Ełk

(dawniej Łek,niem.Lyck,prus.Luks)miasto i gmina w północno-wschodniej Polsce,w województwie warmińsko-mazurskim.Największe i najludniejsze miasto na Mazurach oraz główny ośrodek przemysłowy i kulturalny w regionie.Do 31 maja 1975 i od 1 stycznia 1999 siedziba władz powiatu ełckiego,a od 1992 siedziba rzymskokatolickiej diecezji ełckiej.Miasto zajmuje 3.miejsce pod względem ludności i 4.miejsce pod względem powierzchni w województwie warmińsko-mazurskim.Jest największym w województwie miastem,które nigdy przed 1945 nie znalazło się w granicach państwa polskiego(Elbląg i Olsztyn należały do Polski w latach 1466-1772),największym miastem współczesnej Polski na ziemiach,które należały do Prus Książęcych i największym miastem leżącym na ziemiach,które nigdy przed 1945 nie były integralną częścią państwa polskiego(w latach 1466-1657 Ełk był lennem Korony Królestwa Polskiego).W latach 1946-1975 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego,a w latach 1975-1998 do województwa suwalskiego.
Toponimia
Pierwszym,który wymienia nazwę Łek jest Długosz,według Jaćwingów słowo oznaczało najprawdopodobniej„białą wodę”.Nazwa osady wzięła się od rzeki,nad którą ją założono.Wysuwano też hipotezę,że nazwa wywodzi się od słowa łęg nadbrzeżna łąka.Obecna forma Ełk powstała z miejscownika„we Łku”;„e”z przyimka„we”zaczęto używać jako przynależne do nazwy i tak powstało„w Ełku”.Krzyżacy nadali osadzie nazwę w brzmieniu niemieckim.W późniejszych źródłach podawano ją różnie:Licke,Lik,Licce,Lueck,Lyck.Nazwa Ełku w innych językach:

litew.Lukas

łot.Elka

niem.Lyck

prus.Luks

ros.Элк

Położenie
Ełk położony jest na Pojezierzu Ełckim,będącym częścią Pojezierza Mazurskiego.Miasto leży nad Jeziorem Ełckim,jeziorem Sunowo i rzeką Ełk,będącą dopływem Biebrzy.Ponadto w obrębie miasta znajdują się dwa niewielkie jeziora:Selmęt Mały i Szyba.Miasto znajduje się w centrum Zielonych Płuc Polski.To jeden z najcenniejszych ekosystemów w kraju i w Europie.Obszar charakteryzuje się unikatową różnorodnością przyrody:lasów,jezior,przez równiny i doliny morenowe,aż po zielone pagórki.Według danych z 2002 Ełk ma obszar 21,07 km²,w tym:użytki rolne 24%,użytki leśne 4%.Miasto stanowi 1,9% powierzchni powiatu.
Demografia
Podział demograficzny(dane z 31 grudnia 2013):

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	59790	100	30988	51,83	28802	48,17
Gęstość zaludnienia[mieszk./km²]	2837,68		1470,72		1366,97

Według danych z 2010 średni dochód na mieszkańca wynosił 2606 zł.Według danych z roku 2012 średni dochód na mieszkańca wynosił 3063 zł.W Ełku mieszka mniejszość romska licząca około 200 osób oraz działa stowarzyszenie romskie.W mieście działa od 1991 roku także Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej„Mazury”w Ełku,liczące ok.130 członków z miasta i regionu.
Historia
Miasto powstało jako podgrodzie zamku krzyżackiego w końcu XIV wieku,uzyskało prawa miejskie w 1445.Przed reformacją parafia ełcka należała do archiprezbiteratu w Reszlu.Od XVI w.aż do 1945 dominowali ewangelicy.Ośrodek ruchu mazurskiego.Według danych niemieckich w 1890 w mieście Polacy stanowili 13%,a w powiecie(Landskreis Lyck)71% mieszkańców.Pod koniec 1896 w Ełku powstała Mazurska Partia Ludowa,a w grudniu 1923 Masurenbund(Związek Mazurów).W latach 1896–1902 wydawano również Gazetę Ludową,redagowaną w języku polskim i przeznaczoną dla ludności mazurskiej.Silne zniszczenia w czasie I wojny światowej.Szybka odbudowa i rozkwit gospodarczy po jej zakończeniu.W okresie międzywojennym siedziba Konsulatu Polskiego.W czasie II wojny światowej miejsce pracy przymusowej wielu obywateli państw okupowanych.Teren działania wywiadu AK.24 stycznia 1945 opustoszałe miasto zdobyły wojska radzieckie(Siły niemieckie mające bronić Ełku,wycofały się na chwilę przed pojawieniem pierwszych oddziałów Armii Czerwonej).Po zajęciu Ełku Czerwonoarmiści dokonali grabieży oraz umyślnego niszczenia budynków.Zniszczeniu uległo blisko 50% zabudowy.6 kwietnia 1945 zdewastowane miasto zostaje przekazane administracji polskiej.Po wojnie Ełk był wyludnionym miastem powiatowym.Zasiedlono go głównie mieszkańcami z okolicznych powiatów(np.szczuczyńskiego,augustowskiego),w mniejszym stopniu przesiedleńcami z Kresów(głównie Grodzieńszczyzny i Wileńszczyzny).Miasto znalazło się pierwszy raz od czasów swojego istnienia w granicach państwa polskiego,aczkolwiek w wiekach poprzednich niejednokrotnie było zdobywane przez Polaków,w latach 1466-1657 było wasalne wobec Polski(stanowiło jej lenno),a w wiekach XIX i XX znajdował się w mieście silny ośrodek polskości.Obecnie duże zakłady mięsne,przetwórnia owoców,zakłady elektrotechniczne,drzewne,odzieżowe,węzeł kolejowo-drogowy.Rodzinne miasto znanego mazurskiego poety Michała Kajki.Do lat 90.XX wieku przyszłość Ełku upatrywano w intensywnej rozbudowie przemysłu,w szczególności przemysłu przetwórczego,rolno-spożywczego oraz drzewnego.Po przemianach ustrojowych w 1989 nowe samorządowe władze postawiły na turystykę i ekologię.W 1992 miasto przystąpiło do realizacji strategii Zielone Płuca Polski.Cel programu to zarządzanie miastem i gminą oparte na idei ekorozwoju.Rozpoczęto rekultywację jeziora oraz modernizację oczyszczalni ścieków.W 1989 miasto osiągnęło liczbę 50 tysięcy mieszkańców.Zmiany ustrojowe,wzrost ludności oraz powstanie nowych osiedli umożliwiło powołanie nowych parafii i budowę nowych kościołów.W latach 1988-1992 powołano siedem nowych parafii rzymskokatolickich.25 marca 1992 miasto zostało siedzibą rzymskokatolickiej diecezji ełckiej,a pierwszym biskupem został Wojciech Ziemba.8 czerwca 1999 miasto odwiedził Jan Paweł II.W pierwszą rocznicę mszy papieskiej odsłonięto pomnik Jana Pawła II,a Plac Sapera,na którym stoi,przemianowano na Plac Jana Pawła II.Także w 2000 roku oddano do użytku krytą pływalnię.W kolejnym roku otworzono Centrum Edukacji Ekologicznej oraz Centrum Studiów Bałtyckich w Ełku,będące pierwszym zamiejscowym punktem kształcenia Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.W 2002 roku działalność rozpoczął nowy szpital miejski na Barankach.W 2008 roku doszło do głośnego konfliktu władz miasta oraz władz gminy wiejskiej Ełk w związku z planowanym poszerzeniem granic miasta o wsie Konieczki i Siedliska.Wydarzenia,w tym strajk głodowy w siedzibie gminy,były opisywane przez największe krajowe media,co doprowadziło do upadku projektu 28 lipca tegoż roku.W lipcu 2011 działalność zakończyło Kino Polonia ostatnie ełckie kino,jednakże 21 października tego samego roku działalność rozpoczęło nowe kino w Ełckim Centrum Kultury.
Zabytki Ełku
Zabytki rejestrowane

• Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa największy i najstarszy kościół Ełku,zbudowany w latach 1847-1850,pierwotnie ewangelicki,po 1945 katolicki
• Katedra św.Wojciecha Biskupa i Męczennika neogotycki kościół zbudowany w 1893 roku z częściowo gotyckim wyposażeniem,w 1992 podniesiony do rangi katedry
• Ruiny zamku krzyżackiego ruiny XV-wiecznego zamku krzyżackiego na wyspie Jeziora Ełckiego,od 1888 do 1970 roku więzienie
• Wieża ciśnień jedna z najlepiej zachowanych wież ciśnień na Mazurach,wybudowana w 1895 roku,eksploatowana do lat 70-tych XX wieku,obecnie siedziba Stowarzyszenia Mniejszości Niemieckiej„Mazury”w Ełku oraz Muzeum Kropli Wody
• Kościół Chrześcijan Baptystów neogotycki kościół baptystyczny z początku XX wieku
• Park Solidarności zabytkowy odrestaurowany park miejski w Centrum z alejkami pieszymi,ławkami,XIX-wieczną fontanną,XX-wiecznymi pomnikami oraz pomnikami przyrody
• Most na Jeziorze Ełckim żelbetowy most drogowy przez Jezioro Ełckie zbudowany w 1910 roku
• Budynek Szkoły Artystycznej dawna kamienica mieszkalno-handlowa z 1919 roku,będąca od 2008 siedzibą Szkoły Artystycznej w Ełku
• Budynek Sądu Rejonowego dawna kamienica mieszkalna z 1911 roku,pełniąca obecnie funkcję siedziby sądu
• Stara szkoła muzyczna eklektyczny budynek z początku XX wieku,po przeprowadzce Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia do odnowionego budynku Szkoły Artystycznej siedziba straży miejskiej
• Budynek Wyższego Seminarium Duchownego w Ełku zabytkowy budynek z początku XX wieku,od 1992(to jest od powołania diecezji ełckiej)siedziba Wyższego Seminarium Duchownego w Ełku
• Sala sportowa przy ul.Armii Krajowej sala sportowa użytkowana przez klub bokserski Mazur Ełk
• Kamienice mieszkalne z przełomu XIX i XX wieku,w tym:
  • Kamienica przy ul.3 Maja 11
  • Kamienica przy ul.Armii Krajowej 23
  • Kamienica przy ul.Armii Krajowej 25
• Domy mieszkalne(XIX wiek)
• Parowozownia normalnotorowa
• Ełcka Kolej Wąskotorowa

Zabytki poza rejestrem zabytków

• Poczta Główna w Ełku gmach poczty głównej,wybudowany w 1881 roku
• Ratusz w Ełku gmach z 1912 roku,w którym urzędują władze miejskie i powiatowe
• Kamienice z XIX i XX wieku
• Gmachy szkolne:I Liceum Ogólnokształcącego,Szkoły Podstawowej nr 2 i Gimnazjum nr 1,Zespołu Szkół nr 1,Zespołu Szkół nr 6,Zespołu Szkół Mechaniczno–Elektrycznych

Zabytkowe cmentarze

• Cmentarz Komunalny i Wojskowy założony w 1788 roku
• Cmentarz Katolicki z XIX wieku
• Cmentarz wojenny żołnierzy niemieckich z I wojny światowej
• Cmentarz wojenny żołnierzy rosyjskich z I wojny światowej przy ul.11 Listopada
• Cmentarz wojenny żołnierzy rosyjskich z I wojny światowej w Ełku-Szybie

Przynależność państwowa
Od uzyskania praw miejskich Ełk znajdował się pod panowaniem następujących państw:

• 1445-1466 państwo zakonu krzyżackiego
• 1466-1525 Prusy Zakonne,lenno Korony Królestwa Polskiego
• 1525-1618 Prusy Książęce,lenno Korony Królestwa Polskiego
• 1618-1657 Brandenburgia-Prusy,lenno Korony Królestwa Polskiego
• 1657-1701 Brandenburgia-Prusy
• 1701-1867 Królestwo Prus
• 1867-1871 Związek Północnoniemiecki,Królestwo Prus
• 1871-1878 Rzesza Niemiecka,Królestwo Prus
• 1878-1919 Rzesza Niemiecka,Królestwo Prus
• 1919-1933 Rzesza Niemiecka
• 1933-1935 Rzesza Niemiecka
• 1935-1938 Rzesza Niemiecka
• 1938-1945 Rzesza Wielkoniemiecka
• 1945-1952 Rzeczpospolita Polska
• 1952-1989 Polska Rzeczpospolita Ludowa
• od 1989 Rzeczpospolita Polska

Gospodarka
W Ełku znajduje się podstrefa Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej,gdzie obowiązują preferencyjne warunki prowadzenia działalności gospodarczej dla firm krajowych i zagranicznych.Do najbardziej znanych firm należy zaliczyć:„PORTA DRZWI”fabryka drzwi i ościeżnic,„MG MURBET”stalowe centrum serwisowe,„IMPRESS DECOR”fabryka papieru dla przemysłu meblowego,„CEZAR”fabryka listew do glazury i przypodłogowych.Reprezentowany jest kapitał polski,austriacki,szwajcarski,koreański i tajwański.Poza strefą największymi zakładami przemysłowymi są zakłady mięsne Animex„Mazury Ełk”,założone w 1907,obecnie produkujące między innymi na rynek Unii Europejskiej.Branża motoryzacyjna jest reprezentowana przez dwie duże firmy:„Zakład Elektrotechniki Motoryzacyjnej”producenta wiązek samochodowych kabli elektrycznych i „SUNGSAN-ZEM Polska”producenta oświetlenia samochodowego.W Ełku rozwija się także przemysł drzewny.W ramach zatwierdzonego w 1992 programu Ełk miasto ekologiczne promuje się inwestycje związane z ochroną środowiska.18 października 2012 roku nastąpiło otwarcie Parku Naukowo-Technologicznego służącego do tworzenia innowacyjnej działalności gospodarczej oraz prowadzenia badań i tworzenia nowych miejsc pracy.
Parki,place,deptaki

• Park Solidarności zabytkowy park w centrum miasta
• Promenada nad Jeziorem Ełckim ciąg pieszy i rowerowy wzdłuż wschodniego brzegu Jeziora Ełckiego
• Plac Jana Pawła II plac i park w południowo-centralnej części miasta przy rzece Ełk i ul.Kilińskiego,z centralnie zlokalizowanym pomnikiem Jana Pawła II,mierzący 5 m.(najwyższa figura w Polsce)
• Park przy ul.Słowackiego przy Urzędzie Gminy Ełk
• Park przy ul.Dąbrowskiego przy dworcu PKP
• Skwer na rogu ulic Armii Krajowej i Małeckich
• Park Mikołaja Kopernika(w budowie)
• Skwer Zesłańca Sybiru(zlikwidowany w 2012 roku)

Pomniki przyrody
Na terenie miasta rosną następujące pomniki przyrody:

• park przy ul.Słowackiego:klon jawor 205 cm,nr ew.521;klon zwyczajny 219 cm,nr ew.523.Do 2013 roku w parku rósł jeszcze jeden pomnik przyrody klon zwyczajny o obwodzie 210 cm.
• park Solidarności przy ul.3-go Maja:3 buki zwyczajne dwa z nich o nazwach„Adam”,„Ewa”o obwodach 170 i 240 cm oraz trzeci bez nazwy 254 cm,nr ew.525 i 526.Do 2010 roku w parku rósł jeszcze jeden pomnik przyrody klon jawor o obwodzie 254 cm.

Transport
Transport drogowy
Ełk jest położony na przecięciu dróg krajowych nr 65 i nr 16.Środkami komunikacji miejskiej są głównie autobusy Miejskiego Zakładu Komunikacji i taksówki.W mieście znajduje się 207 dróg miejskich i 4 zarządzane przez GDDKiA.Dostępne są ponadto drogi rowerowe,przede wszystkim wzdłuż promenady i niektórych ulic miasta.Łączna długość ścieżek rowerowych oscyluje w granicach 25-30km.

Najdłuższe ulice

• ul.Przemysłowa 3705 m
• ul.Suwalska 2800 m
• ul.Sikorskiego 2300 m
• ul.Kilińskiego 1710 m
• ul.Wojska Polskiego 1640 m

Najkrótsze ulice

• ul.Czarna 59 m
• ul.Jasna 75 m
• ul.Wiosenna 85 m
• ul.Dębowa 98 m
• ul.Świerkowa 100 m

Odległości od Ełku

• Olecko 31 km
• Gołdap 51 km
• Pisz 52 km
• Olsztyn 153 km
• Giżycko 53 km
• Grajewo 22 km
• Białystok 104 km
• Suwałki 65 km
• Warszawa 224 km
• Kraków 525 km

Tranzyt
Przez Ełk przebiegają:

• droga krajowa 65 Gołdap Olecko Ełk Grajewo Mońki Białystok Bobrowniki
• droga krajowa 16 Dolna Grupa Grudziądz Olsztyn Ełk Augustów Ogrodniki
• droga wojewódzka nr 656

Planowane drogi

• Via Baltica droga ekspresowa S61 Ostrów Mazowiecka Łomża Stawiski Szczuczyn Ełk Raczki Suwałki Budzisko,jako część trasy europejskiej droga międzynarodowa E67 Helsinki Kowno Warszawa Praga

Obwodnica Ełku
Droga omijająca miasto Ełk,znajdująca się w ciągu drogi krajowej nr 16 i drogi krajowej nr 65.Budowa ełckiej obwodnicy rozpoczęła się w 2004 roku i została podzielona na 5 etapów.Odcinek I znajduje się w ciągu ulicy Przemysłowej,długość odcinka 3,8 km.Odcinek II o długości 1,7 km stanowi ulica Kolonia.Odcinek III i IV został wybudowany w latach 2010-2012,zawiera najwięcej trudnych obiektów inżynierskich:most,wiadukt kolejowy,pięć wiaduktów drogowych oraz przepust zwierząt.Zaś V etap zrealizowano w 2005 roku,wykonano przebudowę ronda u zbiegu ulic Grajewskiej,Kilińskiego i Przemysłowej,oświetlenie,kanalizacje deszczową,dobudowaną nową nitkę drogi na ulicy Grajewskiej wraz z budową chodnika i ścieżki rowerowej.
Transport autobusowy
Komunikację autobusową zapewnia lokalny oddział przedsiębiorstwa PKS Suwałki.Miasto posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Warszawą,Białymstokiem,Łomżą,Suwałkami,Piszem,Giżyckiem,Oleckiem,Augustowem,Grajewem i Gołdapią.
Komunikacja miejska
System komunikacji miejskiej w Ełku istnieje od 5 kwietnia 1973 roku.Uruchomienie pierwszej linii autobusowej nastąpiło 20 lipca tego samego roku.W mieście kursuje 35 autobusów.Miejski Zakład Komunikacyjny prowadzi obecnie 18 linii autobusowych.Autobusy przejeżdżają rocznie ponad 1,5 mln km i przewożą 4,8 mln pasażerów.
Transport kolejowy
Ełk posiada największą stację węzłową na Mazurach,w której krzyżują się linie do Białegostoku(przedłużona do Brześcia,zelektryfikowana w 1990),Korsz,Gołdapi,Olsztyna i Czerwonki.Z Ełku kursują bezpośrednie pociągi m.in.do Warszawy,Poznania,Gdańska,Szczecina,Katowic,Gdyni,Częstochowy i Sosnowca.Z Ełku można też wyjechać zabytkową kolejką wąskotorową,obsługującą linie Turów-Zawady Tworki.Miasto posiada dwa dworce kolejowe:Ełk przy ulicy Dąbrowskiego oraz Ełk Wąskotorowy przy ulicy Wąski Tor w którym funkcjonuje niewielkie muzeum poświęcone historii kolei w Ełku.Miasto posiada ponadto trzy przystanki kolejowe:Ełk Zachód,Ełk Szyba Wschód,Ełk Szyba Zachód oraz dwie stacje towarowe Ełk Towarowy I,Ełk Towarowy II.
Lotnisko
W 2012 roku rozpoczęła się realizacja projektu„Odlotowa Polska Wschodnia”w planach jest utworzenie trawiastego lotniska w pod ełckiej miejscowości Pisanica w gminie Kalinowo
Polityka i administracja
Ełk ma status gminy miejskiej i jest siedzibą władz miasta,powiatu ełckiego oraz gminy wiejskiej Ełk.Mieszkańcy wybierają do rady miejskiej 23 radnych.Organem wykonawczym władz jest prezydent miasta.Siedziby władz miasta oraz powiatu(dawnego niemieckiego Landskreisu Lyck)się wielokrotnie zmieniały.Dziś powiat i gmina dzielą gmach Landratsamtu z 1912 roku przy ul.Piłsudskiego.W przeszłości istniał ratusz miejski,a kilkaset lat temu starosta urzędował w dawnym zamku krzyżackim.Miasto jest członkiem Związku Miast Polskich.
Prezydenci Ełku(od 1990)

• Adam Puza(1990–1994)
• Zdzisław Fadrowski(1994–2002)
• Janusz Nowakowski(2002–2006)
• Tomasz Andrukiewicz(od 2006)

Miasta partnerskie

• Galatone Włochy
• Lida Białoruś
• Lørenskog Norwegia
• Nettetal Niemcy
• Olita Litwa
• Orbassano Włochy
• Oziorsk(pol.Darkiejmy)Rosja

Osiedla
Podział na osiedla nie jest ustanowiony prawnie i w większości odzwierciedla podziały zwyczajowe.Głównym wyjątkiem jest osiedle Jeziorna,traktowane przez większość mieszkańców jako część sąsiadujących Baranek.Najstarszym osiedlem jest Centrum.Dość liczną zwartą zabudowę sprzed 1939 roku można znaleźć także na osiedlach:Grunwaldzkim,Kochanowskiego,Północ I,na Szybie oraz na Zatorzu.Najmłodszym osiedlem jest Osiedle Tuwima powstałe po 2000 roku.Współczesne inwestycje deweloperskie niekiedy są nazywane osiedlami,jednakże leżą w obrębie już istniejących,jak Sosnowa na Szybie czy Nowe Miasto na Konieczkach.

• Baranki
• Bogdanowicza
• Centrum
• Grunwaldzkie
• Jeziorna
• Kochanowskiego
• Konieczki
• Pod Lasem
• Północ I
• Północ II
• Szyba
• Tuwima
• Wczasowe
• Zatorze

Szpitale

• 108 Szpital Wojskowy z Przychodnią SPZOZ ul.Kościuszki 30
• Mazurskie Centrum Zdrowia„Pro Medica”ul.Baranki 24

Oświata i nauka
Szkoły podstawowe

• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 im.I Dywizji Tadeusza Kościuszki
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 im.Henryka Sienkiewicza
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 4 im.Władysława Szafera
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 5 im.Marii Konopnickiej
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 6 w Zespole Szkół Samorządowych
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 7 z oddziałami integracyjnymi
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 9 im.Jana Pawła II
• Specjalna Szkoła Podstawowa nr 1 w Zespole Szkół Specjalnych nr 4
• Specjalna Szkoła Podstawowa nr 2 w Zespole Szkół Specjalnych nr 4

Gimnazja

• Gimnazjum nr 1
• Gimnazjum nr 2
• Gimnazjum nr 3 im.Kard.Stefana Wyszyńskiego
• Gimnazjum nr 4

Szkoły ponadgimnazjalne

• I Liceum Ogólnokształcące im.Stefana Żeromskiego
• II Liceum Ogólnokształcące im.Krzysztofa Kamila Baczyńskiego
• Zespół Szkół nr 1 im.Jędrzeja Śniadeckiego
• Zespół Szkół nr 3 im.J.H.Małeckich
• Zespół Szkół nr 5 w Ełku im.Karola Brzostowskiego
• Zespół Szkół nr 6 im.Macieja Rataja
• Zespół Szkół Mechaniczno–Elektrycznych
• Liceum Ogólnokształcące przy Zespole Szkół Samorządowych

Szkoły muzyczne

• Szkoła Muzyczna I i II stopnia
• Studium Prywatne Elżbiety Lickiewicz tylko fortepian

Szkoły wyższe

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
• Centrum Studiów Bałtyckich
• Wyższe Seminarium Duchowne w Ełku
• Mazurska Szkoła Wyższa w Ełku z siedzibą w Ełku
• Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania,filia w Ełku
• Wyższa Szkoła Gospodarki,oddział Ełk

Kultura
W Ełku odbywają się jedne z największych imprez w Polsce:

• Hip Hop Raport Projekt Ełk jest największym w Polsce festiwalem kultury hip-hop
• Mazurski MotoShow odbywa się co roku i należy do czołówki polskich imprez motoryzacyjnych.

Ełckie Centrum Kultury
Na terenie miasta działa Ełckie Centrum Kultury,w którym istnieje między innymi Teatr Współczesny w Ełku,Ełcki Teatr Tańca,Teatr 30 Minut,Mazurski Zespół Pieśni i Tańca EŁK.Dom kultury posiada pracownie:modelarską,ceramiczną,plastyczną i fotograficzną.Często odbywają się tam różne uroczystości i konkursy(np.Złota Nutka).
Ełckie Centrum Kultury oprócz mniejszych działań,realizuje cztery wielkie festiwale:

• Międzynarodowy Festiwal Folkloru Dzieci i Młodzieży TĘCZA
• Festiwal Tańca Współczesnego IMPRESJE
• Festiwal Sztuk Pirotechnicznych EŁK,OGIEŃ&WODA(wcześniej Festiwal Teatrów Plenerowych EŁK,WIND&FIRE)
• Mazurskie Lato Kabaretowe MULATKA

W Ełckim Centrum Kultury działają różnorodne grupy:

• Mazurski Zespół Pieśni i Tańca EŁK
• Ełcki Teatr Tańca
• Teatr Współczesny
• Teatr 30 Minut
• Teatr Nowy
• Teatr im.Józefa Węgrzyna
• Poeci XXI wieku
• Zespół Seniora POJEZIERZE
• Grupa Tańca Współczesnego ABC
• Dyskusyjny Klub Filmowy KINOMAN
• Pracowania modelarska
• Pracownia ceramiczna
• Pracownia plastyczna
• Pracownia fotograficzna

Biblioteki

• Miejska Biblioteka Publiczna w Ełku ul.Armii Krajowej 17 B
• Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna Filia w Ełku ul.Kajki 8,
• Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego ul.Kościuszki 9

Muzea

• Muzeum Zabytków Kolejnictwa i Skansen Pszczelarski ul.Wąski Tor 1
• Muzeum Kropli Wody(Wieża Ciśnień)ul.11 Listopada 2
• Muzeum Jeziora w Centrum Edukacji Ekologicznej ul.Parkowa 12
• Muzeum Historyczne w Ełku

Kino

• Kino w Ełckim Centrum Kultury sala widowiskowa 3D
• Planet Cinema
• Mazurskie Kino pod Gwiazdami w każdy pogodny wtorek lipca i sierpnia o godz. 21:30 w amfiteatrze.

Media

Radio i telewizja

• Radio 5 Ełk
• Radio Bayer FM
• TVP Olsztyn redakcja Ełk
• Amazing Ełk(dawniej Tele-Top Ełk)

Prasa

• Bezpłatna Ełcka Gazeta Powiatowa
• Gazeta Współczesna
• Gazeta Olsztyńska Rozmaitości Ełckie
• Extra Tygodnik Mazur gazeta bezpłatna
• Dwutygodnik Mazurski gazeta bezpłatna

Internet

• InfoSerwis Ełk informator miejski
• Regionalny portal informacyjny Twoje Miasto w Sieci Elk24.pl
• ElkOnline.pl Portal Miejski Ełku
• EłckiSport Sportowa Wizja Informacji

Historyczne pisma
Ełk był jednym z głównych miast Mazur oraz miastem przygranicznym Królestwa Prus a następnie zjednoczonych Niemiec,co sprzyjało rozwojowi prasy.
Wśród wydawanych w Ełku tytułów były:

• Gazeta Ludowa polski tygodnik społeczno-kulturalny i polityczny wydawany w latach 1892–1902
• Ha-Magid żydowskie pismo wydawane od 1856 roku
• Poselstwo Prawdy mazurskie pismo wydawane od 1903 roku
• Przyjaciel Ludu Łecki polskie pismo wydawane w latach 1842-1850

Wspólnoty wyznaniowe
W Ełku są zlokalizowane liczne parafie i zbory chrześcijańskie.Najliczniej reprezentowany jest katolicyzm 11 parafii.Ełk jest siedzibą utworzonej przez papieża Jana Pawła II w 1992 roku diecezji ełckiej.Głównymi i najstarszymi świątyniami Ełku są neogotyckie kościoły św.Wojciecha Biskupa i Męczennika oraz Najświętszego Serca Pana Jezusa.Większość protestantów zrzeszonych jest w zborach:Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego,Kościoła Chrześcijan Baptystów i zielonoświątkowych.Prawosławnych reprezentuje jedna parafia.Świadkowie Jehowy tworzą w Ełku trzy zbory.W przeszłości w Ełku istniała synagoga.
Katolicyzm

• Parafia Chrystusa Sługi
• Parafia Ducha Świętego
• Parafia św.Jana Apostoła i Ewangelisty
• Parafia bł.Jana Pawła II
• Parafia bł.Karoliny Kózkówny
• Parafia Najświętszej Maryi Panny Królowej Apostołów
• Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa
• Parafia Opatrzności Bożej
• Parafia św.Rafała Kalinowskiego
• Parafia św.Tomasza Apostoła
• Parafia Katedralna św.Wojciecha Biskupa i Męczennika

Protestantyzm

• Parafia Ewangelicko-Metodystyczna Miłości Bożej
• Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów
• Kościół Chrześcijański"Słowo Wiary"
• Zbór Ewangelicznych Chrześcijan w Duchu Apostolskim
• Filiał Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego
• placówka zamiejscowa Kościoła Zielonoświątkowego zbór Betel z Gołdapi

Prawosławie

• Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła

Inne

• Świadkowie Jehowy 3 zbory(Sala Królestwa ul.Władysława Szafera 1)

Sport
W Ełku działa Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji udostępnia mieszkańcom swoje obiekty i organizuje sekcje.W mieście znajdują się korty tenisowe,siłownie,wypożyczalnie sprzętu wodnego i rowerów,wioślarski basen treningowy.Można też korzystać z usług Ośrodków Sportowych Wodnych,kąpielisk miejskich i Parku Wodnego.Miasto posiada halę widowiskowo-sportową.Może ona pomieścić 1500 osób.
W Ełku istnieją różne kluby sportowe:

• Płomień Ełk,UKS Rona 03 Ełk i Mazur Ełk(piłka nożna),
• MKB Mazur Ełk(boks),
• Jaćwing Ełk i Ełcki Klub Koszykówki„Dwutakt”Ełk(koszykówka),
• Ełcki Klub Karate Kyokushin(Karate Kyokushinkan-kai),
• MOS Ełk(wioślarstwo,żeglarstwo,pływanie),
• MKS ŻAK EŁK(JUDO)
• MMA Team Ełk(MMA),
• LUKK Ełk(kolarstwo),
• KS Megatron II Ełk(trójbój siłowy),
• UMKS FPP Mikro Ełk(siatkówka),
• UMKS Mosir Ełk(piłka ręczna),
• EKS Delfin(pływanie),
• Bractwo Rycerskie Ziemi Ełckiej,
• Grupa akrobatyczno-taneczna Jumper Steps.

Turystyka
Ełk jest ośrodkiem turystycznym głównie ze względu na swoje położenie wśród lasów i jezior.Jeziora w większości połączone są ze sobą rzekami i strumieniami,co stwarza warunki do uprawiania turystyki wodnej,podwodnej i wędkarstwa.W mieście i okolicach zlokalizowane są piesze i rowerowe szlaki turystyczne.Główną atrakcją w mieście,jest przejazd stuletnią„wąskotorówką”.Można nie tylko wyruszyć w niespieszną podróż pociągiem w stylu retro,ale również odwiedzić Muzeum Kolejnictwa lub Skansen Pszczelarski z pracownią rzeźby.W sezonie letnim odbywa się tutaj wiele koncertów i imprez plenerowych,o których możemy dowiedzieć się w Centrum Informacji Turystyczno-Kulturalnej(ul.Wojska Polskiego 47,Ełckie Centrum Kultury)
Szlaki turystyczne

Piesze  Szlak im.Michała Kajki(53,2 km) Trasa:Ełk Chruściele Tracze Zdedy Jezioro Zdedy Jezioro Krosztyn Ogródek Skomack Wielki Jezioro Orzysz

Szlak Tatarski(26 km)

• Trasa:Ełk Góra Tatarska Ostrykół Prostki Bogusze

Szlak„Dookoła Ełku”(18 km)

• Trasa:Ełk Szeligi Ełk Miluki Oracze

Szlak Ełk Wierzbowo(38 km)

• Trasa:Ełk Miluki Płociczno Kleszczewo Szeszki Wierzbowo

Szlak Czerwony Dwór Augustów(116 km)

• Trasa:Czerwony Dwór Wronki Połom Malinówka Ełk Sypitki Borzymy Reszki Bargłów Kościelny Augustów

Rowerowe
Szlak„Wokół Jeziora Selmęt Wielki”(49 km)

• Trasa:Ełk Mrozy Wielkie Sordachy Koziki Giże Brodowo Laski Małe Sypitki Makosieje Laski Wielkie Sędki Lega Szeligi Ełk

Szlak„Morenowych Wzgórz”(47 km)

• Trasa:Ełk Oracze Płociczno Straduny Piaski Malinówka Bałamutowo Czerwonka Woszczele Chrzanowo Ełk

Szlak„Tatarskim Szlakiem”(38 km)

• Trasa:Ełk Szarejki Nowa Wieś Ełcka Barany Lipińskie Małe Prostki Ostrykół Regiel Mrozy Wielkie Ełk

Osoby związane z Ełkiem

• Karol Bahrke polski drukarz i wydawca,działacz mazurski
• Artur Balazs były minister rolnictwa i rozwoju wsi
• Leszek Błażyński polski bokser,dwukrotny brązowy medalista olimpijski z Monachium(1972) i Montrealu(1976)
• Mariusz Daniszewski polski wioślarz,olimpijczyk z Aten(2004)
• Janusz Duchnowski polski piłkarz,zawodnik Stali Mielec
• Karol Foks niemiecki duchowny katolicki,pierwszy proboszcz w polskim Ełku
• Michał Kajka polski poeta ludowy,działacz mazurski
• Andrzej Klimaszewski polski skoczek w dal,olimpijczyk z Moskwy(1980)
• Sebastian Kosiorek polski wioślarz,olimpijczyk z Aten(2004) i Pekinu(2008)
• Wojciech Kossakowski poseł na Sejm RP(Prawo i Sprawiedliwość)
• Siegfried Lenz niemiecki pisarz,honorowy obywatel Ełku
• Hieronim Malecki polski pastor,drukarz,założyciel Akademii Mazurskiej
• Jan Malecki polski teolog luterański,poeta,drukarz,prekursor polskiej oświaty na Mazurach
• Irena Misztal polska pisarka
• Witold Mroziewski polski piłkarz i trener
• Fredy Müller niemiecki lekkoatleta,olimpijczyk z Amsterdamu(1928)
• Czesław Nalborski oficer Armii Krajowej,harcmistrz
• Michał Olszewski polski pisarz i publicysta
• Gustaw Sawicki mazurski działacz
• Paweł Sobolewski polski piłkarz,zawodnik Korony Kielce
• Cezary Zamana polski kolarz,zwycięzca Tour de Pologne(2003)