piątek, 19 lutego 2016

Tramwaje w Łodzi

System transportu tramwajowego w aglomeracji łódzkiej uruchomiony 23 grudnia 1898.Łódź była pierwszym miastem na terenie zaboru rosyjskiego,które posiadło tego rodzaju transport publiczny.Początkowo istniały dwie,dość krótkie linie tramwajowe obsługujące Śródmieście,w lutym 1899 r.były już cztery,zgodnie z koncesją.W 1901(17 i 19 stycznia)ruszyły pierwsze podmiejskie linie tramwajowe do Pabianic i Zgierza.Obie te inicjatywy były efektem działania prywatnych spółek,w których dominowali łódzcy fabrykanci niemieckiego pochodzenia z Juliuszem Kunitzerem na czele.W latach 1910–1931 tramwajowe linie podmiejskie połączyły większość ważniejszych miejscowości podłódzkich tworząc największą tego rodzaju sieć w Polsce,która przetrwała bez zmian aż do końca lat 80 XX wieku.W pierwszej połowie lat 90 XX w.zlikwidowano część z nich,ale proces ten został zahamowany i obecnie Łódź jako jedyne miasto w Polsce posiada rozbudowaną sieć tramwajów podmiejskich.Po II wojnie światowej sieć podmiejska i miejska zostały upaństwowione i przekazane Miejskiemu Przedsiębiorstwu Komunikacyjnemu w Łodzi(MPK),które wraz z rozbudową Łodzi powiększyło znacznie liczbę i długość linii miejskich, pozostawiając sieć podmiejską praktycznie bez zmian.Obecnie w Łodzi funkcjonuje 16 linii miejskich i 3 podmiejskie(regionalne),po niespełna 19-letnim okresie obsługi przez spółki zorganizowane przez pod łódzkie gminy,ponownie znajdujące się w rękach MPK.Druga co do długości linia tramwajowa w Polsce to 46 z łódzkiej pętli Zdrowie do Ozorkowa o długości ok.30 km.Łódzka i pod łódzka sieć tramwajowa cechuje się wąskim rozstawem torów(1000 mm).Największym projektem tramwajowym w aglomeracji łódzkiej był Łódzki Tramwaj Regionalny,projekt szybkiego tramwaju,obejmujący między innymi wymianę torowisk na trasie ówczesnej linii nr 11(Pabianice Łódź Zgierz),budowę wzbudzanej sygnalizacji,nowych przystanków i zakup 10 niskopodłogowych tramwajów Pesa 122N.Łódzki Tramwaj Regionalny został jednak wykonany tylko między Helenówkiem a Chocianowicami nowe tramwaje nie kursują do Zgierza ani Pabianic.Dnia 1 października 2013 rozpoczęto przebudowę trasy W-Z,która zakończyła się 31 października 2015 roku.Trasa linii 10(Wyszyńskiego-Augustów)została gruntownie przebudowana,wybudowano torowisko wzdłuż ul.Rokicińskiej,al.Hetmańskiej,ul.Kazimierza Odnowiciela,al.Ofiar Terroryzmu 11 Września do krańcówki Olechów.MPK na linię 10 zakupiło 22 nowe 100% niskopodłogowe tramwaje Pesa Swing.
Początki łódzkich tramwajów
Łódź w latach 90 XIX wieku liczyła już ponad 300 tysięcy mieszkańców.W tym ogromnym przemysłowym mieście brakowało i brakuje wciąż,szerokich przelotowych ulic i obwodnic.Cały ruch osobowy i towarowy skupiał się więc w zapchanym śródmieściu,zwłaszcza na ulicy Piotrkowskiej.Po łódzkich ulicach krążyło wtedy tysiące dorożek,powozów i bryczek oraz rozmaitych wozów z towarami,nic więc dziwnego,że zarówno władze miasta,jak i miejscowi przemysłowcy nosili się z zamiarem odciążenia ruchu kołowego w centrum przez budowę kolei obwodowej albo linii tramwajowych.W połowie lat 80 XIX wieku podjęto pierwsze próby uruchomienia w Łodzi tramwaju konnego,które zakończyły się jednak niepowodzeniem.Zrezygnowano z konnych tramwajów ze względów higienicznych.Tramwaje takie wymagałyby bowiem budowy w centrum Łodzi wielkich stajni,co pogorszyłoby warunki sanitarne w mieście.Ostatecznie zdecydowano się na czystsze i szybsze tramwaje elektryczne,a tramwaje konne nigdy w Łodzi nie kursowały.Tramwaje miały przewozić za dnia pasażerów,a w nocy towary do fabryk.Przetarg na budowę linii wygrało Konsorcjum Kolei Elektrycznej Łódzkiej(KEŁ),które stworzyli czołowi przemysłowcy łódzcy z Juliuszem Kunitzerem na czele.Decyzja o udzieleniu im zgody na budowę zapadła na najwyższym szczeblu,w Sankt Petersburgu,podpisał ją sam car Mikołaj II Romanow.Techniczną stronę uruchomienia linii oraz własnej elektrowni,dostarczenie sprzętu i taboru powierzono potężnemu niemieckiemu koncernowi elektrotechnicznemu AEG,który rozpoczął budowę latem 1897 r.Pierwsze łódzkie tramwaje elektryczne wyjechały na swe trasy tuż przed Bożym Narodzeniem w piątek 23 grudnia 1898.Łódź otrzymała wówczas najnowocześniejszy na tamte czasy środek transportu,wyprzedzając pod tym względem nawet Warszawę,w której jeszcze przez 10 lat kursowały tramwaje konne.Były to pierwsze tramwaje elektryczne w całym zaborze rosyjskim.Uruchomiono początkowo tylko dwie niezbyt długie linie tramwajowe:Plac Kościelny Górny Rynek(obecnie Plac Reymonta)oraz Park Helenów Piotrkowska,Restauracja Paradyż(okolice współczesnego Centralu).Do lutego 1899 r.uruchomiono 2 pozostałe linie,zgodnie z koncesją.Eksperyment z tramwajami elektrycznymi w Łodzi powiódł się lepiej,niż się spodziewano.Szybko spłacono koszty budowy linii,przedsięwzięcie przyniosło spore zyski akcjonariuszom,ruch kołowy w centrum Łodzi wyraźnie zmalał,zaś ludność,mimo wcześniejszych poważnych obaw,dosyć szybko przyzwyczaiła się do tramwajów„co bez konia chodzą”.Poważnych wypadków i incydentów nie było zbyt wiele.Porządku w wagonach i na ulicach ze zdwojoną czujnością strzegła carska policja.Tylko niektórzy dorożkarze,zwalczając nową,niebezpieczną konkurencję,złośliwie blokowali tory albo zajeżdżali drogę tramwajom.Po II wojnie światowej spółkę tramwajową znacjonalizowano i połączono z tramwajami podmiejskimi.
