Pomnik Żołnierza Polskiego w Grudziądzu

Zwany również Pomnikiem Niepodległości.Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę i po późniejszym powrocie Grudziądza do Rzeczypospolitej 23 stycznia 1920 r.jednym z pierwszych spontanicznych działań społeczeństwa było usunięcie niemieckich pomników wznoszących się w newralgicznych punktach miasta.Po paru z nich pozostały puste cokoły,które zamierzano wykorzystać w przyszłości.W 1925 r.z inicjatywy Towarzystwa Upiększania Miasta zaadaptowano cokół pomnika Otto von Bismarcka z 1912 r.przy pl.23 Stycznia,przekształcając go niewielkimi środkami poprzez umieszczenie godła państwowego i tablicy ze stosownym napisem w skromny pomnik Nieznanego Żołnierza.Było to jednak rozwiązanie o charakterze doraźnym,myślano już bowiem o formie bardziej okazałej,stosownej dla miasta będącego siedzibą ważnego garnizonu.W tym celu postanowiono wykorzystać cokół po pomniku cesarza Wilhelma I,stojącym pośrodku Rynku od 1911 r.W 1927 r.powołano społeczny komitet budowy,którego przewodniczącym został przewodniczący Rady Miejskiej mecenas Julian Szychowski.Pomnik zaprojektował Stanisław Jackowski z Warszawy(autor znanego stołecznego pomnika Jana Kilińskiego),a odsłonięcie odbyło się 30 listopada 1930 r.dla uczczenia 10 rocznicy powrotu Pomorza do Polski i 100 rocznicy wybuchu powstania listopadowego.Połączenie dynamicznego posągu żołnierza dzierżącego sztandar zwycięstwa i starego cokołu okazało się nie tylko zabiegiem głęboko symbolicznym,ale i udanym pod względem kompozycyjnym."Pomnik Żołnierza Polskiego,uosabiającego Wolność i Niepodległość"z miejsca zyskał ogromną popularność i stał się ośrodkiem manifestacji patriotycznych(nawiasem mówiąc,mianem Pomnika Niepodległości określano również popiersie marszałka Józefa Piłsudskiego,odsłonięte w 1933 r.w pobliżu dworca kolejowego).Zdaje się,że nie wykorzystano jednak zaskakującej cechy cokołu,który w założeniu był połączony z dekoracyjnym wodotryskiem.Dotychczasowy pomnik przy pl.23 Stycznia rozebrano.Monument na Rynku,podobnie jak inne polskie pomniki,został zburzony wraz z pruskim cokołem już w pierwszych dniach hitlerowskiej okupacji w 1939 r.Po zakończeniu wojny,mimo oczekiwań społeczeństwa,długo nie mógł doczekać się przywrócenia.Ze stosowną inicjatywą publiczną wystąpiło w 1979 r.Koło Wychowanków Średnich Szkół Grudziądza z lat 1920-1939,jednak dopiero ponowna inicjatywa,powzięta 1982 r.w porozumieniu z Grudziądzkim Towarzystwem Kultury spotkała się z akceptacją władz miejskich,politycznych i wojskowych.Po dłuższych staraniach,11 października 1986 r.odsłonięto jako pomnik Żołnierza Polskiego jego replikę autorstwa Eweliny i Henryka Siwickich z Torunia.Na nowo zaprojektowanym kanciastym cokole,na którym umieszczono brązowy kartusz z napisem:"Nie zginęła i nigdy nie zginie".Dopiero w 1990 r.udało się umieścić brązową tablicę informująca o historii monumentu.W 2010 roku w ramach przywracania historycznego wyglądu Rynkowi Pomnik Żołnierza Polskiego został ustawiony na nowym cokole,wyglądem zbliżonym do przedwojennego.