Marcin Śmiglecki

Łac.Martinus Smiglecius,inne formy nazwiska:Martinus Leopolitanus,Marcin Lwowianin,Śmigielski,Śmiglekius,Śmigletius,pseud.Jeden Miłośnik Ojczyzny,(ur.11 listopada 1563 we Lwowie,zm.26 lipca 1618 w Kaliszu)polski filozof,logik i teolog,polemista religijny,jezuita.
Życiorys
Urodził się we Lwowie,w rodzinie pochodzącej ze Śmigla.Prawdopodobnie był synem Wojciecha i Anny Wilczkówny.Początkowe nauki pobierał w lwowskiej szkole katedralnej.Już wtedy, swymi zdolnościami zwrócił uwagę Jana Zamoyskiego,który posłał Śmigleckiego do szkół jezuickich w Pułtusku.Dzięki hojności Zamoyskiego,w sierpniu roku 1580,wyjechał z bratem do Rzymu.Kilka miesięcy później(1581)wstąpił do zakonu jezuitów.Studiował filozofię i teologię w rzymskim Collegium Romanum,m.in.pod kierunkiem F.Suáreza i R.Bellarmina(1582-1585).Latem roku 1585,przez Mediolan,wrócił do Polski i udał się do Wilna,gdzie przez 4 lata wykładał w tamtejszej Akademii filozofię(1586-1590),przez kolejne 10 lat teologię(1590-1600).W roku 1588 przyjął święcenia kapłańskie,a w roku 1594 uzyskał doktorat teologii.Przez szereg lat był rektorem kolegium jezuitów,kolejno w:Pułtusku,Poznaniu,Kaliszu oraz zarządzał domem profesów w Krakowie.Kilkukrotnie był deputatem zakonu na kongregacjach generalnych w Rzymie.Słowem i pismem zwalczał arian.Wielokrotnie polemizował z F.Socynem i W.Smalciusem.
Twórczość
Autor monumentalnego dzieła(1632 strony)pt.Logica wydawanego w Niemczech(Ingolstadt 1618) i 3-krotnie w Anglii(Oksford 1634,1638,1658).Korzystał z niego m.in.John Locke podczas swych studiów w Oksfordzie.Jest najwybitniejszym logikiem i wybitnym pisarzem filozoficznym dawnej Polski.Obszerny traktat Logica wyrósł z wykładów prowadzonych w Akademii Wileńskiej w roku 1586/1587.Obok logiki Śmiglecki uwzględnia także wiele problemów metafizycznych.Logica przez długi czas była jednym z najlepszych i najbardziej rozpowszechnionych podręczników na Zachodzie,zwłaszcza w Anglii,gdzie korzystano z niego jeszcze w połowie XIX wieku.W filozofii Śmiglecki opierając sie na poglądach Arystotelesa,uwzględnia różnych jego komentatorów,zwłaszcza Tomasza z Akwinu i Suáreza.W wielu kwestiach przedstawia własne poglądy.Nowsze badania wykazują,że"Śmiglecki jest w Polsce inicjatorem nurtu metafizyki neoscholastycznej,którego kontynuacją jest w jakimś sensie metafizyka Leibniza i Wolffa".Śmiglecki jest również autorem traktatu ekonomiczno-etycznego O lichwie(Wilno i Kraków 1596),który miał później kilkanaście wydań.Opublikował też kilkanaście rozpraw teologicznych.
Ważniejsze dzieła

• Opisanie disputacyjej nowogrodzkiej,wyd.W.Zajączkowski,Wilno 1594
• O bóstwie przedwiecznym Syna Bożego,Wilno 1595,drukarnia Akademii T.J.(polemika z pracą F.Socyna pt.Refutacja książek,które X.Jakub Wujek,jezuita,wydał roku 1590,Kraków 1593
• O lichwie i trzech przedniejszych kontraktach:wyderkowym,czynszowym i towarzystwa kupieckiego nauka krótka,Wilno 1596,drukarnia Akademii T.J.wyd.następne:Wilno 1596;Kraków 1596;Kraków 1604;rozszerzone pt.O lichwie i wyderkach,Kraków 1607;Kraków 1613;Kraków 1619;Kraków 1621;Kraków 1640;Wilno 1641;Wilno 1753
• Absurda synodu toruńskiego,b.m.w.1596
• Dysputacja wileńska,wyd.P.Wołłowicz,Wilno 1599;wyd.następne:Kraków 1599
• O jednej widomej Głowie Kościoła Bożego,Wilno 1600,drukarnia Akademii T.J.(jest to dalszy ciąg Dysputacji wileńskiej)
• O dziesięcinach z Pisma Świętego zebranie krótkie,Kraków 1604,drukarnia Łazarzowa;wyd.następne:Kraków 1648;Sandomierz 1728;Kraków 1765;Warszawa(brak roku wydania)
• Nodus Gordius,seu de vocatione ministrorum disputatio,Kraków 1609.
• Vana sine viribus ira ministrorum evangelicorum,Kolonia 1611.
• Nova monstra novi arianismi seu absurdae haereses a novis arianis in Poloniam importatae[...]refutatae,Kraków 1612.
• Verbum Caro factum,Kraków 1613.
• De baptismo adversus Hieronymum Moscorovium liber unus,Kraków 1615.
• De Christo vero et naturali Dei filio[...]libri duo,Kraków 1615.
• De erroribus novorum arianorum libri duo,Kraków 1615.
• De ordinatione sacerdotum in Ecclesia romana,adversus J.Zaborovii[...]dissertationem,Kraków 1617.
• Logica...selectis disputationibus et quaestionibus illustrata...Ingoldstadt 1618,drukarnia E.Angermaria;wyd.następne:Oksford 1634;Oksford 1638;Oksford 1658;

Listy i materiały

• Do J.Zamoyskiego,dat.w Rzymie 8 września 1581,wyd.J.Siemiński Archiwum Jana Zamoyskiego,t.2,Kraków 1909,s.57-58
• Do pośrednika dysputy wileńskiej w roku 1599,wyd.M.Wiszniewski Historia literatury polskiej,t.6,Kraków 1844,s.90-91 przypis.
• List J.Zamoyskiego,dat.w obozie pod Pskowem 24 grudnia 1581 do biskupa Piotra Dunina Wolskiego,dotyczący m.in.wstąpienia M.Śmigleckiego do zakonu jezuitów;wyd.T.Wierzbowski Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego,t.1,Warszawa 1900,s.239-240(z błędami);J.Kojałowicz Dniewnik posledniego pochoda Stiefana Batorija na Rossiju,cz.2,Petersburg 1867,nr 143(z błędami);J.Siemieński Archiwum Jana Zamoyskiego,t.2,Kraków 1909,s.158-159(poprawnie)
• Korespondencja Jana Zamoyskiego z lat 1580-1584 ze:Stanisławem Reszką,Jerzym Tyczynem,Piotrem Duninem Wolskim dot.pobytu M.Śmigleckiego w Rzymie i wstąpienia do zakonu jezuitów;wyd.J.Siemieński Archiwum Jana Zamoyskiego,t.2,Kraków 1909;t.3,Kraków 1913.

Utwór o autorstwie niepewnym

• Przestrogi do sumnienia należące,brak miejsca wydania 1632;wyd.następne:brak miejsca wydania 1632;Wilno 1765,(autorstwo wg J.Wielewickiego;wg K.Estreichera utwór uległ przeróbkom w roku 1632);