Życiorys
Anna Walentynowicz urodziła się 15 sierpnia 1929 w Siennem(obecnie Sadowe)niedaleko Równego na Wołyniu,na wschodzie II Rzeczypospolitej w chłopskiej rodzinie ukraińskich protestantów jako córka Nazara i Pryśki Lubczyków.Miała pięcioro rodzeństwa Olgę,Katarzynę,Piotra,Wasyla oraz przyrodniego brata Iwana(Pryśka Paszkoweć była wdową,gdy wychodziła za mąż za Nazara Lubczyka).We wrześniu 1937 r.zmarła jej matka.W 1940 r.Nazar Lubczyk ponownie ożenił się z Marią Ozarczuk.Ze związku tego narodziło się kolejnych pięcioro dzieci.Anna Lubczyk w dzieciństwie ukończyła cztery klasy szkoły powszechnej(w czasie wojny szkoła w Seinnem został zlikwidowana przez Niemców).Z powodu biedy,mając 12 lat lat,zmuszona była pójść do pracy do polskich zarządców pobliskiego majątku Pustomyty,którzy prawdopodobnie w grudniu 1943 r.zabrali ją ze sobą mówiąc niezgodnie z prawdą,że jej bliscy nie żyją.Razem z nimi znalazła się w Malcowiźnie(obecnie Rudniki)pod Warszawą.Stąd razem ze swymi gospodarzami przeniosła się później w okolice Gdańska,gdzie pracowała w gospodarstwie rolnym.Potem zatrudniła się w piekarni,a następnie w fabryce margaryny.W listopadzie 1950 r.Anna Walentynowicz zapisała się na kurs spawacza i trafiła do Stoczni Gdańskiej.Szybko stała się przodownicą pracy.Wyrabiała 270% normy.Jej zdjęcia trafiały do gazet.W nagrodę,jako członkini komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej,wysłana została w sierpniu 1951 r.na zjazd młodzieży do Berlina.Jednakże wkrótce potem oddała legitymację ZMP i wstąpiła do Ligi Kobiet.Jako działaczka tej organizacji zaczęła zabiegać o prawa pracowników.Wtedy zaczęły się jej kłopoty z Urzędem Bezpieczeństwa Publicznego.We wrześniu 1952 r.urodziła syna Janusza.Postanowiła jednakże nie wychodzić za mąż za ojca dziecka.Z czasem ciężka praca spawacza zrujnowała jej zdrowie.Zrezygnowała jednak z możliwości uzyskania świadczenia rentowego i przekwalifikowała się na suwnicową.W 1968 r.gdy domagała się wyjaśnienia defraudacji pieniędzy z funduszu zapomogowego,podjęto pierwszą,nieudaną,próbę wyrzucenia jej z pracy.W obronie koleżanki stanęła cała załoga wydziału W-3,gdzie pracowała.Podczas robotniczego protestu w grudniu 1970 r.Anna Walentynowicz przygotowywała strajkującym posiłki.W styczniu 1971 r.wybrano ją na delegatkę na spotkanie z towarzyszem I Sekretarzem KC PZPR Edwardem Gierkiem.W 1978 r.została jedną ze współzałożycieli Wolnych Związków Zawodowych.Działała jawnie.Jej mieszkanie było punktem kontaktowym WZZ.To sprowadziło na nią dotkliwsze szykany ze strony Służby Bezpieczeństwa MSW:zatrzymania na 48 godzin,rewizje,groźby zwolnienia z pracy.8 sierpnia 1980,pięć miesięcy przed osiągnięciem wieku emerytalnego,Annę Walentynowicz dyscyplinarnie zwolniono z pracy.Decyzja dyrekcji wywołała 14 sierpnia strajk,w czasie którego powstał NSZZ„Solidarność”.Pierwszym postulatem protestujących robotników było przywrócenie Anny Walentynowicz do pracy.Władza uległa ich żądaniom i wkrótce przywróciła ją do pracy.W 1981 r.podczas spotkania z robotnikami w Radomiu dwóch funkcjonariuszy SB MSW we współpracy z TW„Karol”miało podjąć próbę zabicia Walentynowicz za pomocą leku furosemid spowodować śmiertelne odwodnienie.W 2009 r.IPN postawił im zarzuty.W sierpniu 2010 r.warszawski pion śledczy IPN skierował sprawę przeciwko Tadeuszowi G.Markowi K. i Wiesławowi S.do Sądu Okręgowego w Radomiu.W stanie wojennym w PRL internowana,po rozbiciu siłą strajku w Stoczni Gdańskiej.9 marca 1983 Anna Walentynowicz stanęła przed sądem w Grudziądzu oskarżona o organizowanie strajku w grudniu 1981 r.Na rozprawę przyjechał Lech Wałęsa.Walentynowicz skazano na 1,5 roku pozbawienia wolności w zawieszeniu.Do zakładu karnego trafiła 4 grudnia 1983 za udział w próbie wmurowania tablicy upamiętniającej górników kopalni„Wujek”.Z więzienia w Lublińcu zwolniono ją w kwietniu następnego roku.5 kwietnia 1984 ze względu na zły stan zdrowia oskarżonych,sąd w Katowicach na czas nieokreślony odroczył proces Anny Walentynowicz i Ewy Tomaszewskiej aresztowanych pod zarzutem zorganizowania manifestacji w grudniu 1983 r.pod krzyżem przy Kopalni Węgla Kamiennego„Wujek”w Katowicach.Była inicjatorką protestu głodowego po zabójstwie ks.Jerzego Popiełuszki,przeprowadzonego od 18 lutego 1985 do 31 sierpnia 1986 w krakowskiej parafii ks.Adolfa Chojnackiego.W latach 80 XX w.krytykowała ówczesne kierownictwo związku skupione wokół L.Wałęsy.Istotą sporu stała się informacja o Lechu Wałęsie jako TW z SB i sprzeciw Walentynowicz wobec polityki prowadzącej do Okrągłego Stołu,określanej przez nią jako„ugodowa”.Pozostawała w kontakcie ze środowiskiem Andrzeja Gwiazdy.Z tego też względu po 1989 r.nie utożsamiała się z polityką rządzących partii postsolidarnościowych.W wyborach parlamentarnych w 1993 r.bez powodzenia kandydowała do Sejmu z listy komitetu„Poza Układem”(otrzymała 1431 głosów).W 1995 r.w formie listu otwartego zwróciła się z szeregiem krytycznych pytań do Lecha Wałęsy.W 2000 r.odmówiła przyjęcia tytułu honorowego obywatela Gdańska.Będąc w trudnej sytuacji materialnej,w 2003 r.wystąpiła o 120 tys.złotych odszkodowania za prześladowania w latach 80 XX w.choć wcześniej wykluczała taki krok.W lutym 2005 r.Sąd w Gdańsku odmówił przyznania świadczeń ze względu na przedawnienie roszczeń.Po tym A.Walentynowicz nie zgodziła się przyjąć emerytury specjalnej od prezesa Rady Ministrów Marka Belki.Ostatecznie w kolejnej instancji 22 lutego sąd przyznał jej 70 tys.złotych odszkodowania.W lipcu 2006 r.gdański Instytut Pamięci Narodowej ujawnił,że Annę Walentynowicz inwigilowało ponad 100 funkcjonariuszy i tajnych współpracowników Służby Bezpieczeństwa,w 1981 r.planując jej zabicie przez zniszczenie organizmu mieszanką leków.Krzysztof Wyszkowski ze względu na etos Anny Walentynowicz i jej związanie z ideą Solidarności nadał jej przydomek Anna Solidarność.W 1996 r.odnalazła swą rodzinę na Ukrainie,z którą do śmierci utrzymywała bliski kontakt(wielokrotnie odwiedzała ich na Wołyniu).
Śmierć,pogrzeb,ekshumacja
Anna Walentynowicz zginęła w katastrofie polskiego samolotu Tu-154M w Smoleńsku 10 kwietnia 2010 w drodze na obchody 70 rocznicy zbrodni katyńskiej.W identyfikacji zwłok w Moskwie uczestniczył jej syn Janusz.Jako,że ciało legendy Solidarności nie doznało znacznych uszkodzeń,bez kłopotów je rozpoznał.Trumna Anny Walentynowicz wróciła do Polski 15 kwietnia 2010 r.wraz z trumnami 33 innych uczestników lotu do Smoleńska,przywiezionymi natowskim samolotem transportowym Boeing C-17.Na płycie lotniska Okęcie odbyła się oficjalna uroczystość przywitania ofiar z udziałem najwyższych władz państwowych oraz rodzin.Następnie trumny zostały przewiezione 34 karawanami w kondukcie żałobnym ulicami Warszawy(Żwirki i Wigury i Trasą Łazienkowską)na Torwar,skąd mogli je odbierać bliscy ofiar.21 kwietnia 2010 r.na cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku-Wrzeszczu odbył się pogrzeb,w którym formalnie została pochowana Anna Walentynowicz.W lipcu 2012 r.gdy rodzina Anny Walentynowicz po około dwóch latach starań uzyskała wgląd do dokumentacji z jej sekcji w Moskwie,stwierdziła rozbieżność ze stanem faktycznym danych zarówno medycznych ciała zalutowanego w trumnie,jak i dotyczących jego odzienia w aktach przekazanych polskiej prokuraturze przez Rosjan.W związku z tym reprezentujący rodzinę Anny Walentynowicz adwokat Stefan Hambura niezwłocznie złożył wniosek o ekshumację.17 września 2012 na polecenie Wojskowej Prokuratury Okręgowej w Warszawie prowadzącej śledztwo w sprawie katastrofy smoleńskiej dokonano ekshumacji zwłok pochowanych w grobie Anny Walentynowicz.Brali w niej udział:prokurator z Wojskowej Prokuratury Okręgowej w Warszawie,specjaliści Żandarmerii Wojskowej,biegły medycyny sądowej oraz przedstawiciele powiatowego inspektora sanitarnego oraz rodzina i jej pełnomocnik Stefan Hambura.Wszystko było protokołowane i nagrywane przez prokuraturę wojskową.Wskutek odmownej decyzji prokuratury na wniosek adwokata rodziny Walentynowiczów mecenasa Stefana Hambury,do ekshumacji i późniejszych badań medycznych nie został dopuszczony przybyły w tym celu do Polski amerykański specjalista patologii i medycyny sądowej,lekarz Michael Baden.25 września 2012 w oparciu o wyniki przeprowadzonych badań DNA Wojskowa Prokuratura Okręgowa w Warszawie stwierdziła,że w grobie na cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku-Wrzeszczu znajdowało się ciało innej ofiary katastrofy,Teresy Walewskiej-Przyjałkowskiej.Prokuratura wojskowa poinformowała,że przed oficjalnym pogrzebem w kwietniu 2010 roku ciało Anny Walentynowicz zostało zamienione z ciałem tej ostatniej i błędnie pochowane w grobie na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.Ekshumacji szczątków złożonych na Cmentarzu Powązkowskim,które okazały się ciałem Anny Walentynowicz,dokonano w dniu 18 września 2012.„To rodzina błędnie rozpoznała ciało Anny Walentynowicz podczas okazania”powiedział podczas sejmowej debaty poświęconej działaniom państwa po katastrofie smoleńskiej prokurator generalny,Andrzej Seremet.Syn Anny Walentynowicz stanowczo zaprzecza,by się pomylił.W trakcie badania właściwego ciała Anny Walentynowicz w Zakładzie Medycyny Sądowej we Wrocławiu znaleziono cztery metalowe elementy o wymiarach od 0,2 do 1,2 cm.W opinii śledczych były to prawdopodobnie nity z poszycia samolotu.Stwierdzono również,że w Moskwie doszło do profanacji ciała,bowiem w głowie zaszyte były gumowe rękawiczki,kawałek rękawa i inne kawałki materiału.Powtórny pogrzeb legendy Solidarności odbył się na gdańskim cmentarzu Srebrzysko w dniu 28 września 2012.
Filmografia
Role filmowe
- "Człowiek z żelaza"(1981 r.)reż.Andrzej Wajda jako ona sama
- "Anna Walentynowicz"reż.Krzysztof Wojciechowski,1993 r.
- "Anna Walentynowicz"reż.Andrzej Bednarek,1994 r.
- "Prisoners of„Freedom”"reż.Laura Quaglia,2004 r.(prod.Włochy,Rosja)
- "Doceniałam każdy przeżyty dzień"reż.Jędrzej Lipski,Piotr Mielech,2010 r.
- Postać wzorowaną na Annie Walentynowicz stworzono w filmie Volkera Schlöndorffa"Strajk"(2007 r.)Została w nim przedstawiona jako analfabetka,a jej syn jako członek ZOMO,co stanowi elementy fikcyjne dzieła.W odpowiedzi na to adwokat Walentynowicz,Stefan Jaworski,zapowiedział w 2006 roku wejście na drogę prawną w obronie naruszonych dóbr osobistych Anny Walentynowicz,z czego ostatecznie zrezygnowano
- 3 maja 2006 została odznaczona przez prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Orderem Orła Białego
- 11 listopada 1990 została odznaczona przez prezydenta RP na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski
- Złoty Krzyż Zasługi 1966 r.
- Srebrny Krzyż Zasługi 1961 r.
- Brązowy Krzyż Zasługi 1953 r. i 1957 r.
- 13 grudnia 2005 w Waszyngtonie odebrała dwa medale na rzecz Solidarności oraz za swoje uczestnictwo od amerykańskiej Fundacji Pamięci Ofiar Komunizmu Medal Wolności Trumana-Reagana.Honorowym przewodniczącym Fundacji założonej przez Kongres USA jest były prezydent Stanów Zjednoczonych Ameryki George W.Bush
- 10 grudnia 2009 otrzymała„za odwagę w występowaniu w obronie podstawowych wartości i prawd nawet wbrew zdaniu i poglądom większości”nagrodę im.Pawła Włodkowica,przyznaną przez Rzecznika Praw Obywatelskich Janusza Kochanowskiego(także ofiary katastrofy PLF101 w Federacji Rosyjskiej)
- Medal Polonia Mater Nostra Est(1996 r.)
- Krzyż Solidarności Walczącej(2010 r.)
- 21 października 2010 Rada Miasta Gdynia podjęła uchwałę o nazwaniu skrzyżowania ul.Bosmańskiej i ul.Benisławskiego na Obłużu Rondem Anny Walentynowicz
- 8 kwietnia 2011,na fasadzie budynku przy ul.Grunwaldzkiej 49 w Gdańsku-Wrzeszczu odsłonięto poświęconą jej tablicę pamiątkową
- 26 sierpnia 2013 odbyła się uroczystość nadania jej imienia skwerowi u zbiegu ulic Henryka Sienkiewicza i Nowowiejskiej we Wrocławiu
- 11 kwietnia 2015 został odsłonięty pomnik Anny Walentynowicz w Panteonie Bohaterów Sanktuarium Narodowego na Cmentarzu Poległych w Bitwie Warszawskiej w Ossowie
- 15 sierpnia 2015 został odsłonięty pomnik Anny Walentynowicz przy skwerze jej imienia w Gdańsku,zaprojektowany przez rzeźbiarza Stanisława Milewskiego
- 13 grudnia 2015 jej imieniem prezes Rady Ministrów Beata Szydło uhonorowała największą salę w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
- 29 sierpnia 2016 jej imieniem został nazwany skwer przy pętli tramwajowej w Pabianicach
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz