Stanisław Wodzicki

Herbu własnego(ur.27 lipca 1764 w Rogowie,zm.14 marca 1843 w Krakowie)polski polityk konserwatywny,przywódca krakowskiego stronnictwa arystokratycznego,prezes Senatu Rządzącego Rzeczypospolitej Krakowskiej w latach 1818-1831,senator-wojewoda Królestwa Polskiego(kongresowego)w 1829 roku,hrabia.Pamiętnikarz,poeta i botanik.
Życiorys
Urodził się 27 lipca 1764 w Rogowie,jako pierwszy syn Franciszka Jana(starosty grybowskiego) i Zofii z Korwin-Krasińskich.Lata dzieciństwa spędzał u swej babki w Złotej.Pierwsze nauki(po roku 1769)pobierał na pensji w Krakowie,a następnie uczył się w domu pod kierunkiem pijarów:D.M.Krajewskiego(od roku 1777),F.Schwalbena(od roku 1780) i Francuza ks.Vanille.W roku 1782 podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Lwowskim.Cztery lata później(1786 r.)przybył do Lublina,gdzie doglądał procesów toczonych z rodem Wielopolskich o majątek matki i ciotki Franciszki(królewiczowej).W roku 1787 dwukrotnie wyjeżdżał do Wiednia.W czasie Sejmu Czteroletniego regularnie bywał w Warszawie,a w latach 1789-1792 piastował stanowisko komisarza cywilno-wojskowego dla 2 powiatów:sandomierskiego i wiślickiego.Podczas insurekcji kościuszkowskiej został mianowany ziemiańskim generałem-majorem milicji powiatu sandomierskiego(28 marca 1794),a 7 czerwca objął stanowisko komisarza porządkowego sandomierskiego.Rok później poślubił Annę Jabłonowską,kasztelankę wiślicką intercyza ślubna datowana 15 września 1795.Od roku 1809 pełnił funkcję dyrektora policji miasta Krakowa.Następnie objął stanowisko radcy prefektury departamentu krakowskiego.Przez kilka miesięcy(od 24 maja 1810)piastował stanowisko zastępcy prefekta.W okresie od 5 września 1810 do grudnia 1813 pełnił funkcję prefekta departamentu krakowskiego w Księstwie Warszawskim,od 2 listopada 1815(z inicjatywy komisarzy pełnomocnych państw zaborczych)do 16 stycznia 1831 prezesa Senatu Rządzącego Rzeczypospolitej Krakowskiej.Sprzeciwiał się udzieleniu pomocy powstaniu listopadowemu.W 1812 roku przystąpił do Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego.W dniu 27 marca 1812 został mianowany prezesem nowo utworzonej Komisji Potrzeb Wojskowych Księstwa.Krótko po śmierci ks.Józefa Poniatowskiego ogłosił(26 grudnia 1813)w Krakowie patriotyczne w swej wymowie Obwieszczenie,co skutkowało szykanami okupacyjnego zarządcy departamentu krakowskiego,w osobie Pawła Awierina.Po objęciu stanowiska Prezesa Senatu(listopad 1815 r.)jawił się ultranacjonalistą,który był zwolennikiem Świętego Przymierza,będąc jednocześnie przywódcą rządcącej wówczas oligarchii arystokratycznej.

4.Piotr Wodzicki
			2.Franciszek Jan Wodzicki
5.Konstancja Dembińska
						1.Stanisław Wodzicki
6.NN Korwin-Krasiński
			3.Zofia Korwin-Krasińska
7.NN Humiecka

Twórczość
Z zamiłowania był wybitnym botanikiem-ogrodnikiem.Od 1814 r.w otoczeniu pałacu w Niedźwiedziu założył ogród,gdzie hodował rzadkie rośliny sprowadzane z całego świata,np.platan klonolistny.Swoją wiedzę i doświadczenie botaniczne skrupulatnie spisywał,jego obszerne prace znajdują się m.in.na AR w Krakowie.Od roku 1820 czynnie popierał zgłoszoną przez Feliksa Radwańskiego starszego ideę założenia w Krakowie Plant,które powstały w miejscu dawnych obwałowań i fosy miejskiej(Planty zw.ówcześnie przechadzkami lub plantacyami).W roku 1812(21 września)został kawalerem Orderu Świętego Stanisława.Był członkiem honorowym Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk.
Ważniejsze dzieła i utwory

1. Zabawki,powst.w latach 1779-1797,autograf(czystopis):Biblioteka Jagiellońska sygn.7242 III;jeden z wierszy(Napis w Łobzowie)jest ponadto w rękopisie Biblioteki Czartoryskich sygn.2594,s.310-313;zawartość:Zbiór wierszy oryginalnych i tłum.następująco zgrupowanych:I.Kawałki tłumaczone;II.Bajki tłumaczone;III.Krotochwile;IV.Bajki oryginalne;V.Napisy;VI.Powieści z Grécourta tłumaczone;VII.Wiersze z rozmaitych okoliczności;VIII.Pieśni;IX.Wiersze z rozmaitych okoliczności(cd.)porównaj także Przekłady poz.1-14;bruliony niektórych wierszy rozproszone w papierach Wodzickiego przechowywanych w Ossolineum
2. Uwagi nad pytaniem:Czyli Żydzi polscy mają być,lub nie,przypuszczeni do praw obywatelskich i politycznych?Kraków 1816 r.
3. Mowa...przy katafalku Tadeusza Kościuszki,dnia 23 czerwca 1818(Kraków 1818 r.)
4. O hodowaniu,użytku,mnożeniu i poznawaniu drzew,krzewów,roślin i ziół celniejszych ku ozdobie ogrodów,przy zastosowaniu do naszej strefy.Dzieło miłośnikom ogrodów poświęcone przez...t.1-2,Kraków 1818 r.t.3,Kraków 1820 r.t.4:Obejmujący dodatki do t.2 i 3 z późniejszych dzieł tudzież pism periodycznych ogrodniczych wyczerpane,Kraków 1825 r.t.5:Obejmujący wyjątki z nowych dzieł ogrodniczych r.1825 drukowanych,niemniej przybyłych do mego zbioru roślin i tych które w poprzednich tomach opuszczone zostały,Kraków 1825 r.t.6:Jako nowy dodatek do trzech pierwszych,obejmujący cokolwiek okazało się ciekawego z dzieł nowych w tym przedmiocie,Kraków 1828 r.wyd.2 poprawione t.1-3:Kraków 1824-1827;fragm.rękopisu:Ossolineum sygn.11661/III;w t.1 wstęp:O wpływie oświaty ludów na ogrody,a nawzajem o wpływie ogrodów na obyczaje i szczęście domowe;także ogł."Rocznik Towarzystwa Naukowego Krakowskiego z Uniwersytetem Połączonego"t.3(1818 r.)s.68-91
5. Notice sur l'horticulture de l'ancienne Pologne,"Annales de l'Institut Royal Horticole de Fromont"t.5,Paryż 1833 r."Journal de l'Académie d'Horticulture"1833 r.t.1;przekł.polski:Wiadomość o ogrodnictwie w dawnej Polsce,"Ogrodnik Polski"1884 r.nr 10-13
6. Pamiętniki,powst.w latach 1837-1843;t.1:Przygody tak prywatnego,jak publicznego życia mego.Rocznik 1840 r.t.2:Wspomnienia 77-letniego starca jako dodatek do historii Stanisława Augusta,zaczęty 1837 r.t.3:Wspomnienia 80-letniego starca jako dodatek do historii Stanisława Augusta,zaczęty 1837 r.aż po r.1842;t.4:Część trzecia moich pamiętników,od Sejmu Czteroletniego poczynając aż do śmierci Stanisława Augusta,to jest od r.1788 do 1798 r.t.5:O urzędowaniu moim w Rzeczypospolitej Krakowskiej,1805-1831;rękopisy:Ossolineum sygn.6642-6646/III(z Archiwum Wodzickich z Kościelnik);t.1-2(fragmenty)pt.Wspomnienia z przeszłości od roku 1768 do roku 1840,"Czas"1872 r. i osobno Kraków 1873 r.t.5 pt.Pamiętniki...Kraków 1888 r."Biblioteka Nowa Uniwersalna";fragmenty przedr.J.Bieniarzówna w:Rzeczpospolita Krakowska 1815-1846.Wybór źródeł,Wrocław(1951 r.)"Biblioteka Narodowa"seria I,nr 138,s.289-294,309-311;odpis z t.2 w Bibliotece Jagiellońskiej sygn.6451 IV.

Ponadto liczne mowy i pisma urzędowe Wodzickiego w rękopisach,Zdanie...względem kopalń jaworznickich ogł.J.Bieniarzówna jak wyżej poz.6,s.133-140.
Przekłady

1. É.D.Desforges de Parny:Do W...Z...powst.1780 r.autograf przekł.tego wiersza i następnych
2. P.Corneille:Kawałek z tragedii Cynna(Akt 2 sc.1),powst.1781 r.
3. J.W.de Grécourt:Powieści,powst.1782 r.
4. A.L.Thomas:Czas,powst.1782 r.
5. J.B.Rousseau:Wierność,powst.1782 r.
6. B.Imbert:Do hrabiego du Nord,powst.1782 r.
7. H.de Racan:Szczęśliwość cnotliwego,powst.1782 r.
8. P.J.B.Desforges-Maillard:Rozkosz cnoty nieoddzielna,powst.1782 r.
9. Ch.F.Panard:Zazwyczaj cnotliwi tylko podpadają obmowie,powst.1782 r.
10. E.Le Brun:Nieszczęsne gry skutki,powst.1782 r.
11. A.Deshoulières:O grze,powst.1782 r.
12. Voltaire:Kart potęga,powst.1782 r.
13. S.L.Mercier:Wybór bajek z Mon Bonnet de Nuit,powst.1787 r.
14. C.J.Rouget de Lisle:Hymn Marsylczyków polski,powst.około roku 1793,rękopis:Biblioteka Jagiellońska sygn.7243 IV.

Listy i materiały

1. Do Eliasza Wodzickiego z lat 1791-1794 cztery listy i 2 kopie,rękopis:Ossolineum sygn.11675/II
2. Do Tekli z Wodzickich Małachowskiej z roku 1807 trzy listy,rękopis:Ossolineum sygn.11863/II
3. Do różnych adresatów zbiór listów z lat 1810-1840;m.in.do:Aleksandra I,K.v.Metternicha,Jana Śniadeckiego,J.P.Woronicza,M.Badeniego z lat 1810-1815,żony Anny z lat 1819-1840;ponadto od:zięciów,córek i in.rękopis:Ossolineum sygn.11659/II,(w tym zbiorze także korespondencja żony Wodzickiego)
4. Do M.Badeniego zbiory listów,rękopis:Biblioteka PAN Kraków sygn.1696a,2459;fragm.listu z 17 września 1822 ogł.J.Bieniarzówna jak wyżej Ważniejsze dzieła i utwory poz.6,s.90-91
5. Do Antoniego Stadnickiego z lat 1817-1824 zbiór listów,rękopis:Ossolineum sygn.1430/I;wyjątki ogłosił dr Br.Ł.Z listów prezesa Rzeczypospolitej Krakowskiej,"Biblioteka Warszawska"1904 r.t.2,s.375-384
6. Do ambasadora francuskiego w Wiedniu z roku 1819,ogł.M.Krzywosąd Kępieński,"Biblioteka Warszawska"1883 r.t.4,s.409-410
7. Korespondencja z K.v.Metternichem z lat 1820-1821,rękopis:Archiwum Państwowe w Wiedniu(Haus-Hof- u.Staatsarchiv,Krakau 30),10 listów z okresu:10 października 1820–3 grudnia 1821,ogł.W.Bobkowska w:Korespondencja Metternicha w sprawie Uniwersytetu Krakowskiego,1820-1829,Kraków 1935 r."PAU.Archiwum Komisji do Dziejów Oświaty i Szkolnictwa w Polsce"nr 3;list od Metternicha ogł.M.Krzywosąd Kępieński,"Biblioteka Warszawska"1883 r.t.4,s.223
8. Korespondencja z Walentym Liwińskim z 10-12 grudnia 1820 i in.rękopis:Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego(Akta Senatu sygn.I 439)
9. Do Antoniego Radziwiłła,konserwatora Uniwersytetu z ramienia Prus,rękopisy Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Poznaniu(Namiestnik VIII)
10. Do I.Sobolewskiego z 28 lutego 1821,ogł.A.Tessarczyk:Rzeczpospolita Krakowska,Kraków 1863 r.s.160-161;przedr.J.Bieniarzówna w:Rzeczpospolita Krakowska 1815-1846.Wybór źródeł,Wrocław(1951 r.)"Biblioteka Narodowa"seria I,nr 138,s.240-242
11. Do N.N.Nowosilcowa z 18 marca 1821,rękopis:Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Krakowie(Wolne Miasto Kraków sygn.III-2-F 1)
12. Korespondencja z Janem Śniadeckim z okresu październik-grudzień 1821 r.ogł.M.Baliński w:Pamiętniki o Janie Śniadeckim t.1,Wilno 1865 r.(1864 r.)
13. Do Tadeusza Wasilewskiego z lat 1825-1835 pięć listów,rękopis:Ossolineum sygn.4364/II
14. Do Daniela Edwarda Friedleina z roku 1836,rękopis:Biblioteka Jagiellońska sygn.7836 IV
15. Do Henryka Wodzickiego z lat 1839-1843 dwa listy,rękopis:Ossolineum sygn.11764/II
16. Do barona Morenheima(brak daty),rękopis:Ossolineum sygn.6642/III
17. Od różnych adresatów zbiór 112 listów z lat 1792-1837;m.in.od:J.S.Dembowskiego z roku 1792,D.M.Krajewskiego z roku 1814,A.K.Czartoryskiego z roku 1815,A.J.Czartoryskiego z roku 1816,F.Gawdzickiego z roku 1823,od zięciów i dzieci;rękopis:Ossolineum sygn.11654/II
18. Od T.Kościuszki z 28 marca 1794,ogł.L.Siemieński w:Listy Kościuszki do jenerała Mokronowskiego i innych osób,Lwów 1877 r.s.133-136
19. Od M.Badeniego z lat 1810-1824(234 listy),rękopis:Ossolineum sygn.11653/II;kilka listów z lat 1821-1823 ogł.M.Krzywosąd Kępieński,"Biblioteka Warszawska"1883 r.t.4,s.397-398,400-403
20. Od różnych osób z lat 1810-1837(84 listy);m.in.od:F.Węgleńskiego z lat 1810-1811,T.Wawrzeckiego z roku 1814,J.P.Woronicza z lat 1817-1829,J.Zajączka z lat 1817-1821,swych dzieci;rękopis:Ossolineum sygn.11657/II
21. Od różnych osób z lat 1810-1838(108 listów);m.in.od:S.Staszica z lat 1816-1817,Jana Śniadeckiego z lat 1820-1822,Towarzystwa Medyczno-Botanicznego w Londynie z roku 1828,swej rodziny;rękopis:Ossolineum sygn.11656/II
22. Od różnych osób z lat 1812-1840(84 listy);m.in.od:J.U.Niemcewicza z lat 1812-1828,T.Mostowskiego z roku 1816,K.v.Metternicha z lat 1821-1823,T.Matuszewicza(obrońcy prawnego)z lat 1832-1840;rękopis:Ossolineum sygn.11655/II
23. Od Tadeusza Kamieńskiego z roku 1814 podanie,rękopis:Ossolineum sygn.2400/II
24. Od Stanisława Zarzeckiego z lat 1815-1826(140 listów,ponadto 3 listy bez adresata),rękopis:Ossolineum sygn.11658/II;3 listy z roku 1828 ogł.M.Krzywosąd Kępieński,"Biblioteka Warszawska"1884 r.t.1,s.218-219,233-235
25. Od Aleksandra I z 19 listopada/1 grudnia 1815,ogł.M.Krzywosąd Kępieński,"Biblioteka Warszawska"1883 r.t.4,s.8
26. Od różnych adresatów zbiór listów z lat 1817-1831;m.in.od:S.K.Potockiego z roku 1817,N.N.Nowosilcowa z lat 1820-1821,I.Sobolewskiego z roku 1821,J.Zajączka z lat 1821-1824,S.Grabowskiego z roku 1822,F.Nakwaskiego z roku 1831;rękopis:Ossolineum sygn.6642/II;list Sobolewskiego z 9 marca 1821 ogł.J.Bieniarzówna w:Rzeczpospolita Krakowska 1815-1846.Wybór źródeł,Wrocław(1951 r.)"Biblioteka Narodowa"seria I,nr 138,s.161-162
27. Od A.Radziwiłła z 9 listopada 1820,ogł.M.Krzywosąd Kępieński,"Biblioteka Warszawska"1884 r.t.1,s.224
28. Od intendenta policji A.Kosteckiego z 8 lutego 1821,rękopis:Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Krakowie(Wolne Miasto Kraków sygn.III-2-F 1)
29. Od N.N.Nowosilcowa z 23 marca/4 kwietnia 1821,od A.J.Czartoryskiego z 11 grudnia 1830,rękopis:Biblioteka PAN Kraków sygn.1054
30. Od D.Oebschelwitza z 15 sierpnia 1823,ogł.M.Krzywosąd Kępieński,"Biblioteka Warszawska"1883 r.t.4,s.404-405
31. Od Józefa Załuskiego z lat 1825-1828 trzy listy,ogł.M.Krzywosąd Kępieński,"Biblioteka Warszawska"1883 r.t.4,s.405-406;1884 r.t.1,s.240-242
32. Od A.Czapskiego z 16 grudnia 1825,ogł.J.Bieniarzówna w:Rzeczpospolita Krakowska 1815-1846.Wybór źródeł,Wrocław(1951 r.)"Biblioteka Narodowa"seria I,nr 138,s.174-175
33. Od różnych adresatów 11 listów z lat 1834-1840;m.in.od:Franciszka Ludwika Wodzickiego z lat 1834-1837,Katarzyny Konarskiej z Wodzickich z lat 1835-1838,Ignacego Konarskiego z roku 1836,Edwarda Niemojewskiego z roku 1839;rękopis:Biblioteka Jagiellońska sygn.7667 IV,(tu także różne papiery Wodzickiego z lat:1797-1799,1824-1840)
34. Od Edwarda Niemojewskiego z roku 1837,rękopis:Biblioteka Jagiellońska sygn.7913 III,t.2,k.10-11
35. Obwieszczenie.W Krakowie 26 grudnia 1813 roku,Kraków 1813 r.(druk plakatowy),egz.w Bibliotece Jagiellońskiej sygn.15184 III
36. Katalog roślin ogrodu Niedźwieckiego,których nabywać w zamian tamże brakujących każdemu wolno;z r.1813,brak miejsca wydania(1813 r.)
37. Materiały do działalności publicznej w Krakowie,m.in.do sprawy tajnych stowarzyszeń młodzieży z 1821 r.rękopis:Ossolineum sygn.11660/III
38. Szklarnie ogrodu Niedźwiedzkiego,czyli spis zimochowów tamże hodowanych,Kraków(1825 r.)ukazały się 2 dodatki:Dodatek do spisu cenniejszych zimochowów ogrodu Niedźwiedzkiego od r.1825 do 1827(Kraków 1828 r.)Drugi dodatek do spisu roślin niedźwiedzkich od 1 października 1827 do 1 lipca 1829(Kraków 1829 r.)
39. Dziennik ogrodniczy 7 kwartałów od 1 stycznia 1829 do ostatniego grudnia 1830 t.1-2,Kraków 1829 r.Lwów 1830 r.t.3(za lata 1831-1833),Kraków 1834 r.t.4(za lata 1834-1835),Kraków 1836 r.
40. Dyplomy,nominacje,powinszowania,panegiryki na cześć Wodzickiego,wypisy z dzieł literackich,rękopis:Ossolineum sygn.11662/III;Nominacje na prezesa Rzeczypospolitej Krakowskiej i na senatora-kasztelana Królestwa Polskiego ogł.M.Krzywosąd Kępieński,"Biblioteka Warszawska"1883 r.t.4,s.9-10,388-389
41. Wypiski z różnych autorów(własność Wodzickiego,zawierają też jego autografy),rękopisy:Biblioteka Jagiellońska sygn.7241-7243,7339 IV
42. Papiery majątkowe,rękopis:Ossolineum sygn.11626/II
43. Klepsydra z zawiadomieniem o eksportacji zwłok,rękopis:Biblioteka Jagiellońska sygn.4574.

Pozostałe dość liczne materiały dotyczące działalności publicznej Wodzickiego znajdują się w Wojewódzkim Archiwum Państwowym w Krakowie(Wolne Miasto Kraków) i Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego(Akta Senatu). Wybrane opracowania nt.twórczości Wodzickiego

1. Akty powstania Kościuszki t.1,3:wyd.Sz.Askenazy,W.Dzwonkowski,E.Kipa,R.Morcinek,Kraków 1818 r.Wrocław 1955 r.
2. A.Czapski:(Notatnik z około 1803 roku),rękopis:Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk sygn.241,s.4 i następne
3. E.Komar:Do J.W.S.Wodzickiego prefekta Departamentu Krakowskiego,Kraków 1811 r.
4. W.Turski:W dzień imienin...S.Wodzickiego...r.1811,brak miejsca wydania(1811 r.)
5. Pomniki prawa Rzeczypospolitej Krakowskiej t.1:wyd.W.Tokarz,Kraków 1932 r.(m.in.Protokoły Komisji Organizacyjnej z lat 1815-1818)
6. Rzeczpospolita Krakowska,1815-1846.Wybór źródeł:wstępem i objaśnieniami opatrzyła J.Bieniarzówna:Wrocław(1951 r.)"Biblioteka Narodowa"seria I,nr 138
7. F.Salomoński:Wiersz uświetniający uchwałę sejmową w dniu 10 grudnia r.1818,zatwierdzającą następne trzechlecie...Prezesa Senatu Rządzącego J.W.S.hr.Wodzickiego,(Kraków 1818 r.)
8. Korespondencja Metternicha w sprawie Uniwersytetu Krakowskiego,1820-1829:wyd. i wstępem poprzedziła W.Bobkowska,Kraków 1935 r."PAU.Archiwum Komisji do Dziejów Oświaty i Szkolnictwa w Polsce"nr 3
9. Do J.W.S.hr.Wodzickiego...z powodu jednomyślnego potwierdzenia go na urzędzie prezesa Senatu Rządzącego...Dnia 5 grudnia 1821 r.w Krakowie:(Kraków 1821 r.)
10. M.Dubiecki:Adresse à S.E.M.le Comte Wodzicki...pour souhaiter la Nouvelle Année 1821 r.(Kraków 1821 r.)