Tramwaje podmiejskie w aglomeracji łódzkiej
Szybko postanowiono rozbudować linie tramwajowe w kierunku powiązanych z łódzkim przemysłem sąsiednich mniejszych miejscowości.Pomysł ten pojawił się niemal z chwilą uruchomienia pierwszego łódzkiego tramwaju.Starania o tę nową,dochodową koncesję rozpoczęło jednocześnie kilka grup przedsiębiorców.Także tym razem zwyciężyła grupa kierowana przez Juliusza Kunitzera.Ten niezwykle obrotny,ale i bezwzględny fabrykant łódzki przeszedł do historii jako wzór"lodzermenscha".Zginął z rąk robotnika w czasie Rewolucji 1905 r.Wśród koncesjonariuszy podmiejskiej kolejki dojazdowej są te same nazwiska,co w Konsorcjum Kolei Elektrycznej Łódzkiej,członków najznaczniejszych łódzkich klanów fabrykanckich niemieckiego pochodzenia:Scheiblera,Heinzla,Grohmana,Geyera i Anstadta.Warunki koncesji podpisał car Mikołaj II w dniu 6 stycznia 1899.Oficjalna nazwa Konsorcjum brzmiała:Łódzko-Zgierskie i Łódzko-Pabianickie Elektryczne Wąskotorowe Koleje Podjazdowe.Łódzkie tramwaje podmiejskie nazywano„kolejką podjazdową”(rusycyzm),popularnie mówiono„dojazdowa” i traktowano jako coś pośredniego między komunikacją miejską a prawdziwą koleją.Budowniczym tych linii i tym razem był niemiecki koncern AEG,a dokładnie jego petersburski oddział.Prace budowlane ruszyły we wrześniu 1899 r.Jako pierwszą ukończono i otwarto 17 stycznia 1901 linię pabianicką o długości 15 km(obecnie funkcjonuje pod numerem 41).Dwa dni później 19 stycznia 1901 ruszyły pierwsze tramwaje do Zgierza(po II wojnie światowej otrzymały numer 45),o długości 9,5 km.W 1908 r.dawne Konsorcjum przekształciło się w spółkę akcyjną pod nazwą Towarzystwo Łódzkich Wąskotorowych Elektrycznych Kolei Dojazdowych(ŁWEKD),które 14 lipca 1908 otrzymało nową koncesję na 48 lat.Wśród akcjonariuszy po tragicznej śmierci Kunitzera dominującą pozycję zdobyła rodzina Scheiblerów,posiadająca prawie 40% akcji spółki.Głównym celem statutowym Towarzystwa,oprócz eksploatacji już istniejących linii tramwajowych do Zgierza i Pabianic,była budowa nowych.Trzecia oddana do użytku linia połączyła Łódź z Aleksandrowem.Linia ta była uruchamiana w dwu etapach.Trudności wynikły z powodu skrzyżowania linii tramwajowej z torem Kolei Kaliskiej na Żabieńcu.9 lutego 1910 problem rozwiązano,uruchamiając tymczasowy ruch wahadłowy.Cała trasa stała się przejezdna 25 lutego 1910.Kolejne uruchamiane linie prowadziły do Rudy Pabianickiej(1910 r.)Konstantynowa(1911 r.)Rzgowa i Tuszyna z przedłużeniem do Kruszowa(1916/1917),Ozorkowa(1922 r.) i Lutomierska(1929/1931).Na tych ostatnich przez jakiś czas nie było trakcji elektrycznej,jeździły więc tramwaje parowe.Jeszcze przed I wojną światową planowano połączenie liniami tramwajowymi z Łodzią Brzezin,Koluszek,a nawet Zduńskiej Woli i Piotrkowa Trybunalskiego.Szerokość torów była identyczna,jak w przypadku łódzkich tramwajów miejskich i wynosiła 1000 mm,czyli znacznie mniej niż kolejowych.Większość tych linii podmiejskich działa do dziś.Zlikwidowano tylko tramwaje do Aleksandrowa(1991 r.)do Tuszyna(1978 r.) i do Rzgowa(1993 r.)
Międzygminna Komunikacja Tramwajowa i Tramwaje Podmiejskie
Tabor eksploatowany do końca marca 2012 r.Od 1993 do 2012 roku komunikacja tramwajowa na obszarze aglomeracji łódzkiej obsługiwana była przez trzy spółki powstałe na skutek podziału dawnego MPK Łódź:Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Łódź,Międzygminną Komunikację Tramwajową oraz Tramwaje Podmiejskie.Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Łódź(MPK-Łódź)zachowało wagony Konstal 805Na.Część z nich zmodernizowano.Zakupiono również fabrycznie nowe tramwaje:15 wagonów typu Cityrunner,10 wagonów typu Pesa 122N i 22 wagony typu Pesa Swing.Międzygminna Komunikacja Tramwajowa(MKT)otrzymała zajezdnię Helenówek wraz z wagonami typu Konstal 803N.Część z nich została zmodernizowana.Później sprowadzono z Zachodu używane wagony typu Düwag GT6,Lohner GT6,Düwag GT8,Düwag GT8N,Düwag GT8ZR i Düwag M6S.Tramwaje Podmiejskie(TP)dostały zajezdnię Brus z wagonami typu Konstal 803N oraz Düwag GT6 sprowadzonymi z Bielefeld.Do likwidacji spółki udało się utrzymać tylko 2 wagony z Bielefeld.W 2010 roku odkupiono od MZK Grudziądz 6 wagonów Düwag GT6,które w Grudziądzu zostały zastąpione Düwagami GT8.Od 1 kwietnia 2012 roku wszystkie linie są obsługiwane przez MPK-Łódź,część wagonów MKT i TP produkcji zachodniej przejęło MPK.W sierpniu 2012 r.MPK-Łódź odkupiło od MKT 10 kolejnych Düwagów,z których 5 wagonów ma zostać skierowanych na linie,a 5 przeznaczonych na części zamienne.Wagony Konstal 803N oraz pozostała część Düwagów zostanie zezłomowana.Część Konstali 803N ma zostać zachowana w muzeum jako pojazdy zabytkowe.
