Zabytkowe budowle wrocławskiego zoo
W skład budowlanej infrastruktury ogrodu wchodzi kilka wartościowych obiektów,reprezentujących XIX-wieczny historyzm i eklektyzm.Większość budynków z okresu powstania zoo jest dziełem Karla Schmidta.
- Baszta niedźwiedzi wybudowana w 1863/64 r.budynek z czerwonej cegły,pierwotnie zgodnie z nazwą były tu prezentowane niedźwiedzie,w latach 70 i 80.XX w.dziki i wilki,na początku XXI w.sowy
- Dom dużych drapieżców murowany,z 1874/75 r.Od powstania do dziś eksponowane były tu duże kotowate,przy czym od początku XXI w.coraz większa ich liczba przeprowadzana jest na nowsze wybiegi
- Słoniarnia powstała w 1888 r.budynek murowany.Oprócz słoni prezentowane tu były także hipopotamy i nosorożce,stąd w czasach niemieckich nosił on nazwę"Dom gruboskórców".Obecnie są tu słonie,hipopotamy nilowe,hipopotamy karłowate i tapiry anta.Przeznaczenie tej budowli nie uległo większym zmianom od początku jej istnienia
- Budynek restauracji z 1885 r.murowany.Obecnie herpetarium
- Pawilon małp,murowany,powstał w 1887 r.w stylu mauretańskim.Funkcję pierwotną zachował do dziś,z tym,że znaczna część małp jest dziś eksponowana w kilku młodszych pawilonach,wybiegach
- Pawilon ptaków z 1889 r.zachował swą funkcję do dziś
- Domek Nutrii jeden z nielicznych przedwojennych budynków drewnianych na terenie zoo.Powstał w co najmniej 1890 roku i nie zmieniał swojej funkcji zgodnej z nazwą
- Drewniana brama w stylu japońskim,powstała w 1912 r.znajdująca się w ogrodzeniu zoo od strony południowej,na wale nadodrzańskim.Jest to jedno z wejść do ogrodu(czynne do lat 60.XX w. i od 2009 r.)
- Wybiegi i schronienia dla niedźwiedzi i fok zbudowane w 1937/38 r.
- Wybieg i schronienia dla pawianów zbudowane w 1939 roku z bloków granitu karbońskiego ze Strzegomia.Nie zmienił przeznaczenia.W 2010 r.żyło tu około 50 pawianów masajskich
- Pawilon przedwojenny,pierwotnie zasiedlony przez strusie,współcześnie przez emu,żurawie i marabuty
- Budynek przedwojenny,pierwotnie gospodarczy,około 1955 r.przebudowany na pawilon ryb z akwariami,którą to funkcję pełni do dziś
- Brama wejściowa z lat 30.XX w.projekt Richard Konwiarz w stylu historycyzmu i eklektyzmu
Historia ogrodu i jego dyrektorzy
Wrocławskie zoo istnieje od 1865 r.do dziś,z dwiema krótkimi przerwami(nie działało w okresie od 1921 do 1 maja 1927 z powodu zubożenia miasta i kraju po I wojnie światowej,teren zoo był wówczas parkiem,zamknięte też było od kwietnia 1945 do 18 lipca 1948 w związku z oblężeniem Wrocławia i likwidacją zwierząt).
Franz Schlegel(dyrektor Zoo w 1864-1882))
Z inicjatywy nadburmistrza Wrocławia,dr.Juliusa Elwangera w 1863 roku rozpoczął prace komitet organizacyjny ds.budowy zoo.Nie uzyskawszy dotacji państwowych ani miejskich(choć miasto przekazało tereny pod projektowany ogród)towarzystwo akcyjne z kapitałem 100 tysięcy talarów;sprzedając akcje po 50 talarów za sztukę dopiero po roku zdołano zebrać 30 tysięcy potrzebne do rozpoczęcia budowy.Projekt ogrodu zoologicznego sporządził Karl Lüdecke.Miasto zezwoliło na budowę ogrodu w sąsiedztwie toru wyścigów konnych,w odległej i bezludnej wówczas jeszcze okolicy Parku Szczytnickiego,dostępnej z miasta omnibusami i odrzańskimi statkami.Dyrektorem już w trakcie budowy,w 1864 r.został dr Franz Schlegel,przyrodnik i lekarz.Po dwóch latach budowy,10 lipca 1865 ogród został otwarty.Wystawiano wówczas 189 zwierząt,m.in.daniele,lamy,niedźwiedzie,sarny,strusie,wielbłądy,wilki i jedną zebrę;w znacznej części(165 okazów)były to dary mieszkańców Wrocławia i okolic.Nie było też wówczas jeszcze trwałych pawilonów wystawienniczych,ani wybiegów,większość infrastruktury stanowiły szopy i stajnie,według Karola Łukaszewicza,polskiego,powojennego dyrektora Ogrodu"lwy,tygrysy i lamparty mieszkały chwilowo w wozie cyrkowym".Dzięki wzrastającej popularności ogrodu rosły też jego dochody,umożliwiające rozbudowę tak urządzeń samego ogrodu,jak i zakupy nowych okazów.Nie brakowało także darów,w tym także od polskich magnatów,według Łukaszewicza"książę Sułkowski z Rydzyny ofiarował dwa dziki,Czartoryski jelenia,Pusłowski ze Słonima rysia".W 1875 roku zwierzyniec liczył blisko 800 okazów,w tym słonia Teodora,odkupionego od londyńskiego zoo w 1873 r.po trwającej trzy miesiące loterii fantowej.W 1876 r.zaczęto na terenie Zoo organizować także czasowe pokazy przedstawicieli plemion żyjących z dala od nowożytnej cywilizacji.Zaproszone grupy egzotycznych społeczności demonstrowały folklor i tryb życia swego plemienia.Pokazy cieszyły się wielką popularnością i odbywały się do I wojny światowej.
Hermann Stechmann(1882-1900)
Dyrektor Schlegel zmarł w 1882 r. i jego następcą został Hermann Stechmann.Na czasy jego urzędowania przypada szybka rozbudowa ogrodu,liczba zwierząt przekroczyła 1600 egzemplarzy,powstały też istniejące do dziś murowane pawilony:dla zwierząt gruboskórnych(słoni,hipopotamów,nosorożców)w 1887-1888 i ptaszarnia(1889 r.)Wszystkie te obiekty mają obecnie wartość zabytkową,choć nadal są używane zgodnie z planowanym przeznaczeniem.Za jego rządów ogród wzbogacił się o liczne,często niezwykle egzotyczne zwierzęta.W 1894 r.zakupiono w Liverpoolu okaz wówczas jeszcze bardzo słabo poznanego i budzącego respekt i emocje gatunku goryla.Była to samica Pussi;przeżyła ona we Wrocławiu aż 7 lat,co było rzadko wówczas spotykanym w innych zwierzyńcach osiągnięciem wrocławskiego ogrodu.Stechmann zapisał w testamencie wrocławskiemu Zoo znaczną kwotę pieniędzy 38 tysięcy marek(cennego i rzadkiego wówczas goryla kilka lat wcześniej kupiono za 2400 marek).
Friedrich Grabowsky(1900-1929)
Po Stechmanie kierowanie ogrodem przejął podróżnik i przyrodnik Friedrich Grabowsky.Do I wojny światowej ogród cieszył się wzrastającą popularnością i idącymi za nią wzrastającymi dochodami.W dalszym ciągu organizowano też czasowe pokazy egzotycznych społeczności,w tym pokaz grupy Arabów z Tunezji,w czasie którego Zoo odwiedziło w ciągu jednego dnia 41 tysięcy gości.Jest to największa dzienna liczba gości w całej historii niemieckiego i polskiego Zoo.Organizowano także czasowe pokazy egzotycznych zwierząt,z gatunków których nie było wśród stałych mieszkańców ogrodu.Wojna i powojenny kryzys spowodowały śmierć większej(90%)części zwierząt z niedożywienia i konieczność wyprzedaży zbiorów,w kwietniu 1921 r.ogród zamknięto.Nie zostało jednak rozwiązane towarzystwo akcyjne Ogrodu,któremu udało się,przy znacznym zaangażowaniu Grabowskiego i dzięki bezprocentowej pożyczce od miasta przetrwać najtrudniejszy okres kryzysu finansowego i doprowadzić do ponownego otwarcia ogrodu.Otwarcie nastąpiło 1 maja 1927 i do końca roku ogród odwiedziło ponad 520 tysięcy gości.Nowy ogród powiększono o 3 ha i sprowadzono do niego jako dużą atrakcję jedynego wówczas w europejskich Zoo manata.
Hans Honigmann(1929-1934)
Miasto w czasie dyrekcji Honigmana miało już większość akcji Ogrodu,dlatego następny kryzys gospodarczy,który dotknął Niemcy i idący w ślad za nim spadek zainteresowania publiczności nie doprowadził do potrzeby zamknięcia zwierzyńca.Nadeszły jednak czasy nazistowskich nagonek na Żydów i osoby żydowskiego pochodzenia;w tej niesprzyjającej dlań atmosferze dyrektor Honigmann zdecydował się wyemigrować do Londynu.
Martin Schlott(1934-1946)
Doprowadził do rozbudowania tuż przed II wojną światową wybiegów i pomieszczeń dla antylop,zebr i żyraf,skalnego wybiegu dla pawianów(1939 r.zbudowany z granitu strzegomskiego),basenów dla fok i lwów morskich,wybiegów dla niedźwiedzi(1937/38 r.)Zoo posiadało wówczas ponad 2 tysiące zwierząt.Uczynienie z Wrocławia twierdzy(Festung Breslau) i walki w jej obronie doprowadziły do zrujnowania wielu budynków i śmierci większości(ok.85%)zwierząt w ogrodzie.Na karmienie dużych okazów brakowało paszy,potrzebnej zwierzętom gospodarskim i służącym w Wehrmachcie,wiele zwierząt zginęło w czasie ostrzału terenu,zdechło po ucieczce z rozbitych klatek,zginęło z powodu zniszczenia w trakcie walk systemu ogrzewania pawilonów połączonego z wybiciem szyb,a pozostawienie przy życiu dużych zwierząt drapieżnych i słoni mogło natomiast zagrażać niemieckiej ludności i żołnierzom,gdyby wydostały się na wolność,więc je zastrzelono na polecenie władz w połowie lutego i 30 marca.Do strat doszło też po kapitulacji miasta,w wyniku działań sowieckich maruderów i rodzimych szabrowników,którzy szukali w zoo mięsa.Część zwierząt,w tym wywiezionych do podwrocławskich wsi(np.trzyletni hipopotam nilowy Lorbas o którym pisał Wojciech Żukrowski w"Córeczce",także lew Astor)przetrwała jednak wojnę.W sumie wojnę przetrwało 300 osobników.W czerwcu 1945 rogród zlikwidowano,a zwierzęta przekazano do Zoo w Poznaniu,Łodzi(przeszło 100 okazów) i Krakowie,skąd niektóre powróciły do Wrocławia po reaktywacji Zoo.
Karol Łukaszewicz(1947-1965)
Po włączeniu Wrocławia do Polski został organizatorem i pierwszym polskim dyrektorem wrocławskiego zoo.Zoo otwarto w 18 lipca 1948 r.a posiadało ono wówczas zwierzęta z 60 gatunków reprezentowanych przez 150 zwierząt,w tym 84 osobników pochodziło z wrocławskiego ogrodu z czasów niemieckich.Prawie od podstaw odtworzył kolekcję zwierząt,przeprowadził remont zniszczonych budynków,a w roku 1956 dzięki jego staraniom zoo otrzymało wielki obszar przylegający od wschodu do dotychczasowego terenu Ogrodu,prawie podwajając swoją powierzchnię(z 14 ha do 26 ha).W czasie Wystawy Ziem Odzyskanych w 1948 r.udostępnił część budynków na pawilony tejże wystawy,m.in.w obecnym terrarium był"Pawilon Wsi".W czasie kadencji Łukaszewicza po raz pierwszy w dziejach tego ogrodu otwarto akwarium(w 1951 r.)ze 130 gatunkami ryb(wykorzystano na to przebudowane poniemieckie obiekty gospodarcze).Pojawiły się wtedy pierwsze na terenie Polski okazy,w tym orangutanów(około 1952 r.)żyrafy(1962 r.) i nosorożca z Afryki(1966 r.)a także wydano pierwszy w polskiej historii ogrodu przewodnik po Zoo(1956 r.)Od 1948 do 1965 r.Zoo wydało także ok.60 różnych publikacji,w tym naukowych.W 1948 r.odnotowano 300 tys.zwiedzających,a w 1954 r.wrocławski ogród miał największą frekwencję na świecie wśród Zoo.
Antoni Gucwiński(1965-2006)
Od 1965 do 31 grudnia 2006 dyrektorem naczelnym Ogrodu był dr wet.inż.Antoni Gucwiński,który kierował nim wraz ze swą żoną Hanną Popularności Ogrodowi w znacznej mierze przysparzał prowadzony stale od 1971 r.w telewizji państwowej program"Z kamerą wśród zwierząt".W czasie kierownictwa Gucwińskich powstały m.in.wielka woliera dla ptaków drapieżnych przy ptaszarni(1971 r.)pawilon dla małp człekokształtnych(około 1975 r.)nowoczesny wybieg dla tygrysów(2002 r.)Dla dzieci założono wybiegi ze zwierzętami domowymi,które odwiedzający mogli dotknąć i karmić,a część zwierząt wypuszczano do publiczności na ogrodzonym placu.W 1970 r.Gucwiński doprowadził do przyjęcia wrocławskiej placówki do Międzynarodowej Unii Dyrektorów Ogrodów Zoologicznych(w 2000 r.ta organizacja została przemianowana w Światowe Stowarzyszenie Ogrodów Zoologicznych i Akwariów).Wg stanu na 1 I 1971 r.wrocławskie Zoo miało powierzchnię 30 ha i 2498 zwierząt reprezentujących 528 gatunki,a w połowie lat 80.XX w.ponad 7100 zwierząt z 600 gatunków.Dziesięć lat później gatunków było 680,a liczba okazów zmniejszyła się do 5300.Liczba odwiedzających w 1970 r.wyniosła 479 tys.osób.Dyrektor Gucwiński został zdymisjonowany i z końcem roku 2006 odszedł na emeryturę.
Radosław Ratajszczak(od 2007 r.)
Wygrał konkurs na dyrektora ogrodu zoologicznego we Wrocławiu i od stycznia 2007 r.zastąpił we Wrocławiu Antoniego Gucwińskiego.Nowy dyrektor zintensyfikował modernizację ogrodu,mającą na celu poprawę warunków życia zwierząt i dalszą hodowlę zwierząt zagrożonych.Otwarto nowy wybieg dla niedźwiedzi brunatnych,fokarium,wyspy lemurów,pogodynkę gibbonów i motylarnię.W 2010 roku otwarty został Pawilon Madagaskaru,gdzie eksponowana jest fauna i flora tej wyspy oraz Pawilon Sahary.W kwietniu 2012 roku otwarto wybieg rysi i żbików,znajdujący się w europejskiej części ogrodu,natomiast w październiku tego samego roku udostępniony zwiedzającym został pawilon Terai budynek nosorożców indyjskich,mundżaków chińskich,gibonów czapników i jelarangów.Największa inwestycja rozpoczęła się w kwietniu 2012 r.jest to budowa Afrykarium Oceanarium,w którym eksponowane będą zwierzęta związane ze środowiskiem wodnym pochodzące z Afryki.W ramach tego kompleksu powstał m.in.basen będący najgłębszym na świecie wśród basenów ogrodów zoologicznych -o głębokości 4,5 m,przeznaczony dla pingwinów.W 2012 roku wrocławskie zoo i 28 innych europejskich ogrodów złożyło aplikacje,którymi ubiegano się o włączenie w program hodowlany okapi.Decyzją dziewięcioosobowej komisji ZOO Wrocław i dwa inne obiekty zostały wybrane do hodowli tego prestiżowego gatunku i od 11 grudnia 2013 roku w zoo znajdują się dwa samce okapi,jedyni przedstawiciele gatunku w Polsce.We wrześniu 2013 roku rozpoczęto budowę Odrarium kompleksu basenów przedstawiającego faunę i florę Odry.Jest to pierwsza ekspozycja w Polsce pokazująca ekosystem rzeczny.26 października 2014 roku otwarto Afrykarium.Roczna liczba zwiedzających w 2013-2014 wynosiła około 600 tysięcy osób.
Sprowadzono nowe i rzadkie gatunki zwierząt m.in.:
ssaki
- mrównik,koczkodan górski,talapoin północny,żyrafa siatkowana,kanczyl filipiński,kuna żółto gardła,tygrys sumatrzański,mangusta wąsko smuga,lemur alaotrański,polatucha olbrzymia,sajmiri,magot,kama,lew angolański,arui libijskie,takin mishmi,daniel mezopotamski,jeleń Alfreda,wielkomysz filipińska,jelarang,mundżak indyjski,nosorożec indyjski,hulman,jelonek czubaty,kotik afrykański,urson,jeż uszaty,gundia,okapi,gibon biało policzkowy,gibon czapnik,pekari Wagnera
ptaki
- żuraw mandżurski,żuraw rajski,szpak balijski,kaczka madagaskarska,bajkałówka,papuzica duża,nandu plamiste,tukan czerwonodzioby,zeberka timorska,nierozłączka czarnolica,kraska zwyczajna,epoletówka,ara szafirowa,syczek filipiński,toko nosaty
gady
- żółw słoniowy,żółw MacCorna,żółw świątynny,wąż mangrowy,waran czarny,wąż jajożer,kameleon Mellera,terekaj
Sukcesy hodowlane
W 1897 roku we Wrocławiu urodził się tapir malajski.Był to pierwszy tapir narodzony w historii ogrodów zoologicznych.16 sierpnia 2010 r.urodził się samiec hipopotama karłowatego.Jest to drugi potomek Elpuni(przywieziona z Krakowa) i Carlosa(przywieziony z Paryża).Pierwszym była Psotka urodzona 7 czerwca 2009.Kolejne młode wrocławskiej pary hipopotamów karłowatych samiczka Luna,przyszła na świat 8 października 2012 r.Na początku 2012 roku we wrocławskim ogrodzie zoologicznym wykluł się syczek filipiński.Jest to pierwszy na świecie przychówek tego gatunku uzyskany poza Filipinami.Hodowla żyraf siatkowanych we Wrocławskim Ogrodzie zoologicznym rozwija się bardzo dobrze.Młode stado(samiec i 3 samice)doczekało się już 4 potomstwa.W kwietniu 2012 r.przyszła na świat samica Nzuri pierwszy urodzony w Polsce przedstawiciel tego podgatunku żyrafy.W 2013 r.grupa powiększyła się o 3 osobniki urodzone w okresie od sierpnia do grudnia:samicę Subirę,samca Iroko i samca Nino.
Nowe obiekty
- wybieg dla niedźwiedzi brunatnych największy obiekt tego typu w Polsce zajmujący powierzchnię ok.1,2 ha
- wybiegi dla rysi i żbików otwarte w 2012 r.mieszczą się w europejskiej części zoo
- fokarium basen o pojemności prawie 1000 m³ z nowoczesnym systemem filtracji i panelami akrylowymi umożliwiającymi widok podwodny
- Pawilon Terai budynek z wybiegami zewnętrznymi i klatką zamieszkiwany przez nosorożce indyjskie,gibony czapniki,mundżaki i jelarangi
- Pawilon Madagaskaru pawilon z halą wolnych lotów i ekspozycją nocną będący domem dla fauny i flory Madagaskaru(m.in.lemury wari rude,lemury alaotrańskie,lemurki myszate,tenreki zwyczajne)
- Tajemnice Sahary budynek,w którym eksponowane są zwierzęta z największej pustyni świata(m.in.dromadery,fenki,jeże uszate,gundie,oryksy szablorogie,perlice sępie,arui libijskie)
- Pagoda Gibonów oddany w 2008 r. pawilon jest zajmowany przez parę gibonów biało policzkowych i kanczyle filipińskie
- Pawilon Sajmiri wyremontowany budynek starej przepompowni zamieszkuje grupa sajmiri wiewiórczych małych małp z Ameryki Południowej;Pawilon Sajmiri i Pagoda Gibonów połączone są z wyspami będącymi zewnętrznymi wybiegami dla naczelnych
- terrarium budynek powstał już w 1885 r.ale w jego wnętrzu stale zachodzą zmiany;najbardziej charakterystyczne z nich to powstanie Varzei terrarium przedstawiającego zalany las Amazonii(2012 r.)oraz motylarni(2008 r.)
- Rancho przedłużenie dziecińca zwierzęcego zamieszkiwane przez kuce szetlandzkie,haflingery i osły Poitou
- Pawilon okapi i świń rzecznych budynek z trzema wybiegami zewnętrznymi i zimową biegalnią dla okapi oraz wybiegiem zewnętrznym dla świń rzecznych
- Odrarium
- Afrykarium kompleks budynków wraz z oceanarium prezentujący zwierzęta Afryki
Wyróżnienia
Ogród wpisano do prestiżowych stowarzyszeń Światowego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych i Akwariów oraz Europejskiego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych i Akwariów.
Wrocławski ogród zoologiczny w kulturze
- Wrocławskiemu Zoo poświęciła opowiadanie pt."Poranek w Ogrodzie Zoologicznym"(pierwsze wydanie 1949 r.)Maria Dąbrowska
- w okresie 1971-2001 transmitowano w ogólnopolskiej telewizji program popularyzatorski o zwierzętach z wrocławskiego Zoo pt."Z kamerą wśród zwierząt"
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz