Franciszek Bohuszewicz

Lub Boguszewicz(biał.Францішак Бенядзікт Багушэвіч,Franciszak Bieniadzikt Bahuszewicz;ur.21 marca 1840 w folwarku Świrany,w powiecie wileńskim,guberni wileńskiej,zm.28 kwietnia 1900 w Kuszlanach)białoruski i polski pisarz,poeta,adwokat,uczestnik powstania styczniowego.Zapoczątkował nurt realizmu krytycznego w literaturze białoruskiej,w twórczości inspirował się folklorem białoruskim.Używane pseudonimy literackie:Maciej Buraczok i Symon Rewka spod Borysowa(Symon Reuka z-pad Barysawa).
Biografia

Franciszek Bohuszewicz,syn Kazimierza,pochodził z rodziny szlacheckiej.Został ochrzczony w kościele w Rukojniach.W 1846 r.rodzina Bohuszewiczów przeniosła się do folwarku Kuszlany k.Oszmiany.W 1861 r.ukończył gimnazjum w Wilnie i wstąpił na Wydział Fizyczno-Matematyczny Uniwersytetu Petersburskiego.Za udział w zamieszkach studenckich został wydalony z uniwersytetu i powrócił w rodzinne strony.Pracował jako nauczyciel we wsi Dociszki w powiecie lidzkim.Tu zastał go wybuch powstania styczniowego.Podczas potyczki z wojskiem rosyjskim w Lasach Augustowskich Bohuszewicz został ranny.Od śmierci uratowali go włościanie.Po stłumieniu powstania,dzięki protekcji,uniknął zesłania na Sybir.Opuścił strony rodzinne i udał się na Ukrainę,dzięki Janowi Karłowiczowi w 1865 r.wstąpił do Nieżyńskiego Liceum Prawa.W 1868 r.ukończył naukę i od 1869 r.pracował w różnych instytucjach sądowych,głównie na Ukrainie.W 1884 r.po ogłoszeniu amnestii dla powstańców z 1863 r.powrócił i został adwokatem przy Wileńskim Sądzie Okręgowym.Był miłośnikiem poezji Adama Mickiewicza,uważał go za piewcę ziemi białoruskiej.Z okazji setnej rocznicy urodzin poety został członkiem komitetu jubileuszowego,do którego namówił także Elizę Orzeszkową.Organizował zbiórkę pieniędzy na pomnik poety.Wiosną 1898 r.zachorował i z rodziną(żoną oraz dwojgiem dzieci)przeniósł się z Wilna do Kuszlan.Nie brał udziału w uroczystościach odsłonięcia pomnika.Zmarł 28 kwietnia 1900 w swych rodzinnych Kuszlanach,a jego pogrzeb odbył się 1 maja tego samego roku.Mogiła poety znajduje się w Żupranach w rejonie oszmiańskim.
Twórczość

Pisał głównie w języku białoruskim.Zaczął,gdy jeszcze przebywał na Ukrainie,ale działalnością literacką zajął się dopiero po powrocie do Wilna.Za jego życia wyszły drukiem dwa zbiory wierszy i poematów.Zostały wydane za kordonem:Dudka białoruska(Kraków,1891 r.) i Smyk białoruski(Poznań,1896 r.)Przygotował do wydania również zbiór wierszy Opowiadania białoruskie,ale nie wydrukowano go,a rękopis zaginął.Po upadku powstania na Białorusi do 1905 r.zakazany był druk białoruskich książek,dlatego jego utwory były wydawane nielegalnie,rozchodziły się w rękopisach.Poezja Bohuszewicza jest poezją chłopską.Używał literackich pseudonimów Maciej Buraczok i Symon Rewka spod Borysowa(Symon Reuka z-pad Barysawa).Maciej Buraczok był mieszkańcem Kuszlan,a Symon Rewka Borysowa za Mińskiem.W ten sposób pseudonimy objęły niejako całą Białoruś.Był on pierwszym autorem całkowicie białoruskiej książki poezji.Jest uważany za ojca realizmu białoruskiego,za twórcę narodowych tendencji romantycznych w literaturze białoruskiej.Mawiał:nie porzucajcie naszej rodzinnej mowy białoruskiej,aby nie umarła!która była potem często używana i cytowana przez białoruskie ruchy narodowe i niepodległościowe.Spod jego pióra wyszły pierwsze opowiadania nowej literatury białoruskiej(Tralalonoczka,wydane w osobnej książeczce w 1892 r.)ludowe nowele(Świadek,Polesowszczik,Diadina,opublikowane po śmierci w gazecie"Nasza Niwa"w 1907 r.)Publikował także w języku polskim.Był korespondentem polskiego czasopisma"Kraj".Zachowały się jego listy do przyjaciół,Elizy Orzeszkowej i Jana Karłowicza.
Tożsamość narodowa
Franciszek Bohuszewicz tworzył w języku białoruskim,jednak istnieją źródła twierdzące,że sam uważał się za Polaka.
Franciszek Oskierka wspominał:

(…)pan Bohuszewicz,mój bliski sąsiad i dobry znajomy(…),to powstaniec 1863 roku,gorący patriota Polak,który w osobistych ze mną dość częstych rozmowach oświadczył,że jedyną pobudką,która pchnęła jego i jego poprzedników do pisania w tej gwarze,była obawa przed domniemaną rusyfikacją tamtejszego ludu.