Jan Gajda

(ur.4 lipca 1827 w Ciasnej,zm.8 października 1911 w Żorach)działacz społeczny,poeta i malarz,miłośnik literatury polskiej.Wcześnie został sierotą,więc wychowywał się u krewnego nauczyciela w Kochanowicach.Pierwsze swoje nauki zdobywał uczęszczając do szkoły elementarnej w Lubecku koło Lublińca.Kolejny etap jego edukacji miał miejsce w Kluczborku,gdzie był przyuczany do zawodu malarza pokojowego.Był niezadowolony z wyników,więc dobrowolnie udał się do Wrocławia.W 1847 roku powrócił w rodzinne strony,gdzie rok później założył pierwszy Klub Niedzielny,a przy nim bibliotekę z czytelnią i scenę amatorską oraz pierwszą Chłopską Kasę Pożyczkową.7 kwietnia 1849 roku na łamach walczącego z germanizacją polskojęzycznego„Dziennika Górnośląskiego”,drukowanego w Bytomiu,wydał on"Odezwę do ludu górnośląskiego":„[…]dla nas zbliżają się inne czasy,gdzie to i my do narodów oświeconych,liczyć się będziemy mogli.[…]Uczy nas historia Angielczyków,Francuzów i Niemców,że gdy lud się pobrata,połączy w jedną całość,to go największy wróg nie pokona.I my to możemy uczynić oparci na wolnościach konstytucyjnych.Załóżmy Ligę Szląską,na wzór polskiej,z tym zamiarem,że się o rzeczy czysto szląskie starać i narodowość szląską popierać będziemy.[…]Gdyby po innych gminach okolicy także kluby się tworzyły,moglibyśmy na jeden głos Ligę Szląską utworzyć i lud pospolity miałby przy należytość poznać ojczystą”.Jednak postulowana przez Gajdę Liga Śląska nigdy nie powstała.Gajda przyjaźnił się z ojcem Konstantego Damrota,a sam Konstanty Damrot pobierał u niego lekcje rysunku i malowania.Podczas tych spotkań zapoznawał Damrota z literaturą polską,a także ze swoimi utworami,które służyły w późniejszym czasie Damrotowi za wzór.Następnie przez krótki okres mieszkał w Królewskiej Hucie(dzisiejszy Chorzów).Około 1862 roku Gajda przeniósł się na stałe do Żor,gdzie założył"Kółko"(według niektórych autorów Koło Polskie).Prowadził tam odczyty swoich wierszy oraz spotkania oświatowe.Ponadto kontynuował swą pasję,zajmując się malowaniem kościołów,szczególnie w powiatach pszczyńskim i rybnickim.Tłumaczył sceny teatralne z niemieckiego na polski.W 1899 roku podczas pobytu w Lubecku zajął się wykonawstwem polichromii nawy głównej w lubeckim kościele.Jan Gajda zmarł 8 października 1911 roku w Żorach,jednak jego grób nie zachował się do naszych czasów.