Filipów

Duża wieś(niegdyś miasto)w Polsce położona w województwie podlaskim,w powiecie suwalskim,w gminie Filipów przy drodze wojewódzkiej nr 652.Był miastem królewskim Wielkiego Księstwa Litewskiego I Rzeczypospolitej.Jest siedzibą gminy Filipów.Obejmuje cztery sołectwa:Filipów Pierwszy,Filipów Drugi,Filipów Trzeci i Filipów Czwarty.Za II RP siedziba zarówno gminy Filipów jak i gminy Czostków.W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Geografia
Filipów jest położony w obrębie Pojezierza Zachodniosuwalskiego,na wzgórzach prawego brzegu rzeki Rospudy.W okolicy znajduje się dużo jezior rynnowych:Kamienne,Rospuda Filipowska,Długie,Garbaś.Okolice Filipowa posiadają własną,lokalną gwarę.
Historia
Wieś została założona w głębi puszczy pojaćwieskiej w początkach XVI wieku przez bojarów litewskich,braci Szembelów i początkowo nosiła nazwę Szembelowo.Filipów był jednym z pierwszych miast w tej części kraju.Prawa miejskie(tzw.magdeburskie)otrzymał w 1570 r.za panowania Zygmunta Augusta. Na mocy przywileju królewskiego miasto otrzymało:

• herb z przedstawieniem raka
• prawo do trzech jarmarków rocznie
• prawo do cotygodniowego targu(w każdy poniedziałek)
• zwolnienie mieszczan od opłat:prętowego,pomiernego i targowego.Dochód z tego ostatniego miał być przeznaczony na budowę ratusza.

Około 1578 r.z miasta i okolic utworzono starostwo niegrodowe.Pierwszym starostą był Aleksander Gwagnin,z pochodzenia Włoch,autor Kroniki sarmackiej;kolejnym Krzysztof Morsztyn,mieszczanin krakowski.W tym samym czasie,z inicjatywy lekarza królewskiego Mikołaja Bucelli,założono też w Filipowie gimnazjum,zatwierdzone przez Stefana Batorego.W okresie swego największego rozkwitu miasto,wraz z przyległymi koloniami,po których do dzisiaj zachowały się nazwy Filipów II,Filipów III,Filipów IV,liczyło około 6000 mieszkańców.Trzon populacji stanowili osadnicy z Mazowsza,którzy zasiedlili opustoszałe po krzyżackiej eksterminacji ziemie Jaćwingów.Byli również inni,nawet z bardzo odległych stron pochodzący,osadnicy:trochę Niemców i Litwinów,średniej wielkości społeczność żydowska,a także spore skupisko Holendrów,po których pozostała dziś nazwa ulicy:Olendry.Filipów dwukrotnie w historii był silnym ośrodkiem reform religijnych.U zarania swego istnienia w formie miasta stanowił mocne centrum arian,czyli braci polskich.Starosta Krzysztof Morsztyn gościł tu Fausta Socyna,włoskiego teologa,twórcy socynianizmu.Około 1585 r.powstał w Filipowie zbór.W 1608 r.urodził się tu najwybitniejszy myśliciel arianizmu,Andrzej Wiszowaty.Później,w początkach XX wieku był Filipów siedzibą parafii Kościoła Starokatolickiego Mariawitów,czego pozostałością jest dzisiaj cmentarz mariawicki,położony naprzeciw rzymskokatolickiego oraz działka,na której znajdują się pozostałości po spalonej kaplicy.Miejsce to nie zostało zapomniane przez Kościół Starokatolicki Mariawitów,gdyż corocznie w wakacje organizowane są na niej obozy w celu uprzątnięcia posesji.Rozwój Filipowa został zahamowany w 1635 r.skutkiem wielkiego pożaru.Kolejne zniszczenia przyniosła przegrana przez wojska polskie bitwa pod Filipowem w 1656 r.w czasie potopu szwedzkiego.Wkrótce potem w mieście wybuchły zarazy,które zdziesiątkowały ludność.Po ostatnim rozbiorze Filipów znajdował się kolejno w zaborze pruskim,Księstwie Warszawskim(od 1807) i Królestwie Polskim(od 1812 r.)W 1870 r.dokładnie 300 lat po otrzymaniu praw miejskich,ze względu na swoje niewielkie rozmiary został zdegradowany do statusu wsi przez władze carskie.Pod koniec XIX wieku Filipów był ośrodkiem przemysłu włókienniczego i ruchliwym punktem granicznym(dzięki eksportowi towarów do Prus).W czasie II wojny światowej został w 90% zniszczony.W Filipowie urodził się Władysław Filipkowski pułkownik(tytularny generał brygady),Wojska Polskiego
Obiekty zabytkowe

• układ urbanistyczny,nr rej.439 z 28.11.1985
• kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia Naświętszej Marii Panny.Klasycystyczny.Pierwotnie zbudowany w XVI wieku.Po pożarach wielokrotnie odbudowywany i przebudowywany.Obecny wygląd zawdzięcza przebudowie z lat 1841-42,wykonanej na podstawie prac Piotra Aignera.Wewnątrz kościoła barokowy ołtarz główny z połowy XVII wieku,1838,nr rej.653 z 10.03.1989.
• cmentarz rzymskokatolicki,nr rej.486 z 15.05.1986
• cmentarz żydowski,nr rej.740 z 27.11.1989.
• cmentarz mariawicki,1906
• pozostałości cmentarza ewangelickiego.