Łazarz(Poznań)

Dzielnica Poznania na osiedlu administracyjnym Św.Łazarz,na południowy zachód od centrum miasta.Zespół urbanistyczno-architektoniczny Łazarza obejmuje wiele przedwojennych obiektów(w tym sporo z przełomu XIX i XX w.) i od 6 października 1982 roku figuruje w rejestrze zabytków pod numerem A-239.
Miejsce w strukturze miasta
Położony jest w południowej części miasta,graniczy od północy z centrum i Jeżycami,od wschodu z Wildą,od południa z Dębcem i Górczynem,a od zachodu z osiedlami Raszyn i Grunwald.Na Łazarzu znajduje się organ samorządowy pomocniczy Miasta Poznania:Rada Osiedla Świętego Łazarza.Obecnie(od 1 stycznia 2011 r.po włączeniu Osiedla Targowego)granicą administracyjną Osiedla Św.Łazarz jest obszar ulic:Bukowska Przybyszewskiego Rondo Jana Nowaka-Jeziorańskiego Reymonta Arciszewskiego Palacza Krauthofera tory kolejowe równolegle do ul.Góreckiej i Kolejowej(w tym tereny starego dworca kolejowego)most Dworcowy(krótko)Dworcowa do wysokości Bukowskiej skrzyżowanie Bukowskiej i Roosevelta.Łazarz posiada ponadto swoje logo i herb wyłonione przez mieszkańców w konkursie portalu lazarz.pl.
Głównymi punktami Łazarza są

• Rynek Łazarski
• ul.Głogowska i skrzyżowanie Głogowska/Hetmańska
• teren Międzynarodowych Targów Poznańskich w północno-wschodniej części osiedla
• neoromański kościół Matki Boskiej Bolesnej przy ul.Głogowskiej(1901 r.)
• neogotycki po ewangelicki kościół św.Anny przy skrzyżowaniu ulic Matejki i Limanowskiego(1907 r.)
• kościół św.Michała Archanioła przy ul.Stolarskiej(przebudowany 1932 r.budynek z lat 70 XIX w.)
• Park Wilsona,w którym znajduje się Palmiarnia Poznańska(1910 r.)muszla koncertowa(1936 r.) i trzy dawne niemieckie schrony przeciwlotnicze(1944 r.)
• Park Kasprowicza z Halą Widowiskowo-Sportową Arena

Znajduje się tu elitarna poznańska szkoła średnia II LO im.Generałowej Zamoyskiej i Heleny Modrzejewskiej.
Historia
Osiedle św.Łazarz utworzone zostało w XVI w.na terenie należącym do dawnego szpitala św.Łazarza(położonego przy obecnej ul.Niedziałkowskiego).Nazwa osiedla św.Łazarz związana jest właśnie ze starym szpitalem,istniejącym już od lat sześćdziesiątych XVI wieku i kościółkiem pw.św.Łazarza.Od imienia patrona wzięła się nazwa lazaretów(głównych prowizorycznych szpitalików wojennych)oraz nazwa części Poznania.Już w 1569 roku pojawili się kwestarze,którzy drogą ofiar i jałmużny gromadzić mieli fundusze na budowę szpitala dla biednych zadżumionych.W roku 1571 pierwsze obiekty szpitala były już gotowe,by potem przez następne kilkadziesiąt lat pomyślnie rozwijać się i rozbudowywać.Szpital,którego patronem był św.Łazarz,zarządzany był przez mianowanych przez magistrat poznański prowizorów,zwanych też ekonomami lub opiekunami.Jak później odnotowano posiadał on silne zaplecze ekonomiczne w postaci folwarku.Jego ziemie„poczynają się zaraz za szpitalem(...)a kończą u granicy drogi górczyńskiej”.Był to zatem znaczny obszar,obejmujący część dzisiejszej Wildy i cały Łazarz.Nic dziwnego zatem,że do pracy angażowano również sezonowych wyrobników wiejskich,tzw.ratajów.Mieszkali oni głównie w wiosce miejskiej,po drugiej stronie Warty,od ich profesji zwanej Ratajami.Na terenie wsi w XVIII wieku zaczęli osiadać Bambrzy.Na należących do nich gruntach w następnych stuleciach wzniesiono opodal dworzec kolejowy i kościół pw.Matki Boskiej Bolesnej.W końcu XIX w.powstały pierwsze zakłady przemysłowe,uruchomiono fabrykę maszyn rolnych(przy ul.Kolejowej) i elektrownię(przy ul.Sczanieckiej).Zachowaną pamiątką wiejskiej przeszłości Łazarza jest dom ostatniego sołtysa wsi,Adama Jeskiego,przy ul.Głogowskiej 37(25 września 2011 roku częściowo spłonął).Łazarz w granice Poznania został włączony w kwietniu 1900 roku wraz z Wildą,Górczynem oraz Jeżycami,stając się terenem intensywnego budownictwa.Nazwa ul.Granicznej upamiętnia przebieg granicy między gminami Wilda i Łazarz sprzed 1900 r.(obszar należący niegdyś do kościoła w praktyce już wcześniej został oddzielony od Wildy torami kolejowymi).W pierwszych latach XX w.powstała m.in.zabudowa ulic w okolicy ul.Matejki,o bogatych formach eklektycznych oraz w okolicy ul.Małeckiego,o nieco skromniejszych formach.Już wtedy Łazarz zaczął dzielić się wyraźnie na dwie części:wschodnią(dolny) i zachodnią(górny).Do dziś osią przedzielającą zabudowania jest ulica Głogowska.We wschodniej części oprócz kamienic przeważały skromne domostwa kolejarzy,zbudowane nieco na południe,wzdłuż torów kolejowych oraz ulic Kolejowej i Łukaszewicza.W styczniu i lutym 1945 r.Łazarz(wraz z Wildą)był pierwszą dzielnicą Poznania,z której wyparto Niemców.Stosunkowo niewielkie zniszczenia substancji budowlanej sprawiły,że w tych miesiącach stał się administracyjnym centrum Poznania.Urząd Wojewódzki znajdował się w budynku Gimnazjum im.Adama Mickiewicza,Urząd Miejski,siedziba PPR i Milicji Proletariackiej przy ul.Matejki róg Wyspiańskiego,a PPS przy Spokojnej 24(potem Kniewskiego,obecnie Limanowskiego).Na terenie Johow-Gelände i okolic rozlokowały się ponadto inne instytucje i wydziały służb miejskich.Na Rynku Łazarskim 2 lutego 1945 poznańscy komuniści pod wodzą Franciszka Danielaka zorganizowali pierwsze wiece mieszkańców,mające na celu agitację polityczną.W latach 1954-1990 Łazarz należał do administracyjnej dzielnicy Grunwald,od roku 1996 znajduje się w granicach Osiedla Św.Łazarz.W 1987 roku zorganizowano pierwsze Dni Łazarza;od 1991 r.stały się dorocznym świętem mieszkańców dzielnicy i odbywają się na przełomie maja i czerwca.
Znani mieszkańcy Łazarza

• Przemysław Bystrzycki
• Władysław Czarnecki
• Bronisław Dembiński
• Szczęsny Dettloff
• Leon Dołżycki
• Włodzimierz Dworzaczek
• Walenty Dymek
• Anna Jantar
• Dominik"Kaczor"Kaczmarek
• Edward Klich
• Witold Klinger
• Władysław Lam(1893-1984)artysta malarz
• Gustaw Manitius
• Władysław Marcinkowski
• Gwidon Miklaszewski
• Kazimierz Nowak
• Ludwik Puget
• Tomasz Pukacki
• Tadeusz Raszyk
• Alfons Senger
• Stanisław Strugarek
• Tadeusz Szeligowski
• Heliodor Święcicki
• Jerzy Waldorff
• Ireneusz Wierzejewski
• Roman Wilhelmi
• Leon Wyczółkowski
• Florian Znaniecki

Ważniejsze ulice i obiekty architektoniczne

• Rynek Łazarski
• ulica Berwińskiego
• ulica Calliera
• ulica Gąsiorowskich
• ulica Głogowska
• ulica Graniczna
• ulica Kanałowa
• ulica Kolejowa
• ulica Karwowskiego
• ulica Kossaka
• ulica Małeckiego
• ulica Matejki
• ulica Mottego
• ulica Łukaszewicza
• ulica Siemiradzkiego
• ulica Strusia
• Lejek Łazarski
• Johow-Gelände
• Zespół klasztorny Karmelitanek Bosych
• Kaiser-Wilhelm-Anlage
• domy urzędnicze na Łazarzu
• zespół kamienic przy ul.Śniadeckich
• Osiedle Chociszewskiego-Jarochowskiego
• zespół mieszkalny przy ul.Karwowskiego
• szkoła przy ul.Jarochowskiego 1
• szkoła przy ul.Łukaszewicza 9/13
• szkoła przy ul.Berwińskiego
• willa Paula Steinbacha
• willa Paula Ueckera
• kamienica Margarety Grüder
• sołtysówka Adama Jeskego
• kamienica Suwalskich
• Wilhelmshöhe