Joachim Lelewel

Ur.22 marca 1786 w Warszawie,zm.29 maja 1861 w Paryżu polski historyk,bibliograf,numizmatyk,poliglota(znał 12 języków),heraldyk i działacz polityczny.

Biografia

Pochodził ze spolonizowanej szlachty pruskiej(jego dziadkiem był Heinrich Lölhöffel von Löwensprung,lekarz nadworny króla Augusta III).Profesor Uniwersytetu Wileńskiego i Uniwersytetu Warszawskiego,poseł na sejm Królestwa Polskiego(1830) i sejm powstańczy z powiatu żelechowskiego,przewodniczący sejmowej Komisji Praw Organicznych i Administracyjnych.Członek kierowanej przez Adama Czartoryskiego Rady Administracyjnej w powstaniu listopadowym(1830-1831),członek Rządu Narodowego.Był też prezesem założonego w trakcie powstania listopadowego Towarzystwa Patriotycznego–radykalnego odłamu obozu powstańczego,dążącego do wprowadzenia fundamentalnych reform społecznych.Przypisuje mu się zorganizowanie demonstracji patriotycznej 25 stycznia 1831,ku czci dekabrystów.Jest prawdopodobnie autorem hasła Za wolność naszą i waszą,które widniało na sztandarach powstańczych.5 Października 1831 roku wraz z oddziałami powstańczymi pod dowództwem ostatniego wodza naczelnego powstania gen.dyw.Macieja Rybińskiego przekroczył granicę Królestwa Polskiego i Prus w okolicach wsi Jastrzębie gdzie ogłoszono kapitulację i złożono broń.Wraz z armią na emigrację udały się też władze powstańcze z ostatnim prezesem Rządu Narodowego Bonawenturą Niemojowskim,członkowie sejmu,liczni politycy oraz znani poeci porucznik Wincenty Pol i Seweryn Goszczyński.Odchodząc na obczyznę świadczyli,że nie zrezygnują z podjętego celu.Po przekroczeniu granicy pruskiej na rzece Pissie wraz z żołnierzami armii polskiej został internowani w obozie nad Drwęcą w okolicach zabudowań klasztoru franciszkanów w Brodnicy.Po upadku powstania emigrował z kraju;na emigracji był działaczem,a potem przywódcą Młodej Polski,założonej w szwajcarskim Bernie półtajnej organizacji o charakterze demokratyczno-republikańskim,związanej z Młodą Europą Giuseppe Mazziniego.W 1837 założył i kierował Zjednoczeniem Emigracji Polskiej,które dążyło do politycznego zjednoczenia całej polskiej emigracji(nie mylić ze Zjednoczeniem Emigracji Polskiej powstałym w Paryżu w 1866 roku).Politycznie był zwolennikiem ustroju republikańskiego,zaś zainicjowana przez niego tzw.Szkoła lelewelowska(badająca procesy historyczne w ich całości)miała istotny wpływ na rozwój polskiej historiografii.Był również założycielem,w 1815 roku,Tygodnika Wileńskiego–czasopisma o charakterze naukowo-literackim,na łamach którego debiutował m.in.Adam Mickiewicz.Pomysłodawca odznaczenia w randze orderu"Gwiazda Wytrwałości".Był członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.Brat Jana Pawła Lelewela,inżyniera i malarza,syn Karola Maurycego Lelewela,prawnika i w latach 1778-1794 skarbnika Komisji Edukacji Narodowej.Rodzina pochodziła z Austrii,gdzie nosiła nazwisko von Loelhöffel.W XVII wieku przeniosła się do Prus Wschodnich, uzyskując indygenat z nazwiskiem Loelhöffel von Löwensprung.W r.1768 Karol Maurycy von Löwensprung,ojciec Joachima,otrzymał polski indygenat ze zmianą nazwiska na Lelewel.

Genealogia

1.Joachim Lelewel
2.Karol Maurycy Lelewel
3.Ewa Szeluta-Małynicki h.Kalwaria
4.Heinrich Lölhöffel von Löwensprung
5.Konstancja von Jauch
6.Franciszek Ignacy Szeluta-Małynicki h.Kalwaria
7.Antonina Cieciszowska z Cieciszewa h.Pierzchała

Twórczość

•  J.Lelewel,Vincent Kadłubek:Ein historisch-kritischer Beytrag zur slavischen Literatur–par hrabia Józef Maksymilian Ossoliński,Joachim Lelewel,Samuel Gottlieb Linde 1822–1250 stron 
• J.Lelewel,Tableau de la Pologne ancienne et moderne:sous les rapports géographiques,statistiques...par Conrad Malte-Brun,Leonard Chodźko,Joachim Lelewel,Michał Podczaszyński 1830 r. 
• Śpiewy historyczne Niemcewicza:z uwagami Lelewela par Julian Ursyn Niemcewicz,Joachim Lelewel 1835–485 stron 
• Numismatique du Moyen-Age considérée sous le Rapport du Type par Joachim Lelewel,Jozef Straszewicz 1835 r. 
• Pythéas de Marseille et la géographie de son temps 1836–74 strony 
• Joachim Lelewel's kleinere Schriften geographisch-historischen Inhalts 1836–270 stron 
• Type gaulois ou celtique:atlas 1841 r. 
• Notice historique sur Benjamin de Tudèle–par Eliakim Carmoly,Joachim Lelewel 1852–41 stron 
• Épilogue de la géographie du moyen âge 1857–616 stron 
• Dzieje Polski,które stryj synowcom swoim opowiedział 1863–510 stron 
• Edda,czyli Księga religii dawnych Skandynawii mięszkańców(1807 r.) 
• Rzut oka na dawnosc litewskich narodow i związki ich z Herulami(1808 r.) 
• Uwagi nad Mateuszem herbu Cholewa polskim XII wieku dzieiopisem,a w sczególności nad pierwszą dzieiów iego xięgą(1811 r.) 
• Historyka tudzież o łatwem i pozytecznem nauczaniu historyi(1815 r.) 
• Joachima Lelewela badania starożytności we względzie geografji:część naukowa(1818 r.) 
• Dodatek do Teodora Wagi Historyi książąt i królów polskich:panowanie Stanislawa Augusta(1819 r.) 
• Joachima Lelewela bibljograficznych ksiąg dwoje Tom 1(1823 r.)Tom 2(1826 r.) 
• Edda:to jest Księga religiidawnych Skandynawii mieszkańców(1828 r.) 
• Dzieje bibliotek do Dziennika Warszawskiego(1828 r.) 
• Dzieje Polski Joachim Lelewel potocznym sposobem opowiedział,do nich dwanaście krajobrazów skreślił(1829 r.) 
• Początkowe prawodawstwa polskie cywilne i kryminalne do czasów jagiellońskich(1829 r.) 
• Essai historique sur la législation polonaise civile et criminelle,jusqu’au temps des Jagellons,depuis 730 jusqu’en 1403.Paris,1830 r.
• Panowanie króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego:obejmującé trzydziestoletnie usilności narodu podźwignienia się,ocalénia bytu i niepodległości(1831 r.) 
• Numismatique du Moyen-âge,considérée sous le rapport du type.Paris,1835 r.
• Polska odradzająca się,czyli dzieje polskie od roku 1795 potocznie opowiedziane(1836 r.) 
• Joachima Lelewela porównanie dwu powstań narodu polskiego 1794 i 1830-1831(1840 r.) 
• Études numismatiques et archéologiques.Bruxelles,1841 r.
• Gilbert de Lannoy i jego podróże(1844 r.) 
• Histoire de Pologne Tom 1(1844 r.)Tom 2(1844 r.)Atlas(1844 r.) 
• Dzieje Litwy i Rusi aż do unii z Polską w Lublinie 1569 r.zawartej(1844 r.) 
• La Pologne au moyen âge.3 vol.Poznań,1846 r.
• Stracone obywatelstwo stanu kmiecego w Polsce(1846) r. 
• Polska wieków średnich,czyli Joachima Lelewela w dziejach narodowych polskich postrzeżenia Tom wstępny(1853 r.)Tom 1(1855 r.)Tom 2(1847 r.)Tom 3(1851 r.)Tom 4(1851 r.) 
• Géographie du moyen âge Tome I(1852 r.)Tome II(1852 r.)Tomes III et IV(1852 r.)épilogue(1852 r.) 
• Géographie des,Arabes.Paris,1851 r.
• Cześć bałwochwalcza Sławian i Polski(1857 r.) 
• Lotniki piśmiennictwa tułaczki polskiej(1859 r.) 
• Geografja.Opisanie krajów polskich(1859 r.) 
• O monetach błaznów i niewiniątek z powodu dzieła Rigollota kilka słów Joachima Lelewela(1860 r.) 
• Trzy konstytucje polskie.1791,1807,1815.Poznań,1861 r.
• Histoire de la Lithuanie et de la Ruthénie jusqu'a leur union définitive avec la Pologne conclue a Lublin en 1569 r.(1861 r.) 
• Nauki dające poznać zrzódła historyczne(1863 r.) 
• Historya Polska do końca panowania Stefana Batorego:dzieło pośmiertne(1863 r.) 
• Dzieje bibliotek(1868 r.) 
• Pamiętnik z roku 1830-31(1924 r.) 
• Listy emigracyjne Joachima Lelewela.Wydała i wstępem poprzedziła Helena Więckowska.(Pięć tomów).Tom I(1831-1835)wydany w 1948 r. i tom II(1836-1841)w 1949 r.oraz tom III(1842-1848)wyd.w 1952 r.w Krakowie przez Polską Akademię Umiejętności.Tom IV(1849-1861)wyd.w 1954 r. i tom V(1831-1860),wyd.w 1956 r.jako dodatek przez Ossolineum we Wrocławiu i w Krakowie oraz Indeks Ogólny do 5 tomów