Bolesław II Rogatka

Także Łysy i Cudaczny(ur.między 1220 a 1225,zm.26 grudnia 1278)książę krakowski w 1241,w latach 1241-1247 książę południowo-zachodniej Wielkopolski,książę śląski w latach 1241-1248,legnicko-głogowski w latach 1248-1249/1251,w 1249 strata Lubusza,od 1249 tylko w Legnicy,od 1277 także w Środzie Śląskiej.

Genealogia i dzieciństwo

Bolesław II był najstarszym synem księcia śląskiego Henryka II Pobożnego i królewny czeskiej Anny,córki Przemysła Ottokara I.Młody Bolesław dorastał pod dużym wpływem swojej ascetycznej babki,Jadwigi z Andechs,co z pewnością pozostawiło rysy na jego psychice.Wielce wymowna jest tutaj ilustrowana miniatura pochodząca z XIV-wiecznego kodeksu poświęconego Świętej Jadwidze,przedstawiająca Bolesława,który jest kąpany w wodzie,z której wcześniej korzystały zakonnice.Scenie tej przygląda się zrozpaczona i bezradna Anna Czeska.

4.Henryk I Brodaty zm.19 marca 1238
			2.Henryk II Pobożny zm.9 kwietnia 1241
5.Jadwiga z Andechs zm.14 października 1243
						1.Bolesław II Rogatka zm.26 grudnia 1278
6.Przemysł Ottokar I zm.15 grudnia 1230
			3.Anna Przemyślidka zm.23 czerwca 1265
7.Konstancja węgierska zm.6 grudnia 1240

Początek rządów i walka o wielkopolskie dziedzictwo(1241-1247)

Bolesław w przeciwieństwie do ojca nie musiał zbyt długo czekać na objęcie samodzielnych rządów,gdyż już 9 kwietnia 1241 roku bohaterską śmiercią w bitwie z Mongołami przyszło zginąć Henrykowi II Pobożnemu.W chwili tych tragicznych wydarzeń z piątki synów księcia śląskiego za pełnoletnich wedle ówczesnych praw mogło zostać uznanych dwóch najstarszych Bolesław i niewiele od niego młodszy Mieszko.Przez pierwsze miesiące zapewne w trudach polityki pomagała im matka,Anna.Niektóre źródła mówią nawet wprost o jej regencji.Jakkolwiek było,nie trwało to jednak zbyt długo i jeszcze w tym samym roku Bolesław objął samodzielną władzę.Początek rządów Bolesława nie był udany.Wprawdzie Mongołowie po splądrowaniu sporych obszarów Śląska wkrótce wycofali się na Węgry,nie zamierzając opanować krainy na stałe,ale i tak sytuacja Bolesława nie należała do najłatwiejszych.Dziedzictwo ojcowskie oprócz Dolnego Śląska obejmowało również większość Wielkopolski i ziemię krakowską,w krótkim jednak czasie po dzielnice te zgłosili się nowi chętni.W Małopolsce jeszcze w lipcu 1241 roku pojawił się odwieczny pretendent do Krakowa Konrad mazowiecki.Wojna nie była jeszcze przegrana,gdyż skuteczny opór wobec ks.mazowieckiego zorganizował wojewoda krakowski,Klemens z Ruszczy,wobec jednak zupełnej bierności księcia śląskiego dość szybko znalazł sobie nowego kandydata na tron w osobie Bolesława V Wstydliwego.Zupełnie inaczej wypadki rozegrały się w Wielkopolsce.Również tam na wieść o klęsce legnickiej książęta wielkopolscy(dotychczas sprawujący władzę tylko w Nakle i Ujściu nad Notecią),Przemysł I i Bolesław Pobożny,zdecydowali się odzyskać dzielnicę należącą niegdyś do Władysława Odonica,ich ojca.Możni i rycerstwo wielkopolskie poparli ich zresztą zdecydowanie,gdyż jak twierdził kronikarz wielkopolski to oni byli prawdziwymi dziedzicami tej ziemi.Tym razem Bolesław postanowił jednak nie ustępować bez walki i początkowo wydawało się,że uzyska dla Śląska przynajmniej południowo-zachodnią część tej dzielnicy z Santokiem i Międzyrzeczem na czele.Nieustępliwość Władysławowiców i narastające kłopoty rodzinne spowodowały jednak,że ostatecznie w 1247 roku i z tych nabytków musiał Bolesław zrezygnować.

Pierwszy podział Dolnego Śląska(1248)

Początkowo Bolesław nie zamierzał dopuścić do żadnych podziałów ojcowskiej dzielnicy i całość władzy chciał skupić w swoim ręku.Wprawdzie już w 1242 roku niespodziewanie zmarł drugi pod względem starszeństwa brat Bolesława,Mieszko,którego wcześniej musiał wyposażyć w ziemię lubuską,lecz wkrótce kolejni bracia zaczęli osiągać wiek sprawny.Opór Bolesława przed rezygnacją z części władzy udało się złamać dopiero siłą,kiedy stronnikom juniorów udało się uwięzić księcia śląskiego i osadzić w wieży legnickiej.Wypadki te spowodowały,że Bolesław stał się do końca życia bardzo nieufny wobec otoczenia,co jeszcze spotęgowało trudności z obcowaniem z władcą o niezwykle trudnym charakterze.Do przejściowego porozumienia z młodszym Henrykiem III doszło w 1247 roku,kiedy dopuścił brata do formalnych współrządów.Współpraca między braćmi nie układała się jednak zbyt dobrze i już rok później zdecydowano się na podział jednolitej dotychczas dzielnicy na części legnicko-głogowsko-lubuską oraz wrocławską.Dodatkowo bracia zobowiązali się otoczyć opieką młodsze rodzeństwo,które miało pójść drogą kariery duchownej,przy czym Bolesławowi przypadł jako podopieczny Konrad,zaś Henrykowi Władysław.Bolesławowi jako starszemu przysługiwało prawo wyboru dzielnicy ten z nieznanych powodów wybrał Legnicę,może dlatego,że Ziemia Legnicka obfitowała w złoto znajdywane w rzekach Kaczawie i Wierzbiaku.Wybór Legnicy mógł być także podyktowany narastającym konfliktem z możnymi potężnego Wrocławia Rogatka liczył,że Henryk III nie poradzi sobie z tą sytuacją i księstwo z powrotem wpadnie w jego ręce.Zawiódł się tutaj jednak na całej linii.Dopiero teraz zaczął głośno krzyczeć,że został skrzywdzony.Henryk III Biały nie zamierzał dobrowolnie rezygnować z nowego nabytku,nowa wojna była więc kwestią czasu.

Wojna z Henrykiem III Białym i sprzedaż Lubusza(1248-1249)

Bolesław i Henryk zaczęli przygotowywać się do konfrontacji,do której nie mieli jednak odpowiednich funduszy.W tych to okolicznościach doszło do najbardziej haniebnych praktyk w okresie rozbicia dzielnicowego.Bolesław jeszcze w 1242 roku ożenił się z Jadwigą córką Henryka I hrabiego Anhaltu oraz Irmgardy z Turyngii i teraz swoje koneksje rodzinne postanowił wykorzystać do znalezienia sojuszników do walki z bratem.Ceną za przysłanie wojsk zaciężnych było oddanie arcybiskupowi magdeburskiemu połowy ziemi lubuskiej.W rękach Niemców(tym razem Brandenburczyków,którzy niedługo zawładnęli też częścią arcybiskupią)znalazła się zresztą wkrótce i druga część ziemi nazywanej przez kronikarza"kluczem królestwa polskiego".

Bolesław II księciem legnickim (1249-1251)

Niemiecka pomoc tylko na moment przyniosła Bolesławowi przewagę w wojnie z bratem.W 1249 roku niespodziewanie do kraju powrócił ze studiów młodszy brat,Konrad,którego Bolesław bezskutecznie próbował wykierować w karierze duchownej.Proponowane mu jednak stanowisko biskupa w bawarskiej Passawie nie odpowiadało jego ambicjom i również Konrad wystąpił z żądaniami wydzielenia mu osobnej dzielnicy.Rogatka oczywiście nie wyraził na to zgody,w związku z czym Konrad znalazł się na dworze nieprzychylnych Bolesławowi książąt wielkopolskich(Konrad ostatecznie został nawet podwójnym szwagrem Przemysła I,gdyż z jednej strony wydał za niego swoją siostrę Elżbietę,a z drugiej ożenił się z córką Władysława Odonica,Salomeą).Do ostatecznej katastrofy doszło dwa lata później,kiedy książę legnicki nie dał rady połączonym siłom wielkopolskim Przemysła I i wrocławskim Henryka III Białego.Do klęski przyczyniła się również polityka wewnętrzna księcia,który opierając rządy na niemieckich przybyszach doprowadził do wybuchu niezadowolenia własnych wasali.Bolesław musiał wtedy w końcu zgodzić się na wydzielenie dzielnicy głogowskiej Konradowi(zwłaszcza,że dostał się również fizycznie w ręce młodszego brata,spędzając kilka miesięcy w więzieniu).Tak więc z dziedzictwa ojcowego pozostała mu wyłącznie szczupła dzielnica ze stolicą w Legnicy.

Współpraca z Henrykiem III Białym(1252-1256)

Bolesław potrzebował jednak ponad dwa lata,by z pomocą Henryka III Białego(który w tak trudnej sytuacji brata zdecydował się ostatecznie na udzielenie mu wsparcia)odzyskać w 1253 roku pełnię władzy w księstwie.Głównymi powodami niepokojów były samowole najemnych niemieckich rycerzy,którzy otrzymawszy wcześniej z rąk księcia nadania ziemskie próbowali się teraz całkowicie uniezależnić od Bolesława.Współpraca braterska przez następne lata układała się dość specyficznie.Z Henrykiem III nie dochodziło już do większych starć.Co więcej zaistniało pewne porozumienie,zwłaszcza jeśli chodzi o stosunek do książąt wielkopolskich(próba interwencji w kurii papieskiej w 1256 roku,by przywrócić władzę nad utraconymi po 1241 roku terenami),czy biskupa wrocławskiego Tomasza(z jednej strony Bolesław nie mógł wybaczyć biskupowi,że w sporach z braćmi wspierał zawsze juniorów,z drugiej książę legnicki kontynuował walkę z nadmiernym uprzywilejowaniem kościoła,zwłaszcza kategorycznie domagał się zwrotu majątków,które znalazły się w rękach hierarchii duchownej wnet po tragicznych wypadkach legnickich).

Konflikt z biskupem wrocławskim Tomaszem(1257-1261)

Konflikt Bolesława z biskupem wrocławskim sięgnął apogeum w 1257 roku,kiedy książę zdecydował się porwać dostojnego hierarchę i uwięzić go na Zamku Wleń.Nie wiadomo,co przez ten czyn Bolesław chciał osiągnąć,gdyż bezpośrednią przyczyną było rzucenie na księcia legnickiego klątwy kościelnej(Bolesław mógł się już jednak do tej kary przyzwyczaić,skoro już dwukrotnie w 1248 i 1249 roku był wyklinany przez biskupa.Kary były zdejmowane dopiero po zatwierdzeniu przywilejów kościelnych) i wezwanie wszystkich sąsiadów do krucjaty przeciwko burzycielowi pokoju.Do interwencji nie doszło tylko na skutek szybkiej reakcji braci,którzy zaczęli pracować nad ugodą.Cena za powrót do łask kościoła była wysoka Bolesław został zmuszony ostatecznie w 1261 roku do zapłacenia ogromnego zadośćuczynienia,oraz publicznego ukorzenia się u bram katedry we Wrocławiu.Zwycięstwo Tomasza było więc pełne.

Stosunki z Konradem głogowskim(1262-1271)

Bolesław II,choć potrafił dojść do porozumienia z Henrykiem,do końca życia pozostał we wrogich stosunkach z Konradem głogowskim.Do wzajemnych waśni dochodziło między nimi dosyć często i właściwie do końca życia Konrada trwała ustawiczna wojna podjazdowa.Z powodu braku źródeł wiemy jednak tylko o dwóch aspektach konfliktu.Jeszcze 1257 roku Konrad głogowski przeprowadził brawurową akcję porwania Bolesława z zamku w Legnicy.Wolność odzyskał on dopiero po paru miesiącach,nie wiadomo za jaką cenę.Można więc powiedzieć,że książę legnicki nie miał do Konrada szczęścia,choć w 1271 roku Rogatce udało się wydrzeć z rąk brata Bolesławiec nad Bobrem.

Porwanie Henryka IV Prawego i bitwa pod Stolcem(1272-1277)

W latach siedemdziesiątych widzimy wyraźny spadek aktywności politycznej Bolesława.Coraz bardziej zaczął oddawać też władzę w ręce dorastających synów.W 1273 wydzielił dzielnicę ze stolicą w Jaworze najstarszemu potomkowi Henrykowi V i wydawało się,że starzejący się książę zrezygnował już definitywnie z awanturniczej polityki.W 1277 roku zaskoczył jednak wszystkich.Bolesław związał się mianowicie sojuszem z królem rzymskim Rudolfem I Habsburgiem(miała to być przeciwwaga wobec sojuszu reszty książąt śląskich z królem Czech Przemysłem Ottokarem II) i za jego namową zdecydował się porwać bratanka,Henryka IV Probusa.Pretekstem było żądanie wydzielenia mu jednej trzeciej dzielnicy wrocławskiej po zmarłym w 1270 roku najmłodszym bracie Władysławie.Porwanie udało się znakomicie i wkrótce ważny jeniec znalazł się na zamku w Legnicy.Problem jednak w tym,że za młodym księciem wrocławskim ujęli się król czeski oraz książę Głogowa,Henryk III i Wielkopolski,Przemysł II.Wyprawa koalicji jednak nie powiodła się.Wprawdzie Rogatka zrejterował z pola bitwy pod Stolcem,ale pomimo tego jego syn Henryk V starcie to z pozoru przegrane potrafił wygrać,biorąc sprzymierzonych wodzów do niewoli.Spór został zakończony ugodą Henryk IV odzyskał wolność w zamian za 1/3 księstwa ze Środą Śląską na czele.

Śmierć i następstwo(1278)

Był to ostatni sukces niepokornego księcia.Bolesław II Rogatka zmarł 26 grudnia 1278 roku i został pochowany w kościele dominikanów w Legnicy.Z małżeństwa z Jadwigą Anhalcką doczekał się trzech synów(Henryk V Brzuchaty,Bolko I Surowy i Bernard Zwinny i czterech córek(Agnieszka żona hrabiego Wirtembergii Ulryka I,Jadwiga żona Konrada II czerskiego,Anna ksieni w Trzebnicy i Elżbieta,od 1268 r.żona Ludwiga von Hackeborn).Jadwiga zmarła w 1259 roku i wtedy Bolesław zdecydował się na powtórny ożenek.Wybór księcia legnickiego padł na córkę władcy Tczewa Sambora,Eufemię.Małżeństwo to nie było udane.Eufemia miała według jednego z kronikarzy z powodu nieprawości męża i jawnego współżycia z kochanką Zofią von Dyhrn(od 1277 jego trzeciej żony)pieszo w jednej sukni wrócić na Pomorze Gdańskie.Jak było nie wiadomo,w każdym razie spotykamy jeszcze Eufemię na Śląsku po śmierci męża,najprawdopodobniej więc wróciła.Z drugiego małżeństwa Bolesław miał jedną córkę,Katarzynę.

Opinie o Bolesławie

Bolesław II nie pozostawił po sobie zbyt dobrej pamięci.Nazywany był najbardziej bezmyślnym Piastem.Ciągłe konflikty z braćmi,porwania przeciwników politycznych,otaczanie się kryminalistami(chodzi o niemieckich najemników,którzy nie mogąc doczekać się na wypłatę zaległych pieniędzy od księcia łupili niemiłosiernie całą okolicę)to tylko niektóre przewiny,jakimi obarczano księcia legnickiego.Największym jednak jego grzechem była sprzedaż arcybiskupowi magdeburskiemu polskiej ziemi Lubusza i nie usprawiedliwia go tutaj bynajmniej fakt,że Henryk III Biały,chcąc również uzyskać pomoc,obiecywał książętom niemieckim inną połać piastowskiej ziemi.Zniemczonym Bolesław jednak nie był,gdyż jak wspominają kronikarze,rozśmieszał wszystkich łamiąc niemiłosiernie niemiecką mowę.Bolesław posiadał czarne poczucie humoru.Według jednej z kronik miał raz skazać z byle jakiego powodu pewnego rycerza na karę śmierci.Towarzysze Bolesława chcąc uratować nieszczęśnika potajemnie wypuścili go na wolność.Jakiś czas potem ujrzał Bolesław owego rycerza na rynku w Złotoryi,niosącego cebrzyk.Książę legnicki miał wtedy rzec,że odtąd nie będzie się bał ferować wyroków śmierci,skoro to tylko oznacza noszenie cebrzyków na rynku.Bolesław wg nieprzychylnych mu opinii miał jakoby być średniowiecznym watażką,rycerzem rozbójnikiem.Na oskarżenia te brak jednak przekonywających dowodów.

Bolesław i jego sława rycerska

Książę lubował się w rycerskim życiu,był organizatorem pierwszego turnieju rycerskiego na ziemiach polskich.Turniej zorganizowano w Lwówku w roku 1243.Podobno od tamtej pory turnieje odbywały się w księstwie regularnie,często na legnickim rynku.Bolesław sam chętnie wykazywał się zręcznością rycerską stając w szranki z konkurentami.Dwór księcia był także oazą średniowiecznej kultury,gdyż owe turnieje były znane w szerokim świecie i ściągały na zamek legnicki wiele barwnych postaci owych czasów.Książę jako prawdziwy przedstawiciel dworskiej i rycerskiej kultury spędzał czas wolny na podróżach konnych po księstwie w towarzystwie swojego ulubionego pieśniarza Suriana.