Julian Grobelny

Pseudonimy Trojan,Julek, Anarchista,Wiktor(ur.16 lutego 1893 w Brzezinach,zm.5 grudnia 1944 w Mińsku Mazowieckim)polski działacz socjalistyczny,uczestnik drugiego i trzeciego powstania śląskiego,członek przedwojennej Polskiej Partii Socjalistycznej,pierwszy przewodniczący Rady Pomocy Żydom"Żegota",Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
Biografia
Julian Grobelny pochodził z rodziny brzezińskiego kominiarza.Przed II wojną światową był wybitnym działaczem łódzkiej Polskiej Partii Socjalistycznej(której członkiem był od 1915 r.)w młodości został oddelegowany na Śląsk,gdzie działał w tamtejszej ekspozyturze Polskiej Organizacji Wojskowej.Brał udział w II i III powstaniu śląskim.Znany był przede wszystkim ze swej działalności na rzecz budowania państwa socjalnego,ale także dążenia do równouprawnienia mniejszości narodowych.W Łodzi Grobelny pracował w tamtejszym magistracie(był szefem wydziału opieki społecznej).W 1929 r.po raz drugi wstąpił w związek małżeński,z Heleną(Haliną)Adamowicz.W 1930 r.odszedł z magistratu,otrzymując odprawę(co wiązało się z utratą praw emerytalnych).Z powodu chorowania na gruźlicę zamieszkał z żoną w Zaleszczykach.Około 1935 r.małżeństwo kupiło małe gospodarstwo wiejskie w Cegłowie.
Działalność w Żegocie
Po wybuchu II wojny światowej przeniósł się do Warszawy ziemia w Cegłowie była dzierżawiona.Pomimo to rozpoczął działalność podziemną.Jeszcze przed utworzeniem"Żegoty",angażował się w pomoc skazanym na eksterminację Żydom.W grudniu 1942 r.powstała Rada Pomocy Żydom"Żegota",a Grobelny został jej przewodniczącym w styczniu 1943 r.W czasie swojej działalności w tej instytucji,dał się poznać jako osoba dysponująca sporymi umiejętnościami organizacyjnymi i skutecznie wykorzystująca swoje rozległe znajomości i kontakty.Podczas pobytu w Warszawie bardzo często zmieniał miejsce zamieszkania,w obawie przed aresztowaniem.Podczas swej działalności w"Żegocie"szczególnie ostro starał się zwalczać tzw.szmalcowników i szantażystów.Między innymi zwrócił się do Delegatury Rządu na Kraj o karanie śmiercią tego rodzaju działalności,a także wydał ulotki w których wezwano do udzielania pomocy Żydom.Jednocześnie,wraz z żoną Heleną sam ukrywał kilka osób narodowości żydowskiej,m.in.członków przedwojennej PPS.Uczył m.in.Michała Klepfisza,jednego z przywódców Bundu,jak produkować bomby trotylowe w puszkach po konserwach(miało to miejsce w lokalu PPS-WRN przy ul.Ludwiki na Woli w Warszawie).W czasie powstania w getcie warszawskim Julian Grobelny organizował pomoc dla walczących.Był także zaangażowany w akcję uwolnienia aresztowanej przez gestapo Ireny Sendlerowej.Tak intensywny tryb życia doprowadził do pogorszenia stanu zdrowia i dalszego rozprzestrzeniania się gruźlicy.
Jak wspomniała Sendlerowa:
We wspomnieniach zachowałam Juliana Grobelnego,jako wielkiego człowieka i patriotę.Szanował i zawsze niósł pomoc mniejszościom narodowym.Był niezmordowanie pracowity,wymagający najwięcej od siebie,a dopiero potem od podwładnych.Miał kryształowy charakter.Posiadał rzadko spotykaną cechę u ludzi na wysokich stanowiskach działał w sprawach wielkich i ważnych,a jednocześnie liczył się dla niego każdy człowiek.Potrafił okazać zainteresowanie każdemu potrzebującemu.(…)Pracował bez wytchnienia całe dnie,a często i noce.Miał usposobienie bardzo pogodne,a jednocześnie dziwna moc jego wnętrza działała na otoczenie ogromnie uspokajająco.W jego towarzystwie,mimo ciągłego zagrożenia naokoło,mimo grozy,która była wszędzie,ta jego wewnętrzna siła działała tak,że każdy czuł się bezpiecznie.
Aresztowany przez Niemców na przełomie lutego i marca 1944 r.w Mińsku Mazowieckim.Okupanci nie wiedzieli jednak o tym,że uwięzili osobę zaangażowaną w czynną pomoc Żydom.Dzięki temu udało mu się uniknąć śmierci.W więzieniu podziemie dostarczało mu systematycznie pomoc,co pozwoliło Grobelnemu przeżyć.Wkrótce został przeniesiony do szpitala z powodu bardzo złego stanu zdrowia,a następnie wydobyty stamtąd przez żonę i współpracowników.Do wkroczenia Armii Czerwonej ukrywał się w Otwocku.
Starosta miński
Pod koniec życia(10 października 1944)został starostą powiatowym w Mińsku Mazowieckim.6 września 1944 Wojewódzka Rada Narodowa w Warszawie włączyła go także w skład Komitetu Niesienia Pomocy Oswobodzonej Warszawie.W 2013 r.miński historyk Damian Sitkiewicz jako pierwszy podał,że według dokumentów przechowywanych w Otwocku,między sierpniem a listopadem 1944 r.Grobelny zlecał swoim podwładnym udział w grabieży okolicznych majątków ziemskich,których właściciele zostali bezprawnie usunięci ze swoich siedzib.Jak wskazał Sitkowski,przyczyniło się to do zainstalowania władzy i administracji komunistycznej na terenie powiatu mińskiego.Jednocześnie starosta sprzeciwiał się działaniom Milicji Obywatelskiej,która nakładała kary i ściągała grzywnę w trybie doraźnych nakazów karnych.Po dwóch miesiącach sprawowania przez Grobelnego tej funkcji,ciężka choroba zwyciężyła i zmarł 5 grudnia 1944.Julian Grobelny został pochowany na cmentarzu w Mińsku Mazowieckim.Jego pogrzeb miał charakter świecki(Grobelny był ateistą).
Upamiętnienie
W 1987 roku(na stronie Yad Vashem podana jest błędna data)Julian Grobelny,wraz z żoną Haliną,pośmiertnie otrzymał tytuł Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata.W 1969 r.na grobie Grobelnego ustawiono płytę,na której wymieniono jego zasługi.Grobem opiekują się do dziś kolejne grupy uczniów z jednej z miejscowych szkół.21 sierpnia 2012 odsłonięto po renowacji pomnik nagrobny Juliana Grobelnego.Restaurację sfinansowali:Towarzystwo Przyjaciół Mińska Mazowieckiego,starostwo powiatowe(w ramach konkursu ogłoszonego dla organizacji pozarządowych)oraz prywatni sponsorzy.