda badania głównej tendencji"(wydana w PWN w 1966 r.dyplom wydano w 1972 r.)W 1956 r.trzymiesięczne stypendium w instytutach badawczych we Francji(Paryż).W październiku 1957 r.została współzałożycielką i pierwszym dyrektorem Ośrodka Badania Opinii Publicznej przy Komitecie ds.Radia i Telewizji(do marca 1965 r.)We współpracy ze Stefanem Nowakiem stworzyła na UW system badawczy opinii publicznej,oparty na sieci ankieterów społecznych.Prowadziła z nim słynne badanie"Studenci Warszawy".Jednocześnie pracowała naukowo w Katedrze Socjologii u prof.Ossowskiego na UW,zajmując się metodami i technikami badań empirycznych(1957-1961 starszy asystent).Od 1955 roku członek Klubu Krzywego Koła,forum dyskusyjnego inteligencji warszawskiej.Od października 1965 r.adiunkt w Pracowni Badania Kultury Współczesnej przy Instytucie Badań Literackich PAN pod kierunkiem prof.Stefana Żółkiewskiego,od kwietnia 1969 r.adiunkt w Zespole Prognoz Społecznych IFiS PAN.Od 1972 r.docent.Autorka i współautorka ponad 25 książek i opracowań,stu kilkudziesięciu artykułów naukowych.Wypromowała 4 doktorów.Od stycznia 1980 r.profesor nadzwyczajny.W 1976 r.podpisała jeden z dwóch głównych listów otwartych przeciwko wpisaniu przyjaźni z ZSRR do konstytucji PRL.W końcu lat 70 członek konwersatorium Doświadczenie i Przyszłość.Na emeryturze od 1980 r.od 1 września 1980 współinicjatorka z Anną Sucheni-Grabowską i Zofią Skórzyńską jednego z nurtów warszawskiego ruchu oświaty i wychowania,który wszedł do NSZZPNTiO,a potem do NSZZ"Solidarność".W latach 1992-1996 przewodnicząca Rady Nadzorczej Fundacji Polsko-Niemieckie Pojednanie.W 1973 r.napisała pracę Wartości a przemoc będącą"próbą ujęcia socjologicznego problematyki obozów koncentracyjnych w oparciu o tzw.obserwację uczestniczącą",nagrodzoną przez Polskie Towarzystwo Socjologiczne oraz Nagrodą"Polityki"(1974 r.)
Konserwatywna krytyka III RP
W 2004 r.wydała książkę"Głowy hydry".Idee,które sformułowała Pawełczyńska,stały się potem ważnym elementem programu politycznego polskich konserwatystów.Przedstawiła w książce swoją wersję spiskowej teorii dziejów Polski po roku 1989.Według niej Polakom zagraża nowy rodzaj totalitaryzmu wymierzonego w tradycję oraz rodzinę.Zdaniem Pawełczyńskiej,liberalizm w sposobie działania na ludzką świadomość stanowi kontynuację totalitaryzmu komunistycznego.Krytykuje"samowolę jednostki"jaka jej zdaniem panuje we współczesnych społeczeństwach.Odrzuca też zasadę poprawności politycznej oraz tolerancji.Zgodnie z jej słowami"Dzisiejsza pseudo tolerancja polega na zaprzeczaniu faktycznym różnicom,które między ludźmi istnieją i których nie zniwelują żadne ideologie".Zdaniem Pawełczyńskiej hasło tolerancji zostało w 1989 r.wykorzystane,aby uniknąć dekomunizacji.Odrzuca tym samym ideę"grubej kreski"oraz porozumień Okrągłego Stołu.Według Pawełczyńskiej współczesną elitą stali się ludzie wywodzący się z komunistycznego reżimu i dlatego nazywa ich"lumpenelitami".Do tych"lumpenelit"Pawełczyńska zalicza niektórych przedstawicieli polskiego środowiska finansowego oraz polityków.Zgodnie z jej słowami w Polsce można mówić o kapitalizmie partyjno-mafijnym mającym tendencje totalitarne,co oznacza odrzucenie dorobku polskiej przedsiębiorczości wyzwolonej w 1989 r.przez plan Balcerowicza.Jej zdaniem polski kapitalizm był pozbawiony moralności.Pawełczyńska widzi wiele niebezpieczeństw,które zagrażają współczesnej Polsce i rysowany przez nią obraz jest w dużej mierze pesymistyczny.Poglądy głoszone przez Pawełczyńską stały się ważnym elementem programu politycznego realizowanego przez PiS po wyborach w 2005 r.W marcu 2006 r.podczas przemówienia w sejmie Jarosław Kaczyński mówił o"lumpenliberalizmie",który opisał w sposób bardzo zbliżony do diagnozy sytuacji w Polsce przedstawionej wcześniej przez Pawełczyńską.Podobne poglądy zostały przyjęte przez polityków z Samoobrony RP,LPR oraz przez media ojca Tadeusza Rydzyka.
Krytyka liberalna
Idee głoszone przez Pawełczyńską nie są popularne ani akceptowane przez większość socjologów.Łączenie liberalizmu ceniącego wolność z totalitaryzmem,który ją odrzucał,nie zostało powszechnie przyjęte.Wielu komentatorów życia politycznego nie zgadza się z tezami zagrożeń podnoszonych w książce Pawełczyńskiej.Zdaniem przedstawicieli bardziej liberalnych mediów mimo pewnych zagrożeń wolność stała się w Polsce podstawą rozwoju.Według niektórych dziennikarzy gospodarka osiągnęła już pewien poziom dający nadzieje na poprawę statusu materialnego Polaków.Wysokie bezrobocie miało narosnąć z powodu zbytniej ingerencji państwa w życie społeczne(np.złego prawa pracy).Polski kapitalizm krytykowany przez Pawełczyńską,zdaniem wielu ekonomistów może lepiej uleczyć problemy społeczne niż walka z elitami finansowymi.
Odznaczenia
W okresie PRL została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.W 2007 r.za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej,za działalność na rzecz przemian demokratycznych,za osiągnięcia w podejmowanej z pożytkiem dla kraju pracy zawodowej i działalności społecznej,prezydent Lech Kaczyński odznaczył ją Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą tego orderu.
Wybrane publikacje
- Przestępczość grup nieletnich,KiW,Warszawa 1964 r.
- Studia nad czytelnictwem,PWN,Warszawa 1969 r.
- Urbanizacja Kultury w Polsce(z Wandą Tomaszewską).PWN.Warszawa
- Wartości a przemoc.Zarys socjologicznej problematyki Oświęcimia,PWN,Warszawa 1973 r.(nagroda Polskiego Towarzystwa Socjologicznego im.Stanisława Ossowskiego),PWN,Warszawa 1995 r.Test,Lublin 2001 r.tłumaczenie angielskie University of California Press,1979 i 1980 r.niemieckie PMAB,Oświęcim 2001 r.tłum.Jochen August
- Czas człowieka,Ossolineum,Wrocław 1986 r.
- Praca i uczciwość,red.Warszawa 1992 r.
- Wartości i ich przemiany,red.Warszawa 1992 r.
- Drogi do szczęścia,WSiP,Warszawa 1993 r.
- Koni żal,Lublin 2003 r.Lublin 2012 r.
- Głowy hydry.O przewrotności współczesnego zła.Lublin, 2004 r.Wydawnictwo LTW,Łomianki 2014 r.
- Koniec kresowego świata Lublin,2003,2005 i 2012 r.(wyróżnienie w Nagrodzie Literackiej im.Józefa Mackiewicza)
- O istocie narodowej tożsamości.Polacy wobec zagrożeń.Józef Krzyżanowski Posłowie,stron 295,Wydawnictwo Polihymnia,Lublin 2010 r.
- Czas człowieka.Warszawa 1986 r.Wydawnictwo Matrix,Warszawa 2011 r.
- Dary losu.Wydawnictwo LTW,Łomianki 2013 r.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz