Olga Boznańska

Ur.15 kwietnia 1865 w Krakowie,zm.26 października 1940 w Paryżu polska malarka okresu modernizmu działająca w Monachium i Paryżu,przedstawicielka szkoły monachijskiej;członkini Towarzystwa Artystów Polskich„Sztuka”(1898 r.) i Société nationale des beaux-arts(1901 r.)
Biografia
Była córką Adama Nowiny Boznańskiego i Eugenii Mondan.Adam Boznański był inżynierem,ukończył wiedeńską politechnikę.Eugenia Mondan była Francuzką,interesowała się sztuką,sama rysowała.Olga Boznańska od najmłodszych lat uczyła się rysunku.Malarstwa uczyła się u Antoniego Adama Piotrowskiego,Kazimierza Pochwalskiego,a następnie na Kursach Malarskich imienia Adriana Baranieckiego.W 1886 r.wyjechała kontynuować naukę w Monachium.Jako kobieta nie miała możliwości wstępu do Akademii Sztuk Pięknych,kształciła się więc w prywatnych,monachijskich szkołach Karla Kricheldorfa i Wilhelma Dürra.W 1892 r.umarła jej matka.W 1896 r.zrezygnowała z nauczycieli i wynajęła własną pracownię.W tym czasie zaczęła wystawiać swoje prace w Monachium,Warszawie,Berlinie,Wiedniu.Dwa lata później pojawiły się pierwsze sukcesy.Za Portret malarza Pawła Nauena otrzymała z rąk arcyksięcia Karola Ludwika w Wiedniu złoty medal,a w Londynie za Portret miss Mary Breme wyróżnienie.W 1896 r.jury paryskiego Societe des Beaux-Arts przyjęło na wystawę jej obraz.Po ostatnich sukcesach dostała nawet propozycję objęcia katedry malarstwa na wydziale kobiet w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych,którą odrzuciła.W 1898 r.przeprowadziła się do Paryża.W tym też roku została członkiem Towarzystwa Artystów Polskich„Sztuka”.W 1900 r.na wystawie w New Gallery w Londynie dostała złoty medal.Na Wystawie Światowej w Paryżu otrzymała wyróżnienie.Nie miała tylko sukcesów w życiu osobistym.W tym roku nastąpiło zerwanie długoletniego narzeczeństwa z malarzem Józefem Czajkowskim.W 1901 r.po raz pierwszy wystawiała w Pittsburghu.Rząd francuski kupił Bretonkę i Portret panny Dygat do państwowych zbiorów sztuki.Została członkiem Société Nationale des Beaux Arts.W 1906 r.umarł jej ojciec.Rok później Carnegie Institute w Pittsburghu przyznał jej srebrny medal.W 1912 r.na wystawie w Pittsburghu,wraz z Claude’em Monetem i Augustem Renoirem,reprezentowała Francję.W Amsterdamie na międzynarodowej wystawie zdobyła srebrny medal.W 1914 r.warszawska Szkoła Sztuk Pięknych zaproponowała jej stanowisko profesora.W 1923 r.ponownie reprezentowała szkołę francuską w Pittsburghu wśród takich artystów jak Pierre Bonnard,Maurice Denis.Jej sława powoli malała.Miała coraz mniej zamówień na portrety,głównym jej źródłem utrzymania stał się czynsz z krakowskiej kamienicy.W 1932 r.po raz ostatni przyjechała do Krakowa.W 1937 r.na Wystawie Światowej w Paryżu otrzymała Grand Prix.Na weneckim Biennale w 1938 r.sprzedała pięć obrazów,w tym Portret pani Dygatowej,który zakupił król włoski.Był to jej ostatni sukces.Dwa lata później umarła.W Krakowie mieszkała przy ul.Piłsudskiego 21,gdzie miała także swoją pracownię,o czym informuje tablica pamiątkowa.Budynek ten jest obecnie własnością Muzeum ASP.
Twórczość
Była portrecistką,w każdym razie to portrety przyniosły jej największą sławę.Pracowała głównie w pracowni.Częstym motywem jej obrazów są wnętrza pracowni lub widoki z okna.Farbę kładła małymi dotknięciami pędzla i czekała,aż podeschnie.Metoda ta gwarantowała,że jej paleta nie będzie sprawiała wrażenia„brudnej”(mimo używania odcieni szarości i ciemnych brązów).Już w okresie pobytu w Monachium zrezygnowała z pokrywania gotowych obrazów werniksem.Z czasem coraz częściej zamiast na płótnie,malowała na lekko zagruntowanej tekturze,dzięki czemu uzyskiwała matowość,która pozwalała jej na wyrafinowane efekty kolorystyczne.
Boznańska a impresjonizm
Błędem jest łączenie Boznańskiej z impresjonizmem.Często stosowała barwy lokalne i czerń,kolory odrzucane przez impresjonistów.Różnił ją też stosunek do natury.Zmysłowy zachwyt powierzchnią zjawisk w świetle leżący u podstaw impresjonizmu zastępowała w swych portretach wnikliwą analizą psychologiczną i dążeniem do silnej ekspresji.Stosowana przez nią zasnuta mgłą paleta niewiele ma wspólnego z feerią barw typowych dla Moneta,van Gogha czy Renoira.Podczas gdy impresjoniści opuszczali pracownie i badali wpływ światła słonecznego na kolor,Boznańska niemal nigdy nie malowała w plenerze.Nie traktowała też(jak impresjoniści)postaci ludzkich jako elementu krajobrazu lub każdego innego motywu malarskiego.Koncentrowała się na portrecie psychologicznym,odzwierciedlającym wewnętrzną prawdę o portretowanej postaci,a nie ulotną chwilę lub iskrzącą plamę barwną.W jej obrazach światło żyje własnym życiem i nie jest uzależnione od pogody czy pory dnia.Około 1900 r.ukształtowała już swój własny styl.W jej malarstwie dominował walor,gra tonów i półtonów,nadających obrazom specyficzną mglistość i tajemniczość.Ówcześni krytycy paryscy słusznie więc nie dopatrywali się związku Boznańskiej z impresjonizmem.Sama artystka zapytana kiedyś o swoją zależność od impresjonizmu uznała takie pytanie za absurdalne:„Ja i impresjonizm?”.Jej twórczość zaliczana jest do nurtu postimpresjonizmu.
Wybrane dzieła

• Anemony,1901 r.olej na tekturze,49×36 cm,Muzeum Narodowe w Warszawie
• Autoportret z japońską parasolką,1892 r.olej na płótnie,65×52 cm,Muzeum Narodowe we Wrocławiu
• Dziewczynka z chryzantemami,1894 r.olej na tekturze,88,5x69 cm,Muzeum Narodowe w Krakowie
• Dziewczynka z koszem jarzyn w ogrodzie,1891 r.olej na płótnie,124×85 cm,Muzeum Narodowe w Warszawie
• Imieniny babuni,1889 r.olej na płótnie,79×60 cm,Muzeum Narodowe w Warszawie
• Kwiaciarki,1889 r.olej na płótnie,65×85 cm,Muzeum Narodowe w Krakowie
• Kwiaty,po 1920 r.olej na desce,29,5×41 cm,Muzeum Narodowe w Krakowie
• Martwa natura z kwiatami,ok.1930 r.olej na tekturze,70×50 cm,Muzeum Narodowe w Krakowie
• Martwa natura z wazą,1918 r.olej na tekturze,38,5×57,5 cm,Muzeum Narodowe w Warszawie
• Młoda kobieta z dzieckiem,1902 r.olej na tekturze,58,5×46,5 cm,Kolekcja prywatna Marka Michniczuka,Paryż
• Motyw z Paryża,ok.1903 r.olej na desce,33×24 cm,Muzeum Narodowe w Krakowie
• W oranżerii,1890 r.olej na płótnie,235×180 cm,Muzeum Narodowe w Warszawie
• Portret chłopca w gimnazjalnym mundurku,ok.1890 r.olej na płótnie,180×100 cm,Muzeum Narodowe w Warszawie
• Portret dwojga dzieci na schodach,1898 r.olej na płótnie,102×75 cm,Muzeum Narodowe w Poznaniu
• Portret Heleny Chmielarczykowej,1909 r.olej na płótnie,110×80 cm,Muzeum Śląskie w Katowicach
• Portret kobiety(Cyganka),1888 r.olej na płótnie,16,5x53 cm,Muzeum Narodowe w Krakowie
• Portret kobiety w białej sukni,1890 r.olej na płótnie,150×100 cm,Muzeum Narodowe w Krakowie
• Portret malarza Pawła Naumena,1893 r.olej na płótnie,121×91 cm,Muzeum Narodowe w Krakowie
• Portret młodej kobiety w bieli,1912 r.olej na tekturze,113×88 cm,Musée d'Orsay,Paryż
• Portret pani D.1913 r.olej na tekturze,117×71,5 cm,Musée d'Orsay,Paryż
• Portret pani w białym kapeluszu,1906 r.olej na tekturze,107×80 cm,Muzeum Górnośląskie,Bytom
• Portret panny Dygat,1903 r.olej na tekturze,82×60 cm,Musée d'Orsay,Paryż
• W Wielki Piątek(Zakonnica,Zakonnica modląca się w kościele),1890 r.olej na płótnie,240×158 cm,Kościół Mariacki w Krakowie

Odznaczenia

• 1912 r.Legia Honorowa
• 1924 r.Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• 1936 r.Złoty Wawrzyn Akademicki Polskiej Akademii Literatury
• 1938 r.Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski