August III Sas

(ur.17 października 1696 w Dreźnie,zm.5 października 1763 w Dreźnie)w latach 1733-1763 król Polski oraz jako Fryderyk August II elektor saski;syn Augusta II z saskiej dynastii Wettynów i Krystyny Eberhardyny Bayreuckiej.Augustus III,Dei Gratia Rex Poloniae,Magnus Dux Lithuaniae,Russiae,Prussiae,Masoviae,Samogitiae,Kijoviae,Volhyniae,Podoliae,Podlachiae,Livoniae,Smolensciae,Severiae,Czerniechoviae,nec non hereditarius Dux Saxoniae Princeps et Elector etc.August III,z Bożej łaski król Polski,wielki książę litewski,ruski,pruski,mazowiecki,żmudzki,kijowski,wołyński,podolski,podlaski,inflancki,smoleński,siewierski,czernihowski,a także dziedziczny książę saski i książę elektor.

Młodość

W 1711 r.pod opieką wojewody inflanckiego Józefa Kosa wyruszył w podróż po Europie,podczas której Kos udaremnił porwanie królewicza przez agentów brytyjskich w czasie karnawału w Wenecji.W 1712 r.,uwalniając się spod wpływu swojej luterańskiej babki Anny Zofii,potajemnie przeszedł w Bolonii na katolicyzm.W 1714 r.nieudaną próbę porwania królewicza z Kolonii przeprowadzili agenci szwedzcy.

20 Sierpnia 1719 r.w Dreźnie poślubił arcyksiężniczkę austriacką Marię Józefę Habsburg,córkę cesarza Józefa I i Wilhelminy Amalii Welf.Maria Józefa urodziła 14 dzieci:

• Fryderyk August(1720-1721) 
• Józef August(1721-1728) 
• Fryderyk Krystian(1722-1763)elektor Saksonii w 1763 roku; 
• Maria Amalia(1724-1760)żona króla Neapolu,Sycylii i Hiszpanii Karola III Burbona; 
• Maria Małgorzata(1727-1734) 
• Maria Anna(1728-1797)żona elektora Bawarii Maksymiliana III Józefa Wittelsbacha; 
• Franciszek Ksawery(1730-1806)regent Saksonii w latach 1763-1768; 
• Maria Józefa(1731-1767)żona delfina Francji Ludwika Ferdynanda Burbona; 
• Karol Krystian(1733-1796)książę Kurlandii i Semigalii w latach 1759-1763; 
• Maria Krystyna(1735-1782) 
• Maria Elżbieta(1736-1818) 
• Albert Kazimierz(1738-1822)książę cieszyński w latach 1766-1822,namiestnik Niderlandów w latach 1781-1787; 
• Klemens Wacław(1739-1812)elektor i arcybiskup Trewiru w latach 1768–1803; 
• Maria Kunegunda(1740-1826) 

Za jego panowania powstało słynne powiedzenie Za króla Sasa jedz pij i popuszczaj pasa!

Elekcja

Po śmierci Augusta II Mocnego w 1733 r.zawarł traktat z Austrią,(w którym w zamian za poparcie swojej kandydatury uznał sankcję pragmatyczną Karola VI Habsburga) i z carycą Anną Iwanowną zobowiązał się przestrzegać zasad ustrojowych Rzeczypospolitej i zgodził się,by faworyt rosyjski Ernest Jan Biron objął w lenno Kurlandię.Sejm konwokacyjny 22 maja 1733 przyjął uchwałę o wykluczeniu cudzoziemców do korony polskiej.11 Sierpnia nastąpiła zbrojna interwencja Rosji,która wspierana przez dyplomację Austrii i Saksonii,wprowadziła do Polski 32000 żołnierzy.12 Września 1733 w Warszawie Stanisław Leszczyński wybrany został przez 11697 szlachty królem Polski.Na sejmie elekcyjnym na Woli 12 września 13000 szlachty obwołało ponownie królem Stanisława Leszczyńskiego,który przyjechał na elekcję z Francji,mocno wspierany pieniędzmi przez swego zięcia,króla Francji Ludwika XV Burbona.29 Września na Pragę dotarły wojska rosyjskie.5 Października stronnicy Sasa pod osłoną korpusu rosyjskiego generała Piotra Lacy ogłosili Augusta III królem Polski we wsi Kamion na Pradze.Augusta III poparło 906 stronników.17 Stycznia 1734 w katedrze na Wawelu August III został koronowany na króla Polski przez biskupa krakowskiego Jana Aleksandra Lipskiego.Ten wybór stał się powodem wojny o sukcesję polską.W maju 1734 nastąpiła interwencja sił francuskich,które pod wodzą hrabiego de Plélo bezskutecznie próbowały przyjść z pomocą oblężonemu w Gdańsku przez Rosjan i Sasów Stanisławowi Leszczyńskiemu.7 Lipca Gdańsk skapitulował po kilkumiesięcznym oblężeniu.5 Listopada stronnictwo Leszczyńskiego zawiązało antysaską konfederację dzikowską.21 Listopada August III przybył do Warszawy,a 25 listopada miał miejsce uroczysty wjazd przez specjalnie zbudowaną bramę tryumfalną.W 1736 odbył się jedyny niezerwany w czasie panowania Augusta III sejm tzw.pacyfikacyjny,na którym potwierdzono jego tytuł królewski.

Polityka zagraniczna

Okres trzydziestoletnich rządów Augusta III nie został zmącony formalnie żadną wojną zewnętrzną w Polsce,choć król wciągnął Saksonię w trzy wojny pomiędzy Prusami i Austrią o Śląsk,mający dla Polski żywotne znaczenie.W 1745 r.Francja poparła jego kandydaturę na cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego.W 1745 doprowadził do zawarcia traktatu warszawskiego,skierowanego przeciwko Prusom.W 1745 zawarł pokój drezdeński z Prusami a w 1746 traktat subsydiarny z Francją Ludwika XV,w 1746 wynajął 7000 wojska saskiego Wielkiej Brytanii.W 1756 r.Saksonia została zaatakowana przez Prusy na początku wojny siedmioletniej,sam August III kapitulował w Pirnie.Dla Polski był to koniec okresu spokoju,przez kraj przechodziły teraz zmierzające na zachód armie rosyjskie,rekwirując a niekiedy grabiąc całe wsie i miasta.W dodatku Fryderyk II wszedł w posiadanie w Saksonii polskich stempli menniczych,co pozwoliło mu zalać Rzeczpospolitą bezwartościową monetą tzw.efraimkami,bitymi przez Veitela Heinego Ephraima.

Sprawy wewnętrzne

Król nie troszczył się zbytnio o siłę militarną Rzeczypospolitej,więcej uwagi poświęcając własnemu wystawnemu życiu i powiększaniu bogactwa swego drezdeńskiego dworu.Był wielkim znawcą i mecenasem sztuki,zwłaszcza malarstwa,wzbogacając Galerię Drezdeńską o arcydzieła malarstwa klasy światowej.W 1748 roku wzniósł w Ogrodzie Saskim w Warszawie Operalnię,budynek teatralny bogato wyposażony w maszyny i dekoracje.Angażował znakomite zespoły włoskiej commedia dell'arte,opery i baletu.W 1733 Jan Sebastian Bach dedykował mu swoją wielką mszę h-moll,jedno z największych dzieł w historii muzyki światowej.W Rzeczypospolitej przebywał bardzo rzadko,odbywając tylko rady senatu i podpisując dokumenty we Wschowie,dokąd mu było najbliżej z elektoratu,do którego też szybko wracał.Wiadomo,że znał czynnie język polski ale go nie używał.W swej polityce zagranicznej opierał się na Rosji.Bezpośrednio polityką,zarówno państwa jak i dworu,kierował główny doradca króla,"premier-minister"Saksonii i Polski,Henryk Brühl,który dla współczesnych stał się synonimem korupcji i złotych czasów saskich.Streszczały się one w powiedzeniu:Za króla Sasa jedz,pij i popuszczaj pasa.

Rzeczpospolita

Rzeczpospolita okupiła swoją neutralność i nieangażowanie się w wojny znacznym osłabieniem swojej pozycji na arenie międzynarodowej.Z głównej aktorki polityki europejskiej XVII wieku przeistoczyła się faktycznie w jej bierną obserwatorkę.Po części rekompensował jej to stały wzrost gospodarczy i odbudowa kraju w warunkach pokoju.Począwszy od lat 30.zauważalny był rozwój gospodarki Polski,m.in.dzięki zastosowaniu w ekonomiach królewskich zdobyczy saskiej kameralistyki,napłynęło również wielu artystów,architektów i rzemieślników saskich,którzy sprawili iż Rzeczpospolitą pokryły najmodniejsze budowle magnackie,wcale nie odbiegające poziomem artystycznym od reszty Europy.Wystąpiło znaczne ożywienie handlu zagranicznego z Saksonią i Turcją,zmalał zaś tranzyt towarowy przez Rzeczpospolitą z Rosji,która towary eksportowe do Europy kierowała przez własne porty na Bałtyku.Za początek Oświecenia w Polsce przyjmuje się rok 1740.Począwszy od lat 40.zauważalny staje się rozwój szkół jezuickich,kolegia jezuickie wobec upadku Akademii Krakowskiej przejmują na swoje barki ciężar szkolnictwa wyższego.Wówczas to Stanisław Konarski inicjuje reformę wszystkich szkół pijarskich w duchu europejskiego Oświecenia.W 1747 r.bracia-biskupi Andrzej Stanisław i Józef Andrzej Załuscy otwierają pierwszą polską publiczną Bibliotekę Załuskich w Warszawie.W okresie panowania Augusta III nastąpiła faktyczna fragmentacja Rzeczypospolitej.Podzieliła się ona na prawie suwerenne państewka magnackie z własną armią,formalnie tylko pozostające w granicach królestwa.Np.armia prywatna Czartoryskich,niewiele tylko ustępowała liczebnie armii królewskiej,a była przy tym lepiej wyekwipowana i wyszkolona.Wobec faktu,iż od 1736 żaden sejm nie doszedł do skutku,ciężar władzy ustawodawczej spoczął teraz na niższej strukturze prawodawczej sejmikach.Uchwalały one,tzw.lauda sejmikowe,w oparciu o które działała administracja w poszczególnych województwach.Największe rody magnackie,często wspierane przez państwa ościenne,rozgrywały między sobą nieustanną grę o wpływy,czego efektem był faktyczny paraliż państwa,gdyż nie pozwolono by którakolwiek z frakcji uzyskała przewagę.Tak robili Radziwiłłowie,Braniccy,Ogińscy,Czartoryscy,Sapiehowie,Potoccy,Lubomirscy,Rzewuscy i wiele innych rodów w Koronie i na Litwie.Główne,przeciwstawne sobie obozy reprezentowało stronnictwo prorosyjskie Czartoryskich i Poniatowskich(tzw.obóz Familii),oraz stronnictwo propruskie Potockich.Pomiędzy nimi istniała jeszcze tzw.Kamaryla Mniszcha,czyli obóz prosaski.Osobną partię stanowili też później stronnicy hetmana Branickiego.W 1763 Czartoryscy planowali przeprowadzić zamach stanu z pomocą Rosji i odsunąć Augusta,lecz wcześniej umarł sam król.Był kawalerem cesarskiego Orderu Złotego Runa(1722),duńskiego Orderu Słonia(1709),pruskiego Orderu Czarnego Orła(1733)oraz rosyjskich Orderu św.Andrzeja Powołańca(1736) i Orderu św.Aleksandra Newskiego(1736).August III Wettin zmarł 5 października 1763 r.w Dreźnie,został pochowany w tamtejszym kościele pałacowym.

Genealogia

Prapradziadkowie

• Elektor Saksonii Jan Jerzy I Wettyn(1585-1656)∞1607,Magdalena Sybilla Hohenzollern(1586-1659) 
• Margrabia Brandenburgii-Bayreuth Krystian Hohenzollern(1581-1655)∞1604Maria Hohenzollern(1579-1649) 
• Król Danii i Norwegii Chrystian IV Oldenburg(1577-1648)∞1597,Anna Katarzyna Hohenzollern(1575-1612) 
• Książę Brunszwiku-Lüneburg Jerzy Welf(1582-1641)∞1617,Anna Eleonora Heska(1601-1659) 
• Margrabia Brandenburgii-Bayreuth Krystian Hohenzollern(1581-1655)∞1604,Maria Hohenzollern(1579-1649) 
• Margrabia Brandenburgii-Ansabach Joachim Ernest Hohenzollern(1583–1625)∞1612,Zofia von Solms-Laubach(1594–1651) 
• Książę Wirtembergii Jan Fryderyk Wirtemberski(1582-1628)∞1609,Barbara Zofia Hohenzollern(1584–1636) 
• Jan Kazimierz von Salm-Kyrburg(1607–1651)∞,Dorota von Solms-Laubach

Pradziadkowie

• Elektor Saksonii Jan Jerzy II Wettyn(1613-1680)∞1638,Magdalena Sybilla Hohenzollern(1612-1687) 
• Król Danii i Norwegii Fryderyk III Oldenburg(1609-1670)∞1643,Zofia Amelia Welf(1628-1685) 
• Erdmann August Hohenzollern(1615-1651)∞1641,Zofia Hohenzollern(1614–1646) 
• Książę Wirtembergii Eberhard III Wirtemberski(1614-1674)∞1637,Anna Katarzyna von Salm-Kyrburg(1614-1655)

Dziadkowie

• Elektor Saksonii Jan Jerzy III Wettyn(1647-1691)∞1666,Anna Zofia Oldenburg(1647-1717) 
• margrabia Brandenburgii-Bayreuth Krystian Ernest Hohenzollern(1644-1712)∞1671,Zofia Luiza Wirtemberska(1642-1702)

Rodzice

• Król Polski August II Wettyn(1670-1733)∞1693,Krystyna Eberhardyna Hohenzollern(1671-1727)

Ciekawostki

• Według legendy spopularyzowanej szczególnie przez Władysława Konopczyńskiego August III miał z upodobaniem strzelać do psów i kotów ze swojego okna Pałacu Saskiego w Warszawie i całymi dniami wycinać figurki żołnierzy z papieru.Badania prof.Jacka Staszewskiego dowodzą jednak,że August III był jednym z najbardziej pracowitych polskich władców,czego dowodem może być duża liczba dokumentów,pism i listów przezeń wydanych. 
• To do niego zwrócił się Johann Sebastian Bach z prośbą o nadanie tytułu nadwornego kompozytora,przesyłając Kyrie i Gloria Wielkiej mszy h-moll.