Towarzystwo Iksów

Towarzystwo literackie działające od 13 maja 1815 do 11 maja 1819 roku i skupiające recenzentów teatralnych,publikujących w dodatkach do Gazety Warszawskiej i Gazety Korespondenta Warszawskiego,bywalców warszawskiego salonu literackiego w pałacu Mostowskich przy ul.Przejazd.
Rodowód i skład członkowski
Nazwa towarzystwa pochodziła od zwyczaju podpisywania recenzji nie imieniem i nazwiskiem,ale pojedynczym lub podwójnym X.Do towarzystwa należeli pisarze wywodzący się z elity społeczno-kulturalnej Królestwa Polskiego m.in.Julian Ursyn Niemcewicz,Kajetan Koźmian,Zofia z Czartoryskich Zamoyska,Maria z Czartoryskich Wirtemberska,Józef Sierakowski,Tadeusz Matuszewicz,Franciszek Morawski,Ludwik Plater wraz z bratem Stanisławem oraz Michał Wyszkowski.Towarzystwo związane było z salonem literackim Tadeusza Antoniego Mostowskiego.Gospodarz salonu pełnił również funkcję przewodniczącego Towarzystwa Iksów.Sekretarzami początkowo(14 kwietnia do 4 czerwca 1815)byli Jan Maksymilian Fredro i Józef Lipiński,następnie Józef Ignacy Kossakowski.Inicjatorem zebrań był Adam Jerzy Czartoryski.Sympatykami towarzystwa byli m.in.Stanisław Kostka Potocki i Ludwik Osiński.Wszystkie recenzje były przed publikacją dyskutowane na protokołowanych zebraniach.Celem Towarzystwa miało być podniesienie poziomu przedstawień teatralnych w Warszawie.Jego członkowie byli zwolennikami poetyki późnoklasycystycznej,cechował ich nieprzychylny stosunek wobec takich gatunków jak łzawa komedia czy drama.Inspirowali się krytyką francuską.Często stosowali typ recenzji o charakterze felietonowym.
Towarzystwo Iksów w literaturze
W 1981 r.węgierski pisarz György Spiró wydał powieść Az Ikszek(Iksowie) i dramat Az imposztor,1983 r.(Szalbierz,1987 r.)o Wojciechu Bogusławskim i Towarzystwie.W 1983 r.rozgorzała dyskusja na temat powieści.Analizę powieści przedstawił w„Pamiętniku Teatralnym”profesor Andrzej Sieroszewski,który także przełożył niewielkie fragmenty tekstu,a w„Literaturze na Świecie”Elżbieta Cygielska zaprezentowała fragmenty wybranych recenzji węgierskich.Potem nastąpił okres"nagonki"na Spiró,w której aktywną rolę odegrał Jerzy Robert Nowak,który oskarżył pisarza o antypolonizm.Wyrwane z kontekstu pojedyncze zdania przedstawił jako dowód na polakożerstwo Spiró.Według tłumacza Spiró Mieczysława Dobrowolnego wpływy Nowaka były dość duże,gdyż dzięki jego skargom w wydziale kultury KC PZPR udało mu się zablokować wydanie powieści,a także późniejszy przyjazd pisarza do Polski na prapremierę dramatu o Wojciechu Bogusławskim Szalbierz(napisanego na podstawie tej powieści)wystawianego w 1987 r.przez warszawski teatr Ateneum.Teksty ukazały się po raz pierwszy w Polsce w 2006 r.w Literaturze na Świecie.