Położenie
Według danych z 1 stycznia 2011 powierzchnia miasta wynosi 12,73 km².Miasto znajduje się przy międzynarodowej trasie E30 autostradzie A2 na odcinku Poznań–Warszawa.
Historia
Wykopaliska archeologiczne świadczą o pojawieniu się na tym terenie pierwszych grup ludzkich w środkowej epoce kamiennej mezolicie(8000-2500 lat p.n.e.)Z epoki tej pochodzi m.in.osada wydmowa z Tarnowej pod Pyzdrami,stąd w archeologii stosuje się określenie„kultura tarnowska”.Ciągłość osadnictwa potwierdzają znaleziska z epoki brązu i żelaza.Nieopodal Wrześni znajduje się Giecz jeden z najważniejszych w średniowieczu grodów książęcych i siedziba kasztelanii.Za czasów Bolesława Chrobrego,według Galla Anonima gród skupiał 2300 wojowników.Coraz głośniej mówi się też o grodzisku w Grzybowie wiosce położonej między Wrześnią a Gnieznem.Gród ma imponujące wymiary(4,7 hektara),a jego położenie blisko Gniezna,Giecza i Ostrowa Lednickiego świadczy o tym,iż musiał pełnić ważną rolę w okresie formowania się państwa polskiego.Najstarsze materiały dendrologiczne datuje się na rok 923.Pierwsza wzmianka o Wrześni pochodzi z 1256 r.Lokacja miasta nastąpiła w poł.XIV w.Od 1314 r.miasto leżało w województwie kaliskim.Miasto rozwinęło się na planie owalnicy wzdłuż traktu handlowego łączącego Kalisz z Gnieznem,opodal skrzyżowania ze szlakiem Poznań–Łęczyca.Korzystne położenie miasta sprzyjało rozwojowi handlu i rzemiosła.W 1580 r.było tu 60 rzemieślników.Podczas wojny szwedzkiej w 1656 r.miasto zostało poważnie zniszczone.W latach 1807-1815 Września wchodziła w skład Księstwa Warszawskiego.W wyniku II rozbioru Polski w 1793 r.miasto zostało włączone do Królestwa Prus.Podczas Wiosny Ludów mieścił się tutaj obóz powstańczy.W drugiej połowie XIX w.istniało kilka zakładów przemysłowych:fabryka obuwia,fabryka powozów,betoniarnia,mleczarnia,cukrownia.Powstało również w tym okresie połączenie kolejowe Gniezno Września Oleśnica oraz Poznań Września Strzałkowo.Międzynarodową uwagę przyciągnął strajk dzieci we Wrześni,który rozpoczął się 20 maja 1901 Niemiecki nauczyciel wymierzył karę cielesną dzieciom za odmowę odpowiadania w języku niemieckim na lekcji religii.Zastrajkowało wówczas 118 uczniów i uczennic.Ich rodziców władze niemieckie ukarały więzieniem.Za przykładem dzieci wrzesińskich poszli uczniowie w innych szkołach zaboru pruskiego.W 1906 r.opór dzieci,podtrzymywany przez rodziców,przybrał postać powszechnego strajku.W fazie największego jego nasilenia strajkowało ok.75 tys.dzieci w ok.800 szkołach(na łączną ilość 1100 szkół).W 1905 r.w mieście(noszącym wówczas nazwę Wreschen)mieszkało 7007 osób,w tym 65,4% Polaków,28,9% Niemców i 5,5% Żydów,natomiast w całym ówczesnym powiecie wrzesińskim Polacy stanowili 85,6%(1890 r.)Ponad stuletnie panowanie pruskie zakończył wybuch powstania wielkopolskiego.Po rozbrojeniu garnizonu pruskiego 28 grudnia 1918.Września powróciła pod władzę polską.W 1920 r.podczas wojny polsko-bolszewickiej,po odezwie Rady Obrony Państwa z dnia 1 lipca 1920,z inicjatywy hr.Stanisława Mycielskiego,mieszkańcy ziemi wrzesińskiej utworzyli Legię Ochotniczą Wrzesińską,która brała czynny udział w walkach w obronie Polski.W latach międzywojennych Września była miastem handlowo-rzemieślniczym,zamieszkanym przez Polaków,Żydów i Niemców.W związku z tym w mieście istniały wówczas:kościół rzymskokatolicki,kościół ewangelicki i synagoga.W tym okresie na terenie Wrześni działało aktywnie Towarzystwo Gimnastyczne„Sokół”.1 września 1939 bombowce hitlerowskie zburzyły cukrownię.5 września Niemcy zbombardowali węzeł kolejowy we Wrześni,strategiczny punkt,gdyż krzyżowały się tu i łączyły linie wschód-zachód(Warszawa-Poznań)oraz północ-południe(Gdynia-Katowice).Miasto zajęli Niemcy i włączyli w obszar Kraju Warty.Wielu mieszkańców wysiedlono.22 stycznia 1945 do miasta wkroczyli żołnierze 1 armii pancernej gen.M.Katukowa,kończąc tym samym okres niemieckiej okupacji.Po wojnie nastąpiła intensywna rozbudowa i modernizacja przemysłu,gospodarki komunalnej,zaplecza socjalnego i kulturalnego,szkolnictwa i węzła komunikacyjnego.Powstała m.in.fabryka głośników Tonsil.Powstały osiedla o zabudowie blokowej oraz willowej.Utworzono Jezioro Wrzesińskie zalew na rzece Wrześnicy(26 ha,3 km dł.)a przy nim niewielki ośrodek wypoczynkowy.W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj.poznańskiego.Od 2014 r.pod Wrześnią trwa budowa fabryki samochodów koncernu Volkswagen AG.Pierwsze samochody mają zjechać z linii produkcyjnej pod koniec 2016 r.
Demografia
Według stanu na dzień 31 grudnia 2014 w mieście zamieszkiwało 28692 osób,w tym 15018 kobiet i 13674 mężczyzn.
Zabytki
Na terenie miasta znajduje się 14 obiektów zabytkowych:
- historyczny układ urbanistyczny z XIV-XIX w.(nr rej.295/Wlkp/A z 19.04.2006)
- kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św.Stanisława Biskupa Męczennika(farny)z połowy XV w.przebudowywany w 1792 i 1881-87,ul.Kościelna 7(nr rej.2466/A z 14.03.1933)
- kościół Świętego Ducha(neogotycki po ewangelicki)z 1894 r.ul.Kościuszki 27(nr rej.2293/A z 8.12.1993)
- kościół Świętego Krzyża(drewniany)z 1664 r.ul.Świętokrzyska 18(nr rej.721/Wlkp/A z 6.05.1970 i z 2.12.2008)
- Cmentarz Farny,ul.Gnieźnieńska(nr rej.721/Wlkp/A z 6.05.1970 i z 2.12.2008)
- zespół pałacowy,ul.Opieszyn:
- pałac z 1870 r.(nr rej.966/A z 5.03.1970)
- park,obecnie miejski z XVIII-XIX w.(nr rej.2118/A z 10.04.1987)
- ratusz z 1909-1910,ul.Ratuszowa 1(nr rej.191/Wlkp/A z 28.06.2004)
- willa starosty z 1913-15,ul.Chopina 9(nr rej.385/Wlkp/A z 25.07.2006)
- szkoła z połowy XIX w.(budynek Muzeum Regionalnego im.Dzieci Wrzesińskich),ul.Dzieci Wrzesińskich 2(nr rej.1596/A z 10.09.1974)
- wozownia w zespole koszar z 1910 r.ul.Kościuszki(nr rej.2586/A z 26.03.1996)
- kamienica z oficynami z 1905 r.ul.Warszawska 5(nr rej.2569/A z 28.12.1995)
- dom z 1 poł.XIX w.ul.Warszawska 10(nr rej.967/A z 5.03.1970)
- dom z XIX w.ul.Warszawska 15(nr rej.2173/A z 20.02.1989)
- Wyższa Szkoła Miejska z 1911 r.(obecnie Liceum Ogólnokształcące im.Henryka Sienkiewicza,ul.Witkowska 1(nr rej.798/Wlkp/A z 25.05.2010)
Pomniki przyrody
- Dąb szypułkowy„Stefan”przy ul.3 Maja
- Głaz narzutowy z granitu w Parku im.Marszałka Józefa Piłsudskiego
- Platan wschodni w Parku Miejskim im.Dzieci Wrzesińskich
Transport
Września usytuowana jest przy autostradzie A2,która łączy Berlin z Warszawą.
Przez miasto przebiegają drogi krajowe:
- nr 15:Trzebnica Krotoszyn Września Gniezno Toruń Ostróda
- nr 92:Nowy Tomyśl Poznań Września Słupca Konin Łowicz(zastępcza dla autostrady A2)
oraz drogi wojewódzkie:
- nr 432:Września Środa Wielkopolska Śrem Leszno
- nr 442:Września Pyzdry Gizałki Kalisz
Przez miasto przebiega również linia kolejowa nr 281:Oleśnica Chojnice,a w odległości ok.1,5 km na północ od stacji przebiega linia kolejowa nr 3 Warszawa Zachodnia Poznań Główny Kunowice.Połączenie z tą linią zapewnia łącznica kolejowa nr 807 i 808.Komunikację autobusową w mieście i powiecie zapewnia lokalny oddział PKS Gniezno.Można spotkać tu także autobusy PKS Poznań,PKS Łodź,PKS Turek,PKS Włocławek,PKS Konin i inne.Września posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Poznaniem,Gnieznem,Krakowem,Łodzią,Koninem,Turkiem,Włocławkiem,Szczecinem,Kielcami,Kaliszem i inne.Najwazniejsze kierunki lokalne to Słupca,Miłosław,Pyzdry,Orzechowo,Witkowo,Czerniejewo i Środa Wielkopolska.Autobusy lokalne nie kursują w niedziele i święta.
Edukacja
- Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych(opieka naukowo-dydaktyczna:Uniwersytet im.Adama Mickiewicza w Poznaniu)
- Liceum Ogólnokształcące im.Henryka Sienkiewicza
- Zespół Szkół Politechnicznych im.Bohaterów Monte Cassino
- Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących im.gen.dr.Romana Abrahama
- Zespół Szkół Zawodowych nr 2 im.Powstańców Wielkopolskich
- Zespół Szkół Specjalnych im.Janusza Korczaka
- Zespół Szkół nr 1:
- Gimnazjum nr 1 im.Mikołaja Kopernika
- Samorządowa Szkoła Podstawowa nr 3
- Gimnazjum nr 2 im.Andrzeja Prądzyńskiego
- Samorządowa Szkoła Podstawowa nr 1 im.68 Wrzesińskiego Pułku Piechoty
- Samorządowa Szkoła Podstawowa nr 2 im.Dzieci Wrzesińskich
- Samorządowa Szkoła Podstawowa nr 6 im.Jana Pawła II
- Przedszkole Niepubliczne„Słoneczko”
- Przedszkole Niepubliczne„Mali Przyrodnicy”
- Przedszkole Niepubliczne„Miś Uszatek”
- Przedszkole Publiczne nr 6„Pszczółka Maja”
Kultura
- Ogólnopolski Festiwal Sztuki Filmowej„Prowincjonalia”
- Amfiteatr im.Anny Jantar we Wrześni
- Festiwal Twórców Polskiej Piosenki we Wrześni
- Ławeczka Bronisławy Śmidowiczównej we Wrześni
- Wrzesińska Orkiestra Dęta
- Muzeum Regionalne im.Dzieci Wrzesińskich
- Zespół„HO”działający w ramach Wrzesińskiego Ośrodka Kultury
- Chór„Camerata”
- Chór LO im.H.Sienkiewicza„Les Choristes”
- Chór kameraln „Pro Musica”
- Chór Żeński„Lutnia”
- Grupa Artystyczna„New Century”
- Klub Twórczości Różnej„Cóś innego”
- Wielkopolska Noc Rocka i Bluesa
- Wrzesińska Grupa Filmowa
- Wrzesiński Ośrodek Kultury
- Wrzesińskie Towarzystwo Kulturalne
- Wrzesińskie Studio Piosenki
- Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy
- Publiczna Biblioteka Pedagogiczna
- Zespół taneczny„Puls”
- Festiwal orkiestr
- Wrzesińskie Spotkania z Książką i Kulturą
- Szkolny Teatr„Fakt”
- Stowarzyszenie„Twórcza Września”
- Zespół keyboardowo-akordeonowy„Muzykujące Skrzaty”
Media lokalne
- „Wieści z Ratusza”Biuletyn Informacyjny Urzędu Miasta i Gminy we Wrześni
- „Przegląd Powiatowy”Biuletyn Informacyjny Starostwa Powiatowego we Wrześni
- „Wiadomości Wrzesińskie”tygodnik lokalny
- „Bezpłatna Gazeta Wielkopolska”dwutygodnik regionalny
- Radio Września 93.7 FM lokalne radio nadające na częstotliwości UKF 93.7
- NowaWrzesnia.pl lokalny portal informacyjny
- Wrzesnia.info.pl lokalny portal informacyjny
Organizacje społeczne
- Związek Harcerstwa Polskiego Hufiec Września
Religia
Obecnie na terenie Wrześni działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:
- Kościół Rzymskokatolicki:
- kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św.Stanisława Biskupa Męczennika(farny)
- kościół Świętego Ducha
- kościół św.Królowej Jadwigi
- kościół św.Józefa
- kościół św.Kazimierza Królewicza
- kościół Świętego Krzyża
- Kościół Ewangelicko-Augsburski(filiał parafii w Poznaniu)
- Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy(Sala Królestwa w Bierzglinku)
Sport i turystyka
- Miejski Klub Sportowy Victoria Września
- Klub Piłki Siatkowej Krispol Września
- Klub Szachowy Wrzos
- Klub Szachowy UKS Żak Września
- Ludowy Uczniowski Klub Sportowy Orkan
- Wrzesiński Klub Karate Do Shotokan
- Wrzesińskie Towarzystwo Piłki Nożnej w Futsalu
- Wrzesiński Klub Tenisa Stołowego
- Wrzesińska Grupa Płetwonurków Aqua
- Oddział PTTK we Wrześni im.Henryka Kamińskiego
- Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej Sokół
- Wrzesińskie Towarzystwo Tenisowe
- Wrzesiński Klub Koszykówki
- Klub Sportowy Kosynier
- Ludowy Klub Sportowy Błękitni
- Klub Strzelectwa Myśliwskiego Trap
- Kurkowe Bractwo Strzeleckie
- Stowarzyszenie Born to ride
- Polski Związek Wędkarski koło Września
- Uczniowski Klub Sportowy Tiger Taekwondo
- Uczniowski Klub Sportowy Żak
- Uczniowski Klub Jeździecki Parkur
- Wrzesińska Brygada Kolarska
- Stadion Miejski
- Basen Miejski„Łazienki”
- Świat Wodny Cenos(kryta pływalnia)
- Wrzesińskie Zrzeszenie Miłośników Fantastyki
- Klub Biegacza Kosynier
Współpraca międzynarodowa
Miasta i gminy partnerskie:
- Garbsen,Niemcy
- Bruz,Francja
- Nottingham,Wielka Brytania
Znani ludzie związani z Wrześnią
- Roman Abraham
- Piotr Andrzejewicz(Peter J.Lucas)
- Friedrich-Wilhelm Bock
- Przemysław Cypryański
- Edward Grabski
- Edward Likowski
- Roman Jakóbczak
- Łukasz Jasiński
- Wacław Kawski
- Łukasz Koszarek
- Jarosław Kukulski
- Jan Nepomucen Lewandowski
- Louis Lewandowski
- Edward Likowski
- Stanisław Matyja
- Ola Obarska
- Nepomucena Piasecka
- Florian Pierański
- Maciej Poniński
- Krystyna Poślednia
- Andrzej Prądzyński
- Waldemar Przysiuda
- Dariusz Stachowiak
- Leon Stasiewski
- Marek Staszak
- Tomasz Szymkowiak
- Aleksander Tomaszewski
- Marian Turwid
- Witold Walter
- Ireneusz Zjeżdżałka
- Władysław Reymont
- Maria Konopnicka
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz