Młodość i studia
Wacław Jędrzejewicz urodził się 29 stycznia 1893 r.w Spiczyńcach(obecnie terytorium Ukrainy),wsi położonej nad rzeką Rosią ok.12 km na południowy zachód od Pohrebyszcz.Syn Czesława Jędrzejewicza,inżyniera chemika,absolwenta Szkoły Głównej w Warszawie,pracownika cukrowni(zm.1937 r.) i Eleonory z domu Buchner.Wacław był najmłodszym dzieckiem Jędrzejewiczów.Miał brata Janusza(ur.21 czerwca 1885 r.)w przyszłości prezesa Rady Ministrów oraz siostrę Marię(ur.w 1887 r.)która pracowała w Oddziale II i MSZ.Podczas okupacji w 1944 r.siostra Wacława zmarła na tyfus w Krakowie.Ojciec Wacława pracował w cukrowniach w Spiczyńcach,Skoromoszkach i Cybulowie.W 1903 r.rodzina Jędrzejewiczów przeniosła się do Warszawy,gdzie ojciec Wacława rozpoczął pracę w laboratorium chemicznym.Przed rozpoczęciem nauk w gimnazjum Wacław do dziesiątego roku życia był nauczany w domu przez prywatnych nauczycieli.Wiosną 1903 r.zdał egzamin wstępny do II Gimnazjum w Żytomierzu.Nie został jednak przyjęty ze względu na niskie oceny(egzamin konkursowy).Tego samego roku po przeprowadzce wraz z rodziną do Warszawy,Wacław rozpoczął naukę w warszawskim gimnazjum założonym przez gen.Pawła Chrzanowskiego,w którym to językiem wykładowym oprócz rosyjskiego był również polski(późniejsze Gimnazjum im.Jana Zamoyskiego),jego kolegą z klasy był m.in.ksiądz Ignacy Skorupka.W gimnazjum w 1909 r.współtworzył kółko lotnicze oraz został członkiem Związku Młodzieży Polskiej„Przyszłość”(PET).W 1912 r.zdał maturę.Tego samego roku rozpoczął loty na szybowcu,co było wyrazem jego fascynacji lotnictwem i jako pierwszy polski lotnik w okolicach Klarysewa przeleciał ok.300 m na wysokości ok.20 m szybowcem zbudowanym wraz z kolegami z gimnazjum Chrzanowskiego.Od 1913 r.studiował w Studium Rolniczym przy Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.Decyzja o kontynuowaniu nauki właśnie na Uniwersytecie Jagiellońskim wiązała się z planami ojca Wacława związanymi z zakupem majątku ziemskiego,a także ze względu na brata Janusza,który studiował matematykę na tym samym wydziale.Podczas studiów wstąpił do ZMP„Zet” i był członkiem tej młodzieżowej organizacji do wiosny 1914 r.Pod koniec 1913 r.wstąpił do Związku Strzeleckiego,gdzie w czerwcu 1914 r.ukończył szkołę podoficerską.Jego egzaminatorami byli:Tadeusz Furgalski,Bogusław Kunc„Kordian”oraz Józef Zając„Mars”.
Okres I wojny światowej
I wojna światowa zastała Jędrzejewicza w Warszawie u rodziców,gdzie po zaliczeniu I roku studiów spędzał wakacje.Kolega Wacława ze„Strzelca”,Adam Koc„Witold”zainicjował ideę utworzenia Polskiej Organizacji Wojskowej(POW),gdzie Jędrzejewicz pełnił początkowo funkcję kierownika szkół podoficerskich POW w Warszawie.We wrześniu 1914 roku wraz z Konradem Libickim„Buyno”założył Wolną Szkołę Wojskową,która skupiała się na szkoleniu młodzieży z różnych kręgów społecznych.Jędrzejewicz pełnił tam rolę zastępcy,zaś Libicki był komendantem.Szkołę tą ukończył również brat Wacława,Janusz Jędrzejewicz,który wstąpił również w kręgi POW w grudniu 1914 r.Za zgodą Józefa Piłsudskiego,na czele tzw.Batalionu Warszawskiego,w sierpniu 1915 r.dołączył do I Brygady Legionów walczącej wówczas na Wołyniu.Skierowany ponownie do pracy w POW.Był członkiem Komendy Naczelnej i komendantem okręgów POW w Częstochowie i Zagłębiu,angażował się też w działalność polityczną.W lipcu 1917 r.został aresztowany przez Niemców i skazany na 10 lat więzienia.Uwolniony z chwilą odzyskania niepodległości przez Polskę w listopadzie 1918 roku,wstąpił do organizowanego Wojska Polskiego.
II Rzeczpospolita
Jako należący do najbliższego kręgu zaufanych Józefa Piłsudskiego został skierowany do pracy w II Oddziale Sztabu Generalnego.W lipcu 1920 roku,podczas wypełniania lotniczej misji wywiadowczej na trasie Lida Wilno,dostał się do niewoli bolszewickiej.Po udanej ucieczce via Litwa powrócił do Polski.Jako ekspert uczestniczył w rokowaniach nad traktatem ryskim,równocześnie współdziałał przy tworzeniu w państwach bałtyckich polskich komórek wywiadowczych mających zadanie zbierania informacji o Rosji.W 1921 roku ukończył Wyższą Szkołę Wojenną.W latach 1921–1925 był szefem Referatu Wschód II Oddziału Sztabu Generalnego(wywiad na ZSRR).Z dniem 1 kwietnia 1926 roku,w randze majora SG,mianowany został attaché wojskowym przy Poselstwie Polskim w Tokio.Jesienią 1928 roku przeniesiony w stan nieczynny.Objął stanowisko dyrektora departamentu administracyjnego Ministerstwa Spraw Zagranicznych.Od 1930 r.był dyrektorem departamentu konsularnego MSZ.We wrześniu 1933 r.otrzymał nominację na stanowisko podsekretarza stanu w Ministerstwie Skarbu.Od lutego 1934 r.zajmował stanowisko ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego(w rządach Janusza Jędrzejewicza,Leona Kozłowskiego i Walerego Sławka).W październiku 1935 r.ustąpił ze stanowiska.Pełnił funkcje sekretarza generalnego Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości.W 1937 r.prezes Polskiego Komitetu Międzynarodowej Wystawy w Paryżu.We wrześniu 1939 roku powrócił do czynnej służby wojskowej w charakterze oficera łącznikowego przy MSZ.Uczestniczył w ewakuacji depozytu Funduszu Obrony Narodowej(FON)z Polski przez Rumunię do Francji,gdzie skarb został przekazany Rządowi Rzeczypospolitej.Otoczenie gen.Władysława Sikorskiego uniemożliwiło mu zarówno dalszą służbę państwową,jak i wojskową,w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie.
Emigracja do Stanów Zjednoczonych
W konsekwencji wiosną 1941 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych.Pracował jako pracownik fizyczny na fermie kurzej,a później jako szlifierz w fabryce zbrojeniowej.Działał społecznie w środowisku Polonii amerykańskiej.Współorganizował wraz z Ignacym Matuszewskim i Henrykiem Floyar-Rajchmanem Komitet Narodowy Amerykanów Polskiego Pochodzenia(KNAPP).Był jednym z założycieli powstałego w lipcu 1943 r.Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce,a w latach 1943–1948 był jego pierwszym dyrektorem i prezesem.Jesienią 1948 roku otrzymał tytuł profesora języka i literatury rosyjskiej w Wellesley College.W latach 1958–1963 był kierownikiem studiów slawistycznych w Ripon College w stanie Wisconsin.W 1963 r.przeszedł na emeryturę i powrócił do Nowego Jorku,gdzie poświęcił się działalności w Instytucie Józefa Piłsudskiego jako dyrektor(1963–1964),sekretarz zarządu(1971 r.)wiceprezes(1972–1976) i prezes(1977–1978).Członek Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie(od 1961 r.)W 1992 roku Prezydent RP Lech Wałęsa nadał mu stopień generała brygady.W 1993 roku przyznano mu Honorowe Obywatelstwo Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa.Jego prochy złożono na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Publikacje
Autor około 300 artykułów historycznych publikowanych m.in.w paryskich„Zeszytach Historycznych”oraz obszernych prac:Poland in the British Parliament 1939–1945 i Kronika życia Józefa Piłsudskiego 1867–1935.
Ordery i odznaczenia
Polskie
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari Nr 4944(11 listopada 1921)
- Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski(pośmiertnie 3 grudnia 1993)
- Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski(19 marca 1983)
- Krzyżem Niepodległości z Mieczami(1930 r.)
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Walecznych czterokrotnie
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Zagraniczne
- Order Legii Honorowej V klasy(Francja)
- Order Krzyża Wolności I kategorii III klasy(Estonia,1925 r.)
- Order Korony Rumunii I klasy(Rumunia)
- Order Gwiazdy Rumunii IV klasy(Rumunia)
- Order Trzech Gwiazd II klasy(Łotwa)
- Order Wschodzącego Słońca IV klasy(Japonia)
- Order Skarbu Świętego III klasy(Japonia)
- Order Białej Róży III klasy(Finlandia)
- Order Miecza IV klasy(Szwecja)
- Order Gwiazdy Polarnej I klasy(Szwecja)
- Order Świętego Sawy I klasy(Jugosławia,1931 r.)
- Order Leopolda IV klasy(Belgia)
- Order Korony Włoch I klasy(Włochy)
- Order Świętego Aleksandra I klasy(Bułgaria)
- Order Zasługi I klasy(Węgry)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz