Andrzej Stawar

Właśc.Edward Janus(ur.30 kwietnia 1900 w Warszawie,zm.5 sierpnia 1961 w Saint-Germain-en-Laye)polski marksista,publicysta,krytyk literacki,tłumacz z jęz.rosyjskiego.Jeden z redaktorów"Miesięcznika Literackiego","Nurtu" i współpracownik"Dźwigni".Członek KPP,jedna z najważniejszych postaci przedwojennej lewicowej elity intelektualnej.Do 1915 r.uczył się w gimnazjum,potem przerwał naukę i został robotnikiem.1919-1922 służył w WP.Ok. 1923 r.związał się z KPRP/KPP i pracował w jej Centralnej Redakcji.W 1924 r.pracował w sekretariacie Komunistycznej Frakcji Poselskiej.Publikował w miesięczniku"Nowa Kultura"inspirowanym przez KPP.10 IX 1931 aresztowany i przez 2 miesiące więziony w Warszawie.1929-1933 współpracował z Krajową Redakcją KPP.Od 1927 r.sekretarz miesięcznika literackiego"Dźwignia".Od 1934 r.publikował w"Wiadomościach Literackich".W 1934 r.faktycznie zerwał z KPP.Przyłączył się do krytyki stalinizmu przez anty stalinowskie prądy w ruchu komunistycznym krytykujące"biurokratyczne zniekształcenia w państwie robotniczym";jednocześnie był przeciwnikiem trockizmu.We wrześniu 1939 r.przedostał się na Węgry,od 1940 r.pracował w Komitecie ds.Opieki nad Polskimi Uchodźcami na Węgrzech w Budapeszcie.Współpracował z emigracyjnymi pismami polskimi,od marca 1944 r.ukrywał się przed Niemcami okupującymi Węgry.VI 1945 r.wrócił do kraju.Od 1949 r.został objęty zakazem druku,gdyż nie chciał się samokrytycznie odnieść do swoich polemik z KPP z lat 30 zakaz do 1956 roku.Po wojnie drukował w"Kuźnicy".Autor książek o Tadeuszu Boyu-Żeleńskim,Konstantym Ildefonsie Gałczyńskim,Henryku Sienkiewiczu i Stanisławie Brzozowskim.Był odznaczony Orderem Sztandaru Pracy II klasy.Od stycznia 1961 r.przebywał we Francji,gdzie zmarł.Jego zwłoki sprowadzono do kraju i pochowano w Alei Zasłużonych na wojskowych Powązkach.
Najważniejsze prace

• Szkice literackie:wybór(1957 r.)
• Tadeusz Żeleński(Boy)(1958 r.)
• O Gałczyńskim(1959 r.)
• Pisarstwo Henryka Sienkiewicza(1960 r.)
• O Brzozowskim i inne szkice(1961 r.)
• Pisma ostatnie(Biblioteka"Kultury",„Dokumenty”Zeszyt 10)Paryż(1961 r.)

Przekłady

• Lew Tołstoj Wojna i pokój
• Fiodor Dostojewski Biedni ludzie
• Aleksy Tołstoj Piotr Pierwszy
• Maksym Gorki Wrogowie:sceny dramatyczne
• Ilia Erenburg Jednym tchem
• Władimir Arsenjew Dersu Uzała
• Michaił Priszwin Korzeń życia i inne opowiadania
• Leonid Leonow Droga na ocean
• Michaił Sałtykow-Szczedrin Poszechońskie dawne dzieje
• Michaił Szołochow Zorany ugór
• Michaił Szołochow Cichy Don(wspólnie z Wacławem Rogowiczem)
• Borys Pilniak Arina(zbiór opowiadań)