Historia
Pierwszymi właścicielami osady już w XIV w.była rodzina Lutoldów.Najwcześniejsza wzmianka z 1406 r.dotyczy nadania Lututowowi praw miejskich,które jednak utraciło z powodu słabego rozwoju.Ponownie,choć krótko,prawa miejskie z inicjatywy nowego właściciela Stanisława Biernackiego;w latach 1843–1870.Od tego czasu Lututów,pomimo wielu cech"miejskości"pozostaje wsią.Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej stało się to atutem ekonomicznym(dopłaty do rolnictwa i obszarów wiejskich).W XIX w.dobra lututowskie należały do Biernackich h.Poraj,potem Taczanowskich h.Jastrzębiec.Po I wojnie światowej Helena Taczanowska wniosła majątek Kurnatowskiemu h.Łodzia(300 ha ziemi i ok.600 ha lasów).Alojzy Prosper Biernacki(1778-1854),agronom,działacz społeczny i narodowy(poseł,minister skarbu),założył w r.1807 w Lututowie niższą szkołę rolniczą dla młodzieży chłopskiej.15 czerwca 1863 r.około godz.11.00,na polach pomiędzy wsią Piasków a Lututowem miała miejsce tzw.bitwa pod Lututowem,w której uległ całkowitemu rozbiciu ok.250-osobowy oddział powstańczy(powstał w 1.dekadzie czerwca;w przeważającej części składał się z ludzi uzbrojonych w kosy),dowodzony przez Antoniego Korotyńskiego,który zmarł od ran po bitwie.Po stronie rosyjskiej w walce wzięły udział dwa zgrupowania ekspedycyjne utworzone specjalnie dla likwidacji oddziału Korotyńskego:z garnizonu w Kaliszu,pod dowództwem płk Tarasenkowa(w składzie:3 kompanie piechoty,szwadron kawalerii oraz 4 działa;w sumie 750 żołnierzy)oraz płk Wsiewołoda Pomierancowa z garnizonu wieluńskiego(4 kompanie piechoty,80 kawalerzystów;razem ok.880 żołnierzy).W sumie siły rosyjskie liczyły 1630 ludzi.Bitwa zakończyła się masakrą.Na polu bitwy pozostało 64 zabitych i 40 rannych,z których po kilku dniach zmarło dalszych 11.Do niewoli wzięto tylko trzech powstańców,zwłaszcza,że dowódca grupy wieluńskiej płk Pomerancew wydał rozkaz kozakom wymordowania wziętych do niewoli.Bitwa trwała trzy godziny,ale szybko przekształciła się w rozpaczliwą obronę ludzi skazanych w tej sytuacji na pewną śmierć.W przeważającej części byli to mieszkańcy powiatów krotoszyńskiego,ostrowskiego i ostrzeszowskiego,czyli z obszaru zaboru pruskiego.W Lututowie dobre warunki życie i pracy znalazła społeczność żydowska.W II poł.XIX w.w tym najmniejszym podówczas miasteczku powiatu wieluńskiego zamieszkałym przez 389 ludzi,żyło 89 Żydów,czyli około 23% ogółu mieszkańców.W 1921 r.zamieszkiwało tu już 1466 Żydów,którzy stanowili 69% mieszkańców wsi.Podczas II wojny światowej niemiecki okupant zmienił w 1943 r.nazwę Lututowa na Landstätt.Na początku 1940 r.Niemcy utworzyli w Lututowie getto żydowskie.Podczas jego likwidacji w sierpniu 1942 r.część jego więźniów wywieziono do miejsca zagłady w Kulmnhof am Nehr(Chełmno nad Nerem)a pozostałych do getta w Łodzi,gdzie albo zmarli z głodu,albo podczas jego likwidacji w lipcu-sierpnia 1944 r.zostali wywiezieni do komór gazowych obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau gdzie zginęli.5 stycznia 2012 r.doszło w Lututowie do zawalenia się części frontowej kościoła parafialnego(zbudowanego w latach 1910–1917).W wyniku szczegółowej analizy przyczyny okazało się,że w trakcie jego budowy doszło do karygodnego odejścia od pierwotnego i zatwierdzonego planu budowy.Na przykład kościół został skrócony o jedną nawę(o 6 m.)co poważnie zakłóciło jego statykę,której nie obliczono na nowo. Ponadto został posadowiony na lekkich iłach,ale wbrew pierwotnemu planowi zamiast fundamentów trapezowych zastosowano najzwyklejsze prostokątne.Z tego powodu planowane na rok 2017 r.obchody zakończenia budowy kościoła zostały przeniesione na r.2027 na 100.rocznicę konsekracji.6 sierpnia 2014 oddano do użytku przebiegającego przez Lututów tzw"Trakt Kalisko–Wieluński”,czyli 70-kilometrowej drogi łączącej Kalisz z Wieluniem i Częstochową.
Zabytki
- Wieś zachowała typowo miejski układ przestrzenny ze zwartą zabudową wokół prostokątnego rynku
- Kościół parafialny,murowany,pw.św.Piotra i Pawła,wpisany do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa,został wzniesiony w latach 1910-1917 w stylu neoromańskim według projektu z 1907 r.architekta Jarosława Wojciechowskiego.Na wieży kościoła znajduje się zegar wykonany w 1938 r.przez Józefa Ambroziego z Tuszyna.W kościele znajduje się obraz Matki Boskiej z 1639 r. i tablica epitafijna Biernackich z wmurowaną kulą armatnią z 1812 r.upamiętniająca gen.Józefa Biernackiego;na cmentarzu zachowane groby okolicznych ziemian.Poprzedni kościół drewniany(na miejscu pierwotnego zapewne z XVI w.)stał tu od 1730 r. i był fundowany przez:Michała Madalińskiego,podsędka wieluńskiego,Teodora Wierusza Niemojowskiego i Franciszka Gędkiewicza,kanonika wieluńskiego
- W północnej części wsi zespół dworsko-pałacowy.Uprzednio był tu drewniany dwór z XIX w.który spłonął w 1934 r.Wówczas J.Kurnatowski rozpoczął budowę pałacu,który się zachował.W parku:aleja grabowa,jawory,3 dęby włoskie,dęby szypułkowe,zamulone stawy.W pobliżu zabudowania folwarczne,m.in.zabytkowy klasycystyczny spichlerz z 1777 r.w którym dochowały się kute metalowe drzwi,z datą ich wykonania(1792 r.)zdobione motywami roślinnymi.W piwnicach spichlerza łukowe stropy.W budynkach podworskich mieści się obecnie Zespół Szkół Rolniczych
- Synagoga z poł.XIX w.przebudowana na kino
- Cmentarz żydowski z poł.XIX w.zdewastowany przez hitlerowców,bez nagrobków
- Na miejscu bitwy pod Lututowem(pomiędzy wsią Piaski a Lututowem),po zachodniej stronie szosy,na skraju lasu"Koziołek"w 1993 r.ustawiono dwa duże krzyże i głazy(na wsch. i zach.skraju pola bitwy).Obok jednego z krzyży,przy samotnej sośnie z kapliczką,na granitowym głazie,wyryto wizerunek Orła powstańczego ze słowami modlitwy:"Boże,zbaw Polskę".Poniżej zamocowano napisy wykonane w metalu:"15 VI 1863 r.w lesie Koziołek miała miejsce bitwa kosynierów pod wodzą płk.A.Korotyńskiego z wojskami rosyjskimi".Po drugiej stronie pola bitwy trzy głazy,a na największym z nich Orzeł powstańczy z napisem w otoku:"Ojczyznę wolną racz nam wrócić Panie".Poniżej:"Miejsce zaciętej bitwy 120 kosynierów pod wodzą płk.Antoniego Korotyńskiego z wojskami rosyjskimi dnia 15 VI 1863 r.Zabito i wymordowano 64 powstańców,46 ciężko raniono,3 wzięto do niewoli.Cześć ich pamięci"
- Szczątki mogiły poległych i zamordowanych w bitwie pod Lututowem na miejscowym cmentarzu w mogile(w lewo od gł. wejścia)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz