Wacław Sierpiński

Wacław Franciszek Sierpiński(ur.14 marca 1882 w Warszawie,zm.21 października 1969 tamże)polski matematyk,jeden z czołowych przedstawicieli warszawskiej szkoły matematycznej.Był jednym z twórców polskiej szkoły matematycznej.Decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej w 1976 roku imieniem Wacława Sierpińskiego został nazwany krater Sierpiński na Księżycu.
Młodość
Urodził się w rodzinie Konstantego,lekarza i Ludwiki z Łapińskich.W 1900 r.ukończył V Gimnazjum Klasyczne w Warszawie i rozpoczął studia na Wydziale Fizyko-Matematycznym Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego.Studia ukończył w roku 1904,uzyskując stopień kandydata nauk i złoty medal za pracę z teorii liczb na temat podany przez prof.G.F.Woronoja,a od jesieni został mianowany nauczycielem matematyki i fizyki w IV Gimnazjum Żeńskim.Uczestniczył w strajku szkolnym w 1905 r.porzucił pracę i wyjechał do Krakowa.
Początki kariery naukowej
W 1906 r.uzyskał stopień doktora filozofii na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego.Po powrocie do Warszawy uczył w polskich szkołach średnich prywatnych,w Seminarium Nauczycielskim w Ursynowie oraz wykładał matematykę na Wyższych Kursach Naukowych,będących odpowiednikiem nieoficjalnego Uniwersytetu Polskiego w Warszawie.W 1907 r.wyjechał na kilkumiesięczne studia do Getyngi,gdzie zetknął się z Constantinem Carathéodorym.W styczniu 1908 r.został członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego,a w lipcu habilitował się na Uniwersytecie Lwowskim i rozpoczął tam w 1909 r.wykłady z teorii mnogości jako osobnego przedmiotu.We wrześniu 1910 r.otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego.W latach 1910-1914 wydał pierwsze swoje książki:"Teoria liczb niewymiernych", "Zarys teorii mnogości","Teoria liczb".Prace te zostały nagrodzone przez Akademię Umiejętności w Krakowie,która wybrała go w 1917 r.swoim członkiem korespondentem.
I wojna światowa
Wybuch I wojny światowej zastał go z rodziną na Białorusi w majątku teściów,Poznajowie.Jako poddany austriacki został internowany w Wiatce.Dzięki staraniom matematyków moskiewskich zezwolono mu w 1915 r.na przyjazd do Moskwy.Wówczas nawiązał przyjaźń i współpracę z Mikołajem Łuzinem,z którym opublikował 8 wspólnych prac.W Wiatce i Moskwie napisał I tom"Analizy Matematycznej"dedykując tę pracę reaktywowanemu polskiemu Uniwersytetowi Warszawskiemu.W lutym 1918 r.przez Finlandię i Szwecję wrócił do Polski i przez semestr letni 1918 r.wykładał na Uniwersytecie Lwowskim,a od jesieni 1918 r.wykładał już na Uniwersytecie Warszawskim,gdzie w kwietniu 1919 r.otrzymał nominację na profesora zwyczajnego.
Wojna polsko-bolszewicka
W czasie wojny polsko-bolszewickiej,wraz z Janem Kowalewskim,brał udział w łamaniu sowieckich szyfrów.
Okres międzywojenny
W roku 1920 Sierpiński wspólnie z Zygmuntem Janiszewskim i Stefanem Mazurkiewiczem założyli„Fundamenta Mathematicae”pierwsze w świecie specjalistyczne czasopismo matematyczne poświęcone teorii mnogości,jej zastosowaniom oraz logice matematycznej.W 1921 r.Polska Akademia Umiejętności powołała go na członka czynnego i obdarzyła nagrodą za„Fundamenta Mathematicae”.W czasie wojny 1920 r.pracował w Wydziale Szyfrów Sztabu Głównego i przyczynił się do złamania sowieckiego szyfru wojskowego.W latach międzywojennych prowadził czynne życie naukowe,wydał 8 nowych książek,dwie broszury oraz 7 podręczników szkolnych pisanych wspólnie ze Stefanem Banachem i Włodzimierzem Stożkiem.Wacław Sierpiński był członkiem wielu towarzystw naukowych w kraju i za granicą.Od 1931 roku pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Naukowego Warszawskiego(aż do jego wcielenia do PAN w 1952 roku).Był organizatorem i prezesem I Kongresu Matematyków Słowiańskich w Warszawie w 1929 r.Brał także udział jako delegat PAU w Międzynarodowych Kongresach Matematycznych w Toronto(1924 r.)Bolonii(1928 r.)Zurychu(1932 r.) i Oslo (1936 r.)W lutym 1939 r.został wybrany członkiem korespondentem włoskiej królewskiej akademii nauk fizycznych i matematycznych w Neapolu.
II wojna światowa
Wybuch II wojny światowej zastał go w Warszawie.W okresie okupacji pracował formalnie jako urzędnik magistratu polskiego w Warszawie.Równocześnie nadal prowadził działalność dydaktyczną,wykładając w podziemnym uniwersytecie.Nie przerwał także pracy naukowej.Niektóre spośród licznych jego prac były publikowane w Sprawozdaniach Akademii Papieskiej w Rzymie;napisał też"Zasady algebry wyższej"(1946 r.)W październiku 1944 r.mieszkanie Sierpińskich zostało spalone,wraz z nim cenna biblioteka.Po przejściu przez obóz w Pruszkowie w lutym 1945 r.dotarł do Krakowa.
Okres powojenny
Przez semestr letni 1945 r.wykładał na Uniwersytecie Jagiellońskim,jesienią wrócił na swą katedrę do Warszawy i wznowił wydawanie Fundamenta Mathematicae.W 1948 r.rozpoczął pracę w Państwowym Instytucie Matematycznym,a po przekształceniu tegoż w Instytut Matematyczny PAN objął w 1953 r.przewodnictwo Rady Naukowej Instytutu i piastował je do 1967 r.W 1956 r.objął redakcję wznowionego po przerwie wojennej pisma Acta Arithmetica i godność redaktora naczelnego piastował do 1969 r.Był sygnatariuszem Listu 34(protestu przeciw cenzurze),później po represjach władzy wobec jego sygnatariuszy,był jednym z dziesięciu sygnatariuszy innego listu do The Times,zawierającego stwierdzenie,że w Polsce nie było represji i dyskredytującego Radio Wolna Europa.Przeszedł na emeryturę z instytutu i uniwersytetu w 1960 r.
Wyróżnienia
Przez wszystkie te lata był bardzo aktywny naukowo.Liczba uniwersytetów,na których wykładał,wzrosła do 47;został uhonorowany wieloma odznaczeniami krajowymi i zagranicznymi;otrzymał liczne członkostwa honorowe towarzystw krajowych i członkostwa zagranicznych instytucji naukowych.Był członkiem rzeczywistym PAN(od 1952 r.) i jej wiceprezesem(do 1957 r.)członkiem Międzynarodowej Akademii Filozofii Nauki w Brukseli i jej wiceprezesem(1962-1965),a także członkiem zagranicznym Accademia dei Lincei w Rzymie,Akademii Nauk w Limie i Paryżu oraz Akademii:Bułgarskiej,Czechosłowackiej,Holenderskiej,Jugosłowiańskiej,Niemieckiej,Papieskiej,Rumuńskiej i Serbskiej.Był doktorem honoris causa uniwersytetów:Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie(1929 r.)Amsterdamie(1932 r.)Tartu(1932 r.)Sofijskiego w Sofii(1939 r.)Bordeaux(1947 r.)Pradze(1948 r.)Wrocławiu(1948 r.)Lucknow(1949 r.)Moskwie(1967 r.)
Spuścizna
Pozostawił olbrzymi dorobek naukowy,obejmujący,poza wieloma książkami,724 prace i komunikaty,113 artykułów i 13 skryptów.Prace te dotyczyły teorii liczb,analizy matematycznej,ogólnej i opisowej teorii mnogości,topologii mnogościowej,teorii miary i kategorii oraz teorii funkcji zmiennej rzeczywistej.Szczególne znaczenie mają jego prace na temat pewnika wyboru i hipotezy continuum.Pochowany na warszawskich Powązkach w Alei Zasłużonych.