Życiorys
Dzieciństwo
Urodził się w Gwoźnicy pod Strzyżowem w rodzinie chłopskiej jako piąte dziecko Józefa i Heleny z Petyniaków.Od 1912 r.uczył się w gimnazjum w Rzeszowie.Podczas nauki studiował literaturę socjalistyczną i anarchistyczną.
Dwudziestolecie międzywojenne
W 1918 r.wstąpił do POW i brał udział w przeciw austriackich akcjach sabotażowych i dywersyjnych,a od listopada 1918 do stycznia 1919 r.wraz z ochotniczą kompanią studencką w obronie Lwowa przed Ukraińcami;poznał tam pisarza i mistyka Hieronima Niegosza,który wywarł duży wpływ na jego ówczesną postawę i wczesną twórczość.Po uzyskaniu matury w czerwcu 1920 r.wstąpił ochotniczo do WP i uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej pod Lwowem i pod Krasnem,gdzie dostał się do niewoli,skąd zbiegł.W latach 1920–1923 studiował polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim.W czerwcu 1921 r.wraz z bratem Stefanem odtworzył akademickie Koło Literacko-Artystyczne,które bracia Przybosiowie następnie przekształcili w Klub Akademicki"Dionizy".Następnie pracował jako nauczyciel gminny w latach 1923–1925 w Sokalu,w latach 1925–1927 w Chrzanowie i w latach 1927–1939 w Cieszynie,gdzie uczył w Państwowym Gimnazjum im.A.Osuchowskiego,a później w Państwowym Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczym.W 1937 r.oraz w roku szkolnym 1938/1939 przebywał na studiach w Paryżu(otrzymał dwukrotnie płatny urlop od władz szkolnych).W latach międzywojennych współpracował z licznymi pismami,w których drukowane były jego manifesty m.in.w"Zwrotnicy" i "Linii".
II wojna światowa
W grudniu 1939 r.przeniósł się z Bogumina do Lwowa,gdzie pracował w bibliotece Ossolineum.W 1940 r.został członkiem Komitetu Mickiewiczowskiego i uczestniczył w obchodach 85 rocznicy śmierci Mickiewicza;wszedł również w skład kolegium redakcyjnego"Nowych Widnokręgów" i wstąpił do Związku Radzieckich Pisarzy Ukrainy.Był współautorem wydanego w 1940 r.w Kijowie podręcznika literatury polskiej dla 10 klas szkoły sowieckiej.14 października 1941 został aresztowany przez gestapo.Po uwolnieniu(dzięki staraniom żony)następne lata spędził w rodzinnej wsi,zajmując się pracą na roli.Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Rzeszowa w sierpniu 1944 r.przystąpił do budowy"władzy ludowej";nawiązał kontakt z delegatami PKWN i wszedł w skład Wojewódzkiej Rady Narodowej(WRN)w Rzeszowie,w której został kierownikiem Wydziału Informacji i Propagandy.We wrześniu przybył do Lublina,gdzie został członkiem Krajowej Rady Narodowej(KRN),a w październiku 1944 r.zastępcą przewodniczącego Komisji Oświaty KRN.Został pierwszym prezesem Związku Zawodowego Literatów Polskich.W styczniu 1945 r.po zajęciu przez Armię Czerwoną przeniósł się do Krakowa.Zapisał się do PPR(potem PZPR).
Lata powojenne
W latach 1947–1951 pracował jako dyplomata w Szwajcarii.Potem pełnił funkcję dyrektora Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie.W 1953 r.podpisał tzw.Apel Krakowski.W 1955 r.zamieszkał w Warszawie i rozpoczął pracę w Przeglądzie Kulturalnym.Po inwazji ZSRR na Węgry wystąpił z PZPR 21 czerwca 1958,protestując przeciwko wykonaniu wyroku śmierci na Imrem Nagyu.W 1966 r.objął stanowisko wiceprezesa PEN Clubu;w tym samym roku jako jego przedstawiciel wyjechał do USA,a także do Francji i Gruzji.Publikował swoją twórczość w wielu periodykach poświęconych literaturze współczesnej.Brał udział w wielu imprezach kulturalnych w Polsce i za granicą,m.in.w Belgii i Jugosławii,w kolejnych festiwalach młodej poezji w Poznaniu,zjazdach pisarzy Ziem Zachodnich i Północnych,sesjach naukowych i kolejnych zjazdach Związku Literatów Polskich.W 1968 r.związał się z"Miesięcznikiem Literackim";w tymże roku zwiedzał na Litwie rodzinne strony Adama Mickiewicza i na Ukrainie rodzinne strony Juliusza Słowackiego,gdzie wraz z delegacją polskich pisarzy brał udział w rocznicowych obchodach poświęconych Słowackiemu.Był dwukrotnie żonaty,miał trzy córki.Został pochowany w rodzinnej miejscowości na cmentarzu parafialnym przy kościele św.Antoniego Padewskiego w Gwoźnicy Górnej.
Odznaczenia i upamiętnienie
22 lipca 1964 roku z okazji 20-lecia Polski Ludowej otrzymał nagrodę państwową I stopnia.Był odznaczony Dyplomem Honorowym Orląt Lwowskich,Dyplomem Krzyż Obrony Lwowa,Złotym Krzyżem Zasługi,Orderem Sztandaru Pracy I klasy,odznaką Zasłużonego Działacza Kultury i odznaką Tysiąclecia Państwa Polskiego.Jego imię nosi m.in.Miejska Biblioteka Publiczna w Przeworsku.
Twórczość
Julian Przyboś był jednym z najwybitniejszych poetów Awangardy Krakowskiej.Twórczość poetycką Juliana Przybosia można podzielić na dwa etapy.
Poezja wczesna
Pierwsze zbiory wierszy opublikował w połowie lat dwudziestych.Widać w tej twórczości ogromny wpływ teorii Peipera.Poezja tego okresu wyraża fascynację świadomym wysiłkiem twórczym,pracą dzięki której opanowuje się materię.Bohaterami jego poezji często są robotnicy,rzemieślnicy.Wiersze mówią o procesie twórczym,co zdaje się być metaforą pracy poety.W tym okresie odnajdziemy również fascynację techniką,którą wyraża Przyboś w wierszach używając często typowego naukowego języka.
Poezja dojrzała
Dojrzała poezja krystalizuje się w latach trzydziestych.Przyboś publikuje w tym czasie trzy tomy wierszy.W miejsce cywilizacji i miasta wkrada się liryka pejzażowa i refleksyjna.Przyboś realizuje założenia poetyki awangardowej.Wiersze cechuje dyscyplina słowa i obrazu.Staje się mistrzem w wykorzystywaniu i spiętrzaniu metafor.W poezji Przybosia powracają motywy autobiograficzne związane z chłopskim dzieciństwem artysty.
Dorobek poety
Dorobek poety stanowią tomy:
- "Śruby"(1925 r.)
- "Oburącz"(1926 r.)
- "Z ponad"(inna spotykana wersja tytułu"Sponad")(1930 r.)
- "W głąb las"(1932 r.)
- "Równanie serca"(1938 r.)
- "Póki my żyjemy"(1944 r.)
- "Miejsce na ziemi"(1945 r.)
- "Rzut pionowy"(1952 r.)
- "Najmniej słów"(1955 r.)
- "Narzędzie ze światła"(1958 r.)
- "Próba całości"(1961 r.)
- "Więcej o manifest"(1962 r.)
- "Na znak"(1965 r.)
- "Kwiat nieznany"(1968 r.)
Julian Przyboś jest również autorem niezrealizowanego scenariusza filmowego pt."Łuk".Opublikował zbiory esejów:"Czytając Mickiewicza","Linia i gwar"oraz"Sens poetycki",a także dziennik poetycki pt."Zapiski bez daty".
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz