Tramwaje w konurbacji górnośląskiej

System transportu tramwajowego funkcjonujący na terenie trzynastu gmin konurbacji górnośląskiej:Będzina,Bytomia,Chorzowa,Czeladzi,Dąbrowy Górniczej,Gliwic(odcinek od granic miasta do zajezdni tramwajowej w Gliwicach,na którym znajduje się jeden przystanek),Katowic,Mysłowic,Rudy Śląskiej,Siemianowic Śląskich,Sosnowca,Świętochłowic oraz Zabrza,a dawniej również w Piekarach Śląskich i Wojkowicach oraz we wsi Wieszowa.Liczy 200,6 km torowisk i obejmuje obszar zamieszkany przez 2 miliony ludzi.Operatorem systemu jest spółka Tramwaje Śląskie działająca na zlecenie KZK GOP.Jest to najdłuższa sieć tramwajowa w Polsce.
Historia
Pierwsze linie tramwajowe
Zanim powstała pierwsza linia tramwajowa,na terenie Górnego Śląska od połowy XIX wieku funkcjonowała już kolej wąskotorowa użytku publicznego,obsługiwała głównie zakłady przemysłowe,jednakże z biegiem czasu wzrastały potrzeby przewozów osobowych,co wymagało budowy lokalnego systemu transportu pasażerskiego.Już w tym okresie poszczególne władze administracyjne postulowały za uruchomieniem wewnątrz regionu pociągów osobowych.Pierwsze plany uruchomienia tramwajów na terenie Górnego Śląska pochodzą z 24 kwietnia 1892 roku.W tym dniu podpisano między spółką Kramer&Co.a magistratem Bytomia umowę na budowę linii Gliwice Zabrze Chebzie Królewska Huta Bytom Piekary Śląskie.Pierwotnie miała ona być jednotorowa z mijankami,o rozstawie szyn 1000 mm,a miały poruszać się po niej tramwaje parowe.W późniejszym okresie szerokość tę skorygowano do 785 mm.Pierwsza linia tramwajów parowych została uruchomiona przez berlińską spółkę Oberschlesische Dampfstraßenbahnen 27 maja 1894 roku na trasie Wielkie Piekary Szarlej Bytom.Przedsiębiorstwo to nabyło od spółki Kramer&Co.wszystkie prawa wynikające z koncesji i umów na budowę kolejek.Kolejny,nowy odcinek linii(Gliwice Zabrze)uruchomiono już 26 sierpnia,a obydwa odcinki połączono 30 grudnia trasą Zabrze Bytom przez Chebzie,Królewską Hutę i Łagiewniki.Linia ta liczyła łącznie 34,5 km długości.Zajezdnie powstały w Rozbarku(przy ul.Witczaka) i Gliwicach(obok Lasku Miejskiego).Z powodu skarg mieszkańców na hałas,na terenie śródmieścia Gliwic i Bytomia w 1895 roku wprowadzono tramwaje konne.
Spółka Kramer&Co.która w 1895 r.utworzyła spółkę Oberschlesische Dampfstraßenbahnen w celu prowadzenia ruchu na ww.linii,wybudowała w późniejszym czasie następujące linie:

• 30 grudnia 1896 linia Katowice Alfred Siemianowice Śląskie
• 1897 r.linia Królewska Huta Chorzów Węzłowiec Alfred
• 29 września 1898 linia Bytom Zabrze

W 1898 r.przewieziono łącznie 3603350 pasażerów.
Początki elektryfikacji i dalszy rozwój sieci do 1922 r.
Pierwsze informacje o planach elektryfikacji pojawiły się w 1896 r.a rok później także o planach budowy zelektryfikowanej linii z Bytomia do Miechowic.W 1898 r.spółka Kramer&Co.uzyskała koncesję na budowę kolejki elektrycznej Katowice Rynek Zawodzie.
W tym samym roku katowicka spółka Schikora&Wolff otrzymała koncesję na budowę następujących linii:

• Mysłowice Roździeń Szopienice Katowice
• Hajduki Królewska Huta
• Hajduki Świętochłowice Łagiewniki Bytom
• Łagiewniki Chropaczów Lipiny

Koncesję tę sprzedano spółce Oberschlesische Kleinbahnen und Elektrizitätswerke AG.
Spółka ta przystąpiła do realizacji tych linii,wraz z budową własnej zajezdni i elektrowni w Hajdukach w 1899 r.towarzystwo to uruchomiło:

• 7 września 1899 linię Katowice Hajduki
• 19 listopada 1899 linię Hajduki Królewska Huta
• 29 lipca 1900 linię Hajduki Piaśniki
• 31 października 1900 Rozdzień Mysłowice

W 1898 r.zelektryfikowano linie spółki Kramer&Co.Chcąc uniknąć konkurencji dwóch towarzystw,7 lipca 1899 utworzono spółkę Schlesische Kleinbahn AG.Nowa spółka zarządzała siecią o długości 123,43 km(w tym trasą Gliwice Rudy o długości 22,29 km),a w 1900 r.przewiozła 7603856 pasażerów.W dalszym ciągu rozwijano sieć tramwajową,a także rozpoczęto przebudowę istniejącej sieci na trasy normalnotorowe i dwutorowe.
Do 1922 r.oddano do użytku następujące linie:

• 6 sierpnia 1901 wąskotorową linię Nowy Wirek Świętochłowice
• 12 sierpnia 1901 wąskotorową linię Królewska Huta Świętochłowice
• 14 czerwca 1912 pierwszą na terenie Górnego Śląska normalnotorową linię tramwajową Katowice Rynek Park Południowy(Park Kościuszki),wraz z zajezdnią na końcu szlaku
• 23 listopada 1913 z inicjatywy magistratu Bytomia trzy linie o łącznej długości 9,610 km:Bytom Rynek Miechowice,Karb Dąbrowa Miejska,Bytom Rynek ul.Piekarska(przy ul.Piekarskiej wybudowano zajezdnię)

Lata międzywojenne
W 1922 r.sieć tramwajową podzielono na dwie części,będące w zarządzie dwóch państw:Niemiec i Polski.Linie tramwajowe krzyżowały się w siedmiu miejscach,co utrudniało eksploatację tramwajów.W 1925 r.podpisano umowę z nową spółką:Śląsko-Dąbrowskie Kolejowe Towarzystwo Eksploatacyjne z o.o.z siedzibą w Katowicach na eksploatację linii tramwajowych w polskiej części Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego(po ich wybudowaniu),natomiast tramwajami na terenie Niemiec zarządzała spółka Oberschlesische Dampfstraßenbahn GmbH(od 1925 r.Oberschlesische Überlandbahnen GmbH;zlikwidowana w 1930 r.po czym akcje przejęła spółka Verkehrsbetriebe Oberschlesien AG).W latach międzywojennych w polskiej części Górnego Śląska kontynuowano przebudowę linii na rozstaw normalnotorowy(z 785 na 1435 mm),natomiast w niemieckiej części Górnego Śląska oraz w Zagłębiu Dąbrowskim budowano nowe linie tramwajowe.Do końca 1931 r.w polskiej części przebudowano łącznie 47,5% wąskotorowej sieci tramwajowej,a także dobudowano ok.20 km drugich torów.W latach 1929-1931 trwała budowa nowej,normalnotorowej zajezdni wraz z zakładami naprawczymi w Hajdukach.Na obszarze Zagłębia pierwsze propozycje budowy tramwajów elektrycznych pojawiły się 20 października 1912,kiedy to grupa łódzkich przemysłowców zwróciła się do władz miejskich w Sosnowcu z propozycją powstania dwóch linii:Piaski Milowice Pogoń Środula oraz Zagórze Środula Dębowa Góra Modrzejów.Budowę linii proponowało też rosyjskie towarzystwo akcyjne z Petersburga.Decyzję o budowie linii przez łódzkich przemysłowców podjęto 29 maja 1914,ale jej dalszą realizację przerwał wybuch I wojny światowej.5 kwietnia 1922 Powiatowy Związek Komunalny powiatu będzińskiego oraz Będzina,Czeladzi,Dąbrowy Górniczej oraz Sosnowca zawiązali spółkę o nazwie Towarzystwo Tramwajów Elektrycznych w Zagłębiu Dąbrowskim z o.o.Koncesję na budowę linii spółka otrzymała w 1923 r.którą odstąpiono nowej spółce:Tramwaje Elektryczne w Zagłębiu Dąbrowskim S.A.Pierwsze prace budowlane na linii Sosnowiec Będzin Dąbrowa Górnicza rozpoczęto w 1926 r.W Będzinie rozpoczęto budowę dużej zajezdni,którą ukończono rok później.Pierwszy fragment linii,tj.Sosnowiec Będzin,oddano do użytku 18 stycznia 1928.
W późniejszych latach oddano do użytku następujące odcinki:

• 11 lutego 1928 linia Będzin Dąbrowa kościół
• 14 lipca 1928 linia Sosnowiec Szopienice
• 31 października 1928 linia Dąbrowa kościół Reden
• 1931 r.wiadukt pod linią kolejową w pobliżu stacji Sosnowiec Główny,która połączyła obydwie sieci tramwajowe
• 27 stycznia 1929 linia Będzin Czeladź
• 1 maja 1934 linia Milowice Sosnowiec
• 22 grudnia 1935 linia Sosnowiec Konstantynów

W niemieckiej części Górnego Śląska kontynuowano prace nad modernizacją sieci,natomiast tramwaje bytomskie,będące własnością miasta Bytomia,rozbudowywały istniejącą sieć.
Powstały wtedy odcinki:

• pod koniec 1925 r.Miechowice Rokitnica Wieszowa
• 1927 r.Bytom Rynek Pogoda KWK Nowy Orzeł Biały(ul.Siemianowicka)
• 1928 r.Rokitnica Helenka
• 1930 r.Bobrek Biskupice

Spółka miejska Städtische Straßenbahn Beuthen,prowadziła eksploatację tych linii.Postała ona 23 października 1913.W 1938 r.długość linii tramwajów miejskich Bytomia wynosiła 18,25 km linii normalnotorowych,a na nich eksploatowano 20 wagonów silnikowych,14 doczepnych i 6 specjalnych.W tym roku spółka ta przewiozła ponad 3,2 mln pasażerów.W Zabrzu również powstawały miejskie trasy tramwajowe.Staraniem władz miasta w 1934 r.uruchomiono normalnotorową linię ze stacji Zabrze Mikulczyce do centrum miasta,a 23 lutego 1936 oddano do użytku linię ze śródmieścia do kopalni Guido.Eksploatację tej linii powierzono spółce Verkehrsbetriebe Oberschlesien AG.Łącznie ta spółka w 1938 r.prowadziła eksploatację linii tramwajowych o długości 38,36 km(w tym 9,46 km linii jednotorowych i 28,90 km dwutorowych).Do obsługi tych linii posiadała 51 wagonów silnikowych,38 doczepnych i 19 specjalnych.W 1939 r.po zajęciu polskiej części konurbacji górnośląskiej przez Niemcy,ustanowiono przymusowy zarząd nad spółką Śląskie Kolejki S.A.(zamieniona na Schlesische Kleinbahn AG),która zarządzała tramwajami w polskiej części sieci.Nie budowano nowych linii,natomiast w dalszym ciągu przebudowywano linie wąskotorowe na normalnotorowe,w tym linię Królewska Huta Dąb Katowice,otwartą 24 grudnia 1940.Pod koniec wojny,wycofujące oddziały niemieckie wysadziły most tramwajowy na Brynicy,a także zerwały sieć trakcyjną w Szopienicach.
Zjednoczenie czterech przedsiębiorstw
W 1945 r.nadzór nad przedsiębiorstwami:Śląskie Kolejki,Tramwaje Elektryczne w Zagłębiu Dąbrowskim,Górnośląskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne i Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Bytomiu został przymusowo przejęty zarządzeniem Ministerstwa Komunikacji przez spółkę Koleje Elektryczne Zagłębia Śląsko-Dąbrowskiego.Do 1948 r.komunikacja tramwajowa była zmilitaryzowana,a jako,że zaraz po wojnie była dominującym środkiem transportu w konurbacji górnośląskiej,tramwaje były przepełnione.Nierzadko wykorzystywano też pojazdy do transportu żywności,głównie mleka w godzinach nocnych z mleczarni w Chorzowie-Batorym do Katowic,a także w Będzinie.Uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach 27 lutego 1951 do życia powołano Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Katowicach w miejsce Kolei Elektrycznych Zagłębia Śląsko-Dąbrowskiego.31 grudnia 1949 WPK Katowice zarządzała siecią o długości 174,765 km.
Rozbudowa sieci i zaplecza technicznego
Po II wojnie światowej,po odbudowie sieci nastąpił 30 letni okres intensywnej rozbudowy sieci i zaplecza technicznego.Pierwsze prace modernizacyjne polegały na przebudowie pozostałych odcinków wąskotorowych na tor normalny.Ostatni odcinek wąskotorowy zlikwidowano w 1952 r.(odcinek wzdłuż ul.Metalowców w Chorzowie do Węzłowca).
Po 1945 r.wybudowano następujące odcinki linii tramwajowych:

• 18 września 1947 otwarcie linii łączącej Park Kościuszki z Brynowem
• 22 stycznia 1951 otwarcie linii łączącej Będzin z browarem w Grodźcu
• 22 stycznia 1951 otwarcie linii łączącej Sosnowiec z Milowicami
• 1 maja 1952 otwarcie linii łączącej KWK Guido z Makoszowami
• 1 maja 1952 otwarcie linii łączącej Dańdówkę z KWK Klimontów
• 30 kwietnia 1954 otwarcie linii łączącej dworzec w Mysłowicach z Dańdówką
• 22 stycznia 1956 otwarcie linii łączącej browar w Grodźcu z KWK Grodziec
• 27 października 1957 otwarcie linii łączącej KWK Grodziec z Żychcicami
• 1 maja 1959 otwarcie linii łączącej KWK Klimontów z Porąbką
• 4 grudnia 1960 otwarcie linii łączącej Porąbkę z Kazimierzem Górniczym
• 1 września 1967 otwarcie linii łączącej Śródmieście Bytomia z KWK Bytom
• czerwiec 1968 r.otwarcie linii łączącej KWK Bytom z zajezdnią Radzionków(obecnie Stroszek)

W 1962 r.otwarto zajezdnię w Zawodziu.Jej powstanie było niezbędne ze względu na zamknięcie we wcześniejszym okresie zajezdni w Rozdzieniu.W Bytomiu likwidacja zajezdni przy ul.Piekarskiej również powodowała konieczność budowy nowego zakładu.Zdecydowano się na lokalizację nowej zajezdni wraz z budową trasy do nowych osiedli w Stroszku.Zajezdnię,zlokalizowaną na końcu linii otwarto wraz z nią w czerwcu 1968 r.W tym samym roku zlikwidowano zajezdnię w Rozbarku,skąd przeniesiono tabor oraz urządzenia do nowego zakładu.W 1972 r.na granicy Zabrza i Gliwic wybudowano nową zajezdnię,a w Będzinie zajezdnię na 150 wagonów otwarto po czterech latach budowy w 1978 r.W tym samym roku zamknięto starą zajezdnię w Będzinie.
Pierwsza fala likwidacji linii tramwajowych
W drugiej połowie lat 70 rozpoczęła się pierwsza większa fala likwidacji linii tramwajowych.Główną przyczyną likwidacji linii była ich deficytowość związana z niskim zapełnieniem tramwajów,a także niski poziom świadczonych usług na niektórych liniach(głównie zły stan techniczny),przez co pasażerowie częściej korzystali z autobusów.
Do 1989 r.ruch tramwajowy zawieszono na poniższych liniach:

• 1 września 1976 linię pomiędzy ul.Celną w Bytomiu,a Dąbrową Miejską
• 27 kwietnia 1979 linię pomiędzy Szarlejem,a Piekarami Śląskimi
• w 1980 r.linię pomiędzy ul.Celną w Bytomiu,a mijanką w Karbiu
• 10 maja 1981 linię pomiędzy Rozbarkiem,a Szarlejem
• 2 maja 1983 linię pomiędzy ul.Łużycką w Bytomiu,a Wieszową i Stolarzowicami
• we wrześniu 1986 r.linię pomiędzy ul.Strzody w Gliwicach,a dzielnicą Trynek oraz pomiędzy ul.Strzody,a ul.Zygmunta Starego

W 1979 r.zawieszono również ruch tramwajowy na ul.Piekarskiej w Bytomiu.Likwidacji połączeń sprzeciwili się tamtejsi mieszkańcy,dlatego też 10 lutego 1982 przywrócono kursowanie tramwajów wzdłuż tej ulicy pod numerem 38.
Rozpad Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego
U schyłku swojej działalności,w 1990 r.Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Katowicach zatrudniało 9114 pracowników,obsługiwało:29 relacji tramwajowych o długości 389 km,528 relacji autobusowych o długości 8502 km i 4 relacje trolejbusowe o długości 35 km.Obejmowały one obszar 40 miast i 25 gmin,na terenie których znajdowało się 5327 przystanków.W skład taboru przedsiębiorstwa wchodziło:530 tramwajów,1533 autobusów i 23 trolejbusy.W 1990 r.WPK przewiozło blisko miliard pasażerów i wykonało pracę 150 mln wozokilometrów.1 października 1991 na mocy zarządzenia wojewody katowickiego Wojciecha Czecha z WPK wyodrębniono 12 przedsiębiorstw autobusowej komunikacji miejskiej,Przedsiębiorstwo Komunikacji Tramwajowej,Przedsiębiorstwo Usług Technicznych Komunikacji Miejskiej oraz Przedsiębiorstwo Szkolenia i Badań Kierowców.Powstałe Przedsiębiorstwo Komunikacji Tramwajowej posiadało 5 zakładów eksploatacyjnych(Będzin,Chorzów Batory,Bytom,Gliwice,Katowice),które w 1992 r.miały łącznie 373 km torów(pojedynczych) i 34 podstacje trakcyjne.PKT pozostało(jak wcześniej WPK)przedsiębiorstwem państwowym realizującym przewozy bez dotacji gmin,a jedynie budżetu centralnego.Likwidacja WPK spowodowała bałagan finansowy i organizacyjny:linie autobusowe finansowane były przez gminy,niejasna była sprawa dotowania połączeń międzymiastowych,zaś komunikacja tramwajowa tylko ze środków z budżetu państwa,za pośrednictwem wojewody katowickiego.
Inwestycje z budżetu centralnego
W drugiej połowie lat 90 XX wieku,ze względu na narastającą niewydolność układu drogowego województwa katowickiego,rozpoczęto finansowany z budżetu centralnego program modernizacyjny,który nazwano Kompleksowa przebudowa tramwajowej infrastruktury technicznej w aglomeracji katowickiej.W ramach tego programu zaplanowano szereg rewitalizacji,z których najważniejszą była modernizacja trasy Katowice Bytom,którą planowano dostosować do kursowania taboru niskopodłogowego.Planowano również zminimalizować liczbę punktów kolizyjnych z samochodami,wprowadzić priorytety dla tramwajów na skrzyżowaniach,zamontować automatyczne napędy zwrotnicowe oraz zamontować nową elektryczną sieć trakcyjną.Do obsługi linii przewidziano zakup 17 nowych tramwajów niskopodłogowych,dla których planowano urządzić zaplecze w nieczynnej od 1980 r.zajezdni w Łagiewnikach.Dzięki tej inwestycji czas przejazdu miał skrócić się o 10 minut.W lutym 1998 r.podpisano umowę z francusko-brytyjskim koncernem GEC Alsthom(obecnie Alstom)na dostawę tramwajów Citadis 100 oraz z katowickim Przedsiębiorstwem Robót Inżynieryjnych na modernizację torowisk.Nowe tramwaje miały zostać dostarczone do końca 1999 r.a remont torowisk zakończyć się przed 18 października 2000.Pojawiły się jednak przeszkody w realizacji tego harmonogramu:1 stycznia 1999 w ramach reformy administracyjnej powstało województwo śląskie,co skutkowało przekazaniem prowadzenia inwestycji Urzędowi Marszałkowskiemu Województwa Śląskiego oraz ograniczeniem budżetowych środków na realizację inwestycji.Do właściwych prac modernizacyjnych przystąpiono dopiero w 2000 r.Ze względu na niewystarczające finansowanie prace wykonywane były z opóźnieniem oraz zmniejszony został ich zakres(trasa nie została wyremontowana w całości oraz zrezygnowano z zaplecza w Łagiewnikach),w wyniku czego nie udało się osiągnąć zakładanego skrócenia czasu przejazdu.Produkcja nowych tramwajów odbywała się w chorzowskich zakładach Alstoma(Alstom kilka lat wcześniej przejął Konstal).20 czerwca 2000 w fabryce w Chorzowie została zorganizowana uroczysta prezentacja pierwszego Citadisa,a 3 maja 2001 rozpoczęto eksploatację liniową.11 października zakończono dostawy.
Powstanie spółki Tramwaje Śląskie
1 stycznia 1999 w wyniku reformy administracyjnej zmienił się między innymi sposób finansowania tramwajów,które przestały być dotowane przez budżet państwa,a zaczęły przez Zarząd Województwa Śląskiego.1 lutego 2000 PKT rozpoczęło świadczenie usług przewozowych na zlecenie KZK GOP.5 grudnia 2002 Ministerstwo Skarbu Państwa podpisało akt notarialny komercjalizacji Przedsiębiorstwa Komunikacji Tramwajowej.Utworzono jednoosobową spółkę Skarbu Państwa Tramwaje Śląskie,która rozpoczęła działalność 1 stycznia 2003.Zmiany objęły jedynie sprawy formalne,takie jak nazwa czy znaki graficzne,zasady finansowania komunikacji tramwajowej nie zostały zmienione.Spółka,w przeciwieństwie do podobnych spółek w innych polskich miastach,nie została wówczas skomunalizowana.
Druga fala likwidacji linii tramwajowych
Na początku XXI wieku,w związku z polityką oszczędnościową,niedochodowością linii oraz pro-autobusową polityką władz,zamknięto część linii:

• 1 kwietnia 2006 linię pomiędzy Bytomiem,a pętlą w Dąbrówce Wielkiej(dzielnica Piekar Śląskich)
• 1 stycznia 2007 linię pomiędzy Będzinem,a pętlą Żychcice w Wojkowicach
• 31 lipca 2008 linię pomiędzy Śródmieściem Bytomia,a dzielnicą Łagiewniki
• 1 stycznia 2009 linię pomiędzy placem Hutników w Chorzowie,a placem Alfreda w katowickiej dzielnicy Wełnowiec
• 1 września 2009 linię pomiędzy pętlą w Wójtowej Wsi(dzielnica Gliwic),a zajezdnią Gliwice

Zamknięcie linii tramwajowej w Gliwicach było jedną z przyczyn złożenia wniosku przez mieszkańców Gliwic o przeprowadzenie referendum w sprawie odwołania prezydenta Gliwic Zygmunta Frankiewicza.Referendum odbyło się 8 listopada 2009 i zostało unieważnione ze względu na zbyt niską frekwencję.W 2006 r.postanowiono zaprzestać korzystania z zajezdni w Chorzowie Batorym do obsługi ruchu liniowego.Pomiędzy 15 czerwca a 12 sierpnia stopniowo przekazywano obsługę linii innym zajezdniom.Najwięcej linii przejęła zajezdnia Zawodzie,nieco mniej Stroszek i Gliwice.Równocześnie postanowiono,że chorzowska zajezdnia będzie zajmować się tylko naprawami tramwajów oraz zmieni nazwę na Zakład Usługowo-Remontowy.
Przekazanie Tramwajów Śląskich samorządom
30 maja 2007 podpisano umowę,na mocy której KZK GOP przejął wszystkie akcje spółki Tramwaje Śląskie.
27 maja 2008 Zgromadzenie KZK GOP przyjęło uchwałę,na mocy której akcje spółki miały zostać przekazane poszczególnym gminom,jednak dopiero 30 grudnia 2008 doszło do podpisania umowy mówiącej o podziale akcji w następujący sposób:

• Katowice 25,1%
• Sosnowiec 14,8%
• Bytom 14,6%
• Zabrze 12,4%
• Chorzów 9,3%
• Dąbrowa Górnicza 6%
• Świętochłowice 5,5%
• Ruda Śląska 5,2%
• Gliwice 4,6%
• Mysłowice 1%
• Czeladź 0,9%
• Siemianowice Śląskie 0,6%

Akcje zostały podzielone proporcjonalnie do pracy eksploatacyjnej wykonywanej przez tramwaje w połowie 2006 r.
Zakup używanych tramwajów z Krakowa i Niemiec
W latach 2006-2009 Tramwaje Śląskie sprowadziły z Krakowa 37 używanych Konstali 105Na,które zostały odstawione ze względu na zakup nowych tramwajów.Z końcem maja 2008 r.TŚ zakończyły liniową eksploatację tramwajów Konstal 102Na,które w latach 1970-1973 zostały zakupione w liczbie 129 sztuk.Na początku 2010 r.TŚ rozpoczęły testy sprowadzonego z Frankfurtu nad Menem 2-kierunkowego,3-członowego tramwaju Düwag Pt,który 3 listopada rozpoczął służbę liniową.Łącznie w 2010 r.TŚ nabyły 12 takich tramwajów,w tym 2 z przeznaczeniem na części.Na początku 2013 r.TŚ kupiły 5 kolejnych wozów typu Ptb z Frankfurtu.Pod koniec 2010 r.śląski przewoźnik sprowadził kolejne używane tramwaje jeden 2-członowy,silnikowy SGP/Lohner E1 i jeden doczepny c3 z Wiednia.Po serii prób zdecydowano się jedynie na eksploatację wagonów silnikowych i w połowie 2011 r.sprowadzono 18 kolejnych takich pojazdów.Ostatecznie na początku 2013 r.na stanie przewoźnika znalazło się 25 takich tramwajów.Wszystkie sprowadzone tramwaje po przyjeździe były modernizowane i dostosowywane do wymagań polskich przepisów w należącym do spółki Zakładzie Usługowo Remontowym w Chorzowie.
Inwestycje z funduszy unijnych
W lutym 2011 r.włodarze miast konurbacji górnośląskiej podjęli decyzję o rozpoczęciu projektu„Modernizacja Infrastruktury Tramwajowej i Trolejbusowej w aglomeracji Górnośląskiej”,w ramach którego ma zostać zmodernizowanych 48 kilometrów torowisk(zaplanowano m.in.budowę drugiego toru na trasie Katowice Sosnowiec czy odbudowę linii Bytom Łagiewniki),zakupionych 30 częściowo niskopodłogowych nowych wagonów oraz zmodernizowanych 75 tramwajów 105Na.30 lipca 2012 podpisano umowę z konsorcjum przedsiębiorstw Modertrans i MPK-Łódź na modernizację 45 tramwajów 105Na i dostawę części do modernizacji kolejnych 30,która miała odbyć się w chorzowskim Zakładzie Usługowo Remontowym,a 10 grudnia 2012 podpisano umowę z bydgoską Pesą na dostawę 30 tramwajów Twist.Pierwszy zmodernizowany 105Na został zaprezentowany 17 grudnia 2012,a 22 listopada 2013 w Zabrzu zaprezentowano pierwszego twista.14 maja 2014 twisty rozpoczęły kursowanie z pasażerami.29 czerwca reaktywowano linię nr 7 Bytom Łagiewniki.Dzięki korzystnym rozstrzygnięciom przetargów i uzyskanym dzięki temu oszczędnościom Tramwaje Śląskie w 2013 r.zaplanowały wyremontować kolejnych 16 km torowisk oraz w 2014 r.dokonały zamówienia na 12 nowych dwukierunkowych tramwajów o 26% udziale niskiej podłogi,które dostarczy przedsiębiorstwo Modertrans.Umowę na dostawę tramwajów podpisano 27 listopada 2014.Całkowity koszt inwestycji wyniósł 613 mln zł netto,z czego 80% ma zostać sfinansowane przez UE w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko.Inwestycje zostały również wsparte przez kredyt z Europejskiego Banku Inwestycyjnego.Pomimo znaczących inwestycji z funduszy unijnych, 14 lutego 2015 zlikwidowano linię nr 18 Stroszek Chebzie,przez co tramwaje całkowicie zniknęły z 4 kilometrowego odcinka w Rudzie(dzielnicy Rudy Śląskiej).
Infrastruktura
Sieć tramwajowa w konurbacji górnośląskiej liczy 181 km torowisk o rozstawie 1435 mm,mających łącznie 340,3 km toru pojedynczego(wraz z torami na terenie zajezdni oraz pętli,stan na dzień 2 lutego 2015):

• 62,3 km odcinków jednotorowych
• 118,7 km odcinków dwutorowych(237,4 km toru pojedynczego)
• 29 km torów na terenie zajezdni
• 11,6 km torów pętli tramwajowych

W torowisku zamontowanych jest łącznie 375 zwrotnic,a na terenie zajezdni 271(stan na dzień 2 lutego 2015).
Zajezdnie
Tabor Tramwajów Śląskich stacjonuje w 4 zajezdniach odpowiadających 4 rejonom komunikacyjnym:

• Rejon nr 1 Będzin
• Rejon nr 2 Katowice Zawodzie
• Rejon nr 3 Bytom Stroszek
• Rejon nr 4 Gliwice

Istnieje także zajezdnia w Chorzowie Batorym pełniąca rolę Zakładu Usług Remontowych.Ponadto połączenie ze śląską siecią tramwajową mają także mieszczące się w Chorzowie zakłady Alstom Konstal.
Krańce
Miasto Nazwa przystanku Typ
Będzin Rondo Pętla
Osiedle Zamkowe Pętla Zajezdnia
Bytom Bytom Plac Sikorskiego Pętla
Bytom Politechnika Śląska Pętla
Bytom Powstańców Śląskich Końcówka
Stroszek Zajezdnia Pętla i zajezdnia
Łagiewniki Zajezdnia Trójkąt torowy
Chorzów Chorzów Rynek Pętla/Centrum Przesiadkowe
Chorzów Metalowców Trójkąt torowy
Chorzów Batory Zajezdnia Zajezdnia
Chorzów Stadion Śląski Pętla Wschodnia Pętla
Chorzów Stadion Śląski Pętla Zachodnia Pętla
Czeladź Czeladź Kombatantów Pętla
Dąbrowa Górnicza Gołonóg Podstacja Pętla Pętla
Tworzeń Huta Katowice Pętla
Urząd Pracy Pętla Pętla
Gliwice Gliwice Zajezdnia Zajezdnia
Katowice Brynów Pętla Pętla
Katowice Plac Miarki Pętla
Katowice Plac Wolności Pętla
Koszutka Słoneczna Pętla Pętla
Szopienice Pętla Pętla
Wełnowiec Plac Alfreda Pętla
Zawodzie Pętla Pętla
Zawodzie Zajezdnia Zajezdnia
Mysłowice Mysłowice Dworzec PKP Pętla
Ruda Śląska Chebzie Pętla Pętla
Siemianowice Śląskie Siemianowice Plac Skargi Pętla
Sosnowiec Kazimierz Górniczy Pętla Pętla
Konstantynów Okrzei Trójkąt torowy
Milowice Pętla Pętla
Pogoń Będzińska Pętla Pętla
Zagórze Pętla Pętla
Zabrze Biskupice Pętla Pętla
Makoszowy Pętla Pętla
Mikulczyce Pętla Pętla
Zaborze Pętla Pętla
Linie tramwajowe
Według stanu na 11 stycznia 2016 sieć tramwajowa w konurbacji górnośląskiej składa się z 29 linii:
Linia Przystanek początkowy Przystanek końcowy Liczba przystanków Takt Miasta Zajezdnia % kursów niskopodłogowych Uwagi
1 Gliwice Zajezdnia Chebzie Pętla 23 20 min Gliwice,Zabrze,Ruda Śląska Gliwice 0%
3 Makoszowy Pętla Mikulczyce Pętla 21 20 min Zabrze Gliwice 0%
4 Zaborze Pętla Gliwice Zajezdnia 16 20 min Zabrze,Gliwice Gliwice 100%
5 Zaborze Pętla Bytom Plac Sikorskiego 27 10 min Zabrze,Bytom Gliwice 0%
6 Brynów Pętla Bytom Politechnika Śląska 44 15 min Katowice,Chorzów,Bytom Zawodzie 96%
7 Zawodzie Pętla Bytom Plac Sikorskiego 39 15 min Katowice,Chorzów,Świętochłowice,Bytom Zawodzie,Stroszek 33%
9 Chorzów Rynek Bytom Plac Sikorskiego 32 20 min Chorzów,Świętochłowice,Ruda Śląska,Bytom Stroszek 0%
11 Katowice Plac Wolności Chebzie Pętla 31 15 min Katowice,Chorzów,Świętochłowice,Ruda Śląska Gliwice 0%
13 Katowice Plac Wolności Siemianowice Plac Skargi 12 15 min Katowice,Siemianowice Śląskie Zawodzie 0%
14 Brynów Pętla Mysłowice Dworzec PKP 33 15 min Katowice,Mysłowice Zawodzie 0%
15 Katowice Plac Wolności Zagórze Pętla 29 15 min Katowice,Sosnowiec Będzin 95%
16 Brynów Pętla Wełnowiec Plac Alfreda 9 15 min Katowice Zawodzie 79%
17 Chebzie Pętla Chorzów Rynek 23 20 min Ruda Śląska,Świętochłowice,Chorzów Gliwice 0%
19 Katowice Plac Miarki Bytom Stroszek Zajezdnia 43 15 min Katowice,Chorzów,Bytom Stroszek 0%
20 Chorzów Rynek Szopienice Pętla 36 15 min Chorzów,Katowice Zawodzie 59%
21 Tworzeń Huta Katowice Milowice Pętla 44 20 min Dąbrowa Górnicza,Będzin,Sosnowiec Będzin 43%
22 Czeladź Kombatantów Tworzeń Huta Katowice 27 20 min Czeladź,Będzin,Dąbrowa Górnicza Będzin 0%
23 Chorzów Stadion Śląski Pętla Zachodnia Zawodzie Zajezdnia 24 nieregularnie Chorzów,Katowice Zawodzie 0% Kursuje w dni wolne
24 Konstantynów Okrzei Osiedle Zamkowe Pęla 27 20 min Sosnowiec,Będzin Będzin 0%
26 Mysłowice Dworzec PKP Milowice Pętla 28 12 min Będzin,Sosnowiec,Mysłowice Zawodzie 0%
27 Pogoń Akademiki Kazimierz Górniczy Pętla 28 20 min Sosnowiec Będzin 0%
28 Osiedle Zamkowe Pętla Gołonóg Podstacja Pętla 19 20 min Będzin,Dąbrowa Górnicza Będzin 0%
30 Bytom Plac Sikorskiego Biskupice Pętla 13 60 min Zabrze,Bytom Stroszek 0%
33 Chorzów Metalowców Koszutka Słoneczna Pętla 17 30 min Chorzów,Katowice Zawodzie 0%
36 Zawodzie Pętla Brynów Pętla 18 30 min Katowice Zawodzie 100% Kursuje w dni robocze
38 Bytom Powstańców Śląskich Bytom Kościół św.Trójcy 5 20 min Bytom Stroszek 0%
43 Chorzów Batory Zajezdnia Koszutka Słoneczna Pętla 17 15 min Chorzów,Katowice Zawodzie 0%
49 Bytom Stroszek Zajezdnia Bytom Plac Sikorskiego 15 30 min Bytom Stroszek 0%
Tabor
Liniowy
Seria Liczba Liczba członów Liczba miejsc siedzących Procent niskiej podłogi Producent Modernizator
N 2 1 16 0% Konstal ZUR
105N 1 1 20 0% Konstal
105Na 122 1 20 0% Konstal
105N-2K 32 1 20 0% Konstal ZUR
105-2K 1 20 0% Konstal MPK Łódź
105N HF 05 AC 2 1 20 0% Konstal Modertrans Poznań
105N HF 11 AC 45 1 20 0% Konstal Modertrans Poznań i MPK Łódź
105NF S 30 ZUR
111N 6 1 20 0% Konstal
116Nd Citadis 17 3 46 73% Alstom Konstal
2012N Twist 30 3 77 73% Pesa
E1 23 2 40 0% SGP/Lohner ZUR
Pt8 14 3 62 0% Düwag ZUR
MF 16 AC BD Beta 12 3 46 26% Modertrans Poznań
Historyczny
Seria Nr Rok produkcji Producent Status
N 1100 1953 Konstal czynny
4N 1167 1957 Konstal nieczynny
4ND1 1263 1959 Konstal czynny
13N 308 1967 Konstal czynny
102N 8 1970 Konstal nieczynny
102Na 169 1970 Konstal nieczynny
102Na 205 1971 Konstal nieczynny
105Na[b] 313 1974 Konstal nieznany
1.Linię zamknięto 1 kwietnia 2006,jednakże pomiędzy 26 czerwca 2006 a 31 grudnia 2006 tramwaje ponownie kursowały,ale już w skróconej relacji Będzin Muzeum Zagłębia Grodziec kopalnia obsługiwanej taborem zabytkowym
2.Wyprodukowany jako Konstal 105N,w 1984 roku zmodernizowany
Szkoleniowy
Seria Nr Producent Liczba
105N 2 Konstal 1
105Na 111,112,141L,142L,143L Konstal 4
Roboczy
Tramwaje Śląskie dysponują kilkudziesięcioma tramwajami roboczymi i kilkunastoma lorkami.Pojazdy robocze wykorzystywane są do przewozu pracowników zaplecza,do transportu urządzeń i materiałów,ciągnięcia lorek transportowych,holowania zdefektowanych wagonów i odśnieżania.Lorki wykorzystywane są do transportu urządzeń i materiałów oraz odśnieżania.Przewoźnik dysponuje również jedną podbijarką torową.
Liczba pasażerów
Od zakończenia II wojny światowej liczba pasażerów tramwajów w konurbacji górnośląskiej systematycznie rosła aż do drugiej połowy lat 50,kiedy to ustabilizowała się w okolicach 300 mln pasażerów rocznie.W 1983 r.liczba pasażerów osiągnęła rekordową wartość 353 mln,od tego czasu liczba pasażerów systematycznie spada.
Plany na przyszłość
W ramach perspektywy finansowej Unii Europejskiej 2014-2020 Tramwaje Śląskie planują przedłużyć linię nr 15 w głąb osiedla Zagórze,przedłużyć linię tramwajową z pętli Brynów przez Ochojec do osiedla Odrodzenia,wybudować łącznik pomiędzy ulicami Chorzowską i Gliwicką w Katowicach.Dodatkowo przewoźnik chciałby pozyskać około 30 nowych tramwajów oraz kontynuować remonty torowisk.Pierwotnie planowano również przedłużenie linii nr 6 do Miechowic,jednakże władze Bytomia wycofały się z tego pomysłu.KZK GOP planuje rozbudowę Systemu Dynamicznej Informacji Pasażerskiej,w ramach której na części przystanków tramwajowych mają pojawić się elektroniczne tablice z godzinami odjazdów tramwajów.