"Wesele"(dramat)

Dramat autorstwa Stanisława Wyspiańskiego,wystawiony po raz pierwszy w Teatrze Miejskim w Krakowie 16 marca 1901 roku.Utwór opisuje autentyczne wydarzenie wesele poety Lucjana Rydla z chłopką Jadwigą Mikołajczykówną.Ślub ten miał miejsce 20 listopada 1900 roku w Bazylice Najświętszej Maryi Panny w Krakowie,wesele zaś w podkrakowskiej wsi Bronowice."Wesele"składa się z trzech aktów.Akt I jest aktem realistycznym,napisanym w konwencji komedii realistycznej,akt II jest natomiast aktem symboliczno-wizyjnym,obie te konwencje przeplatają się w akcie trzecim.Utwór ma budowę szopkową.Jest kontynuacją dramatów romantycznych.Przedstawia sytuację duchową narodu,nawiązując m.in.do rzezi galicyjskiej z 1846 r.wskazuje dlaczego Polacy nie potrafią wywalczyć niepodległości.Pisząc"Wesele"Wyspiański inspirował się dramatami Mickiewicza,Fredry i Słowackiego oraz malarstwem Malczewskiego i Maksymiliana Gierymskiego.
Postacie dramatu
Postacie autentyczne

• Gospodarz jego pierwowzorem był Włodzimierz Tetmajer,przyjaciel Pana Młodego;był malarzem i grafikiem,a także pisarzem i politykiem(działacz ludowy i niepodległościowy)
• Gospodyni jej pierwowzorem była Anna Tetmajerowa z domu Mikołajczykówna,starsza siostra Panny Młodej,żona Włodzimierza Tetmajera
• Ojciec jego pierwowzorem był Jacek Mikołajczyk,ojciec:Anny,Jadwigi,Marysi i Jaśka;był bronowickim gospodarzem
• Pan Młody jego pierwowzorem był Lucjan Rydel,poeta
• Panna Młoda jej pierwowzorem była Jadwiga Mikołajczykówna
• Marysia jej pierwowzorem była Maria Mikołajczykówna,młodsza siostra Anny i starsza siostra Jadwigi;była zaręczona z malarzem Ludwikiem de Laveaux,który zmarł na gruźlicę
• Poeta jego pierwowzorem był Kazimierz Przerwa-Tetmajer,przyrodni brat Włodzimierza Tetmajera
• Dziennikarz jego pierwowzorem był Rudolf Starzewski,redaktor krakowskiego"Czasu"
• Radczyni jej pierwowzorem była Antonina Domańska,ciotka Lucjana Rydla;autorka powieści dla młodzieży,np."Historia żółtej ciżemki"
• Haneczka jej pierwowzorem była siostra Lucjana Rydla,Anna Rydlówna
• Czepiec jego pierwowzorem był Błażej Czepiec,wuj Jadwigi Mikołajczykówny,naprawdę był pisarzem gminnym,w dramacie jest typowym reprezentantem chłopstwa
• Isia jej pierwowzorem była Jadwiga Tetmajer-Naimska,najstarsza córka Anny i Włodzimierza Tetmajerów,później malarka
• Rachela jej pierwowzorem była Pepa Singer,córka karczmarza z Bronowic
• Żyd jego pierwowzorem był Hirsz Singer,ojciec Racheli,karczmarz
• Nos jego pierwowzorem był malarz Tadeusz Noskowski lub kombinacja Noskowskiego z malarzem Stanisławem Czajkowskim
• Maryna i Zosia ich pierwowzorami były Maryna i Zofia Pareńskie,córki Elizy Pareńskiej,krakowskiej znajomej Wyspiańskiego;Zosia została później żoną Tadeusza Boya-Żeleńskiego
• Klimina jej pierwowzorem była wdowa po wójcie,matka chrzestna Isi

O pierwowzorach postaci i rzeczywistym weselu pisał Tadeusz Boy-Żeleński w eseju Plotka o"Weselu".
Postacie symboliczne
Tzw.osoby dramatu,są personifikacją lęków i marzeń postaci realnych.

• Chochoł Rachela widzi w nim symbol poetycznego końca świata natury,mała Isia nie ma wątpliwości,że to"śmieć",więc wygania go na pole.W zakończeniu dramatu niesie weselnikom jałowość i zatracenie.Przewodzi co prawda korowodowi demonicznych widm,ale zarazem budzi w bohaterach świadomość,odsłaniając to,przed czym chcą uciec.Symbol uśpienia narodu
• Widmo upiór Ludwika de Laveaux,zmarłego narzeczonego Marysi;znana postać z literatury romantycznej upiór zmarłego kochanka,najbardziej wampiryczna ze wszystkich osób dramatu.Symbol miłości romantycznej
• Stańczyk symbol mądrej,niepozbawionej dystansu do bieżącej polityki troski o dobro państwa,odzwierciedla wyrzuty sumienia dziennikarza.Stańczyk demaskuje słabość Dziennikarza,który kształtuje opinię publiczną,a jednocześnie ma problemy z własną tożsamością.Nie widzi perspektyw,stracił wiarę w cokolwiek,nawet Boga i swoje siły
• Hetman Franciszek Ksawery Branicki,współtwórca konfederacji targowickiej;symbol fałszu i zdrady narodowej.Hetman ukazuje się Panu Młodemu,który zastanawia się,co by o jego małżeństwie z chłopką powiedzieli szlacheccy przodkowie
• Rycerz Czarny Zawisza Czarny z Garbowa,uosobienie honoru i odwagi polskiego rycerstwa.Ukazuje się Poecie,którego marzenia o potędze nie przystają tak samo jak dawne polskie mity do rzeczywistości
• Upiór Jakub Szela,jeden z przywódców rzezi galicyjskiej z 1846 roku,czyli krwawych wystąpień chłopskich skierowanych przeciwko szlachcie,duchowieństwu i urzędnikom dworskim.Ukazuje się Dziadowi,ukazuje prawdę o marzeniach o cudzie szlachecko- czy inteligencko-chłopskiego pojednania,domaga się prawdy historycznej o tych wzajemnych stosunkach szlachty i chłopów.Jest wyrzutem sumienia i upomnieniem.Symbol krwawej zemsty chłopów na panach
• Wernyhora legendarny lirnik kresowy,wróżbita,który rzekomo przepowiedział odzyskanie przez Polskę niepodległości; przychodzi do Gospodarza z poselstwem o zorganizowanie powstania,ale widzą go także Staszek i Kuba.Gospodarz nie potrafi rozwikłać wszystkich sensów wizyty Wernyhory,nie rozumie jego słów,ale ulega sile pięknego narodowego obrazu,którego nie jest w stanie urzeczywistnić.Wernyhora rozkazuje pędzić do Warszawy i zwołać wszystkie stany w sejmie.Daje mu złoty róg sygnał do walki,każe zgromadzić lud przed kościołem i czekać do świtu,kiedy to wszystko się rozpocznie.Gospodarz,początkowo pełny zapału,daje Jaśkowi złoty róg,ważny symbol niepodległości i czynu narodowego,który zostaje zgubiony przez próżność Jasiek wraca się po czapkę z pawim piórem,którą upuścił i gubi róg.Wernyhora jest zwiastunem czynu,niepodległości oraz pojednania chłopsko-inteligenckiego.Symbol porozumienia ponad podziałami

Przedmioty symboliczne

• Złoty róg symbol czynu i walki narodowowyzwoleńczej,mający ruszyć społeczeństwo do walki
• Chata bronowicka symbol całej Polski
• "Czapka z piór"czapka z pawimi piórami jest symbolem próżności i przedkładania prywaty nad sprawami narodu
• Krzak róży przykryty słomą symbolizuje uwięziony naród,pełen życia i nadziei
• Kaduceusz symbolizuje laseczkę błazna,wręczoną rzekomemu przewodnikowi opinii publicznej.W tradycji symbol pokoju,natomiast w Weselu,ironicznie sporu
• Dzwon Zygmunt symbol potęgi i wielkości historycznej narodu
• Złota podkowa szczęście odłożone na przyszłość,gubi ją koń Wernyhory.Podkowę odnajduje Gospodyni i chowa do skrzyni„na zaś”,gest ten jest zapowiedzią zwycięstwa powstania za jakiś czas

Sceny symboliczne

• Chocholi taniec symbolizuje zniewolenie,uśpienie i marazm narodu
• Zasłuchanie bezczynne czekanie na cud
• Zgromadzenie chłopów z kosami nawiązanie do bitwy pod Racławicami,symbol gotowości chłopów do walki