Zamek w Lublinie

Dawny zamek królewski w Lublinie z Kaplicą Zamkową,pierwotnie zbudowany w XII wieku.W XIII wieku do zamku dobudowano romański donżon(wieżę mieszkalno-obronną),wielokrotnie przebudowywany,podczas okupacji niemieckiej mieściło się tam więzienie,później na takie same cele zamek zaadaptowało NKWD,dopiero w połowie lat 50.W XX wieku powstało tam muzeum.Kaplica zamkowa pw.św.Trójcy,wybudowana jako fundacja Kazimierza Wielkiego,to jeden z najcenniejszych zabytków w Polsce,pokryty rusko-bizantyjskimi freskami z 1418,powstałymi na zamówienie Władysława Jagiełły.
Historia
Początki zamku związane są z powstaniem w XII wieku kasztelanii lubelskiej.Za czasów Kazimierza Sprawiedliwego został wzniesiony na wzgórzu gród umocniony drewniano-ziemnym wałem.W 2 połowie XIII lub w początku XIV wieku w obrębie górnej części grodu wybudowano murowaną wieżę obronno-rezydencjonalną(donżon,stołp).Wieża była pierwszym murowanym obiektem zamku.W XIV wieku za panowania Kazimierza Wielkiego wzniesiono murowany zamek otoczony murem obronnym z bramą od zachodu.Wybudowano pierwszy gotycki pałac dla króla oraz basztę żydowską.Zamek,leżący na królewskim szlaku z Krakowa do Wilna,cieszył się zainteresowaniem i opieką Jagiellonów.Tu pod kuratelą Jana Długosza wychowali się synowie Kazimierza Jagiellończyka.Około 1520 roku Zygmunt Stary zapoczątkował przebudowę zamku na okazałą renesansową rezydencję królewską,zatrudniając między innymi włoskich mistrzów sprowadzonych z Krakowa.Wybudowano nową bramę z wieżą,czworoboczną basztę,kamienicę Grodzką,podwyższono pałac królewski ozdabiając go attykami.W 1569 roku w murach zamku obradował sejm,na którym podpisano akt unii polsko-litewskiej unię lubelską.19 lipca 1569 na sejmie w Lublinie książę pruski Albrecht Fryderyk Hohenzollern złożył hołd lenny Zygmuntowi II Augustowi,co obecny wówczas Jan Kochanowski opisał w utworze Proporzec albo hołd pruski.Pomiędzy 1635-1642 rokiem pod kierunkiem Jana Cangerle zamek prawdopodobnie wyremontowano.W 1648 roku z zamku kierował działaniami wojennymi król Jan Kazimierz.W latach 1655-1657 zamek zajmowały wojska szwedzkie,węgierskie i moskiewskie,co doprowadziło do jego ogromnych zniszczeń.Ocalały jedynie najstarsze budowle kaplica i donżon.W 1743 roku starosta Jakub Zamojski wzniósł nowe budynki kancelarii i archiwum,a w 1773 roku budynek dawnej bramy wjazdowej został przebudowany na cele mieszkalne przez starostę Wincentego Potockiego.W latach 1824-1826,z inicjatywy Stanisława Staszica i wg projektu S.Stompfa,wzniesiono na wzgórzu nową budowlę w stylu neogotyku angielskiego,przeznaczoną na więzienie kryminalne Królestwa Kongresowego.Funkcję więzienia zamek pełnił przez 128 lat.W latach 1831-1915 było tu więzienie carskie,głównie dla uczestników walk o niepodległość,m.in.powstańców styczniowych 1863 roku.W okresie 1918-1939 obok więźniów kryminalnych odbywali tu karę członkowie ruchu komunistycznego,za przynależność do nielegalnej Komunistycznej Partii Polski.II wojna światowa i okupacja(1939-1944)to okres funkcjonowania więzienia hitlerowskiego,przez które przeszło 40 tys.osób,głównie członków ruchu oporu.Duża część więzionych zginęła w egzekucjach i obozach śmierci.22 lipca 1944 roku,przed opuszczeniem Lublina,hitlerowcy dokonali masowego mordu 300 więźniów zamku.Po wyzwoleniu spod okupacji hitlerowskiej w sierpniu 1944 roku zorganizowano na zamku polityczne więzienie karno-śledcze,podległe władzom sowieckim,a następnie Urzędowi Bezpieczeństwa Publicznego.W latach 1944-1954 więziono tu około 35 tys.Polaków przeciwstawiających się komunistycznemu zniewoleniu.Spośród 515 wydanych wyroków śmierci życie straciło 333 osoby.Po likwidacji więzienia w dniu 13 stycznia 1954 roku więźniów politycznych przewieziono do więzienia w Chełmie,a po przeprowadzeniu prac remontowych zamek przeznaczono na cele kultury.Od 1957 roku jest siedzibą główną Muzeum Lubelskiego,założonego w 1906 roku.
Kaplica Trójcy Świętej
Najprawdopodobniej w XIV wieku powstał gotycki kościół zamkowy pod wezwaniem Trójcy Świętej,który pełnił funkcję kaplicy królewskiej.Z fundacji Władysława Jagiełły gotyckie wnętrza kaplicy pokryto malowidłami bizantyjsko-ruskimi.Prace ukończono w 1418 roku.Dzięki malowidłom,zachowanym do czasów współczesnych,Kaplica Trójcy Świętej stanowi zabytek w skali międzynarodowej.
Wieża zamkowa
Wieża zamkowa(baszta,donżon,stołp)to cenny zabytek sztuki romańskiej i jedna z najstarszych budowli na Lubelszczyźnie.Powstała w XIII wieku jako budowla obronno-mieszkalna(donżon).Stanowiła część grodu kasztelańskiego.Wzniesiona przy południowym zboczu wzgórza.Posiada trzy kondygnacje nadziemne.Grubość muru do 3,4 m,wewnątrz którego biegnie spiralna klatka schodowa.Dolne partie muru wzniesione z łamanego wapienia,wyższe z cegły.W czasie budowy gmachu przeznaczonego na więzienie(XIX wiek)wieża znalazła się w obrębie jego murów.Z tego okresu pochodzi wieńczący ją krenelaż.Na uwagę zasługuje zachowane romańskie okno biforyjne na III kondygnacji.