Tabor tramwajowy MKT i TP wiosną 2012 r.
Lp.Typ tramwaju Eksploatacja od Przewoźnicy Liczba
1 Konstal 803N,wcześniej Konstal 102NaW 1973 r.MKT TP 7 8
2 Düwag GT8 2006/2009 MKT 6
3 Düwag GT8N 2007/2015 MKT 10
4 Düwag GT8ZR 2009 MKT 5
5 Düwag GT6 1990/2010(TP)2008/2009(MKT)MKT TP 4 8
6 Lohner GT6 2009 r.MKT 1
7 Düwag M6S 2011 r.MKT 6
Suma pojazdów 55
Udział wagonów niskopodłogowych we flocie 18%
Tabor tramwajowy MPK Łódź
W ciągu ponad 100 lat funkcjonowania łódzkich tramwajów można naliczyć aż 20 typów używanych wagonów,wszystkie one wobec faktu,iż od początku kładziono w Łodzi tory o rozstawie szyn 1000 mm przystosowane były do trakcji wąskotorowej.Część pojazdów obsługiwała także linie podmiejskie.
Tabor eksploatowany liniowo
Typ tramwaju Rok produkcji Eksploatacja od Liczba Uwagi
Pesa Swing 2015 r.2015 r.22 Pojazdy obsługują linię 10
Pesa 122N Tramicus 2008 r.2008 r.10 Pojazdy obsługują trasę ŁTR na linii nr 11(aktualnie na linii 11 i częściowo na 12)
Cityrunner 2001-2002 2002 r.13(15)Pojazdy obsługują linię 11.Pozostałe 2 Cityrunnery będą poddane modernizacji,która przywróci je do ruchu
Konstal 805N-ML Woltan 1990 r,1999;2010;2012-teraz 38 19 składów podwójnych po modernizacji(z czego 18 po nowej modernizacji z lat 2012-teraz+7 składów modernizowanych do tego standardu w 2016 r.)
Konstal 805N-Enika 1989 r.2005;2011 8 4 składy podwójne po modernizacji(z czego 2 zmodernizowane do standardu z roku 2011)
Konstal 805NaND 1977-1990 2004 r.178 89 składów podwójnych po modernizacji
Konstal 805N Elin 1981-1982 1989-1990 1998 14 7 składów podwójnych po modernizacji
Konstal 805Na 1977-1990 1977 r.242 121 składów podwójnych starszej generacji
Düwag M8C 1982 2013 11 Pojazdy obsługują linię nr 41
Düwag M8CN 2014,2015 3 Pojazd 2499 obsługuje linię 16 a pojazdy 2500 i 2501(#528 i #536)są w modernizacji
Düwag M6S 1976 r.2012 r.6 Pojazdy obsługują linie podmiejskie nr 43,46
Düwag GT6 1957-1967 2012 r.5 Pojazdy obsługują linie podmiejskie nr 43,46
Düwag GT6ZR 1962-1963 2012 r.2 Pojazdy obsługują linie podmiejskie nr 43,46
Düwag GT8 1967 r.2012 r.1 Pojazdy obsługują linie podmiejskie nr 43,46
Düwag GT8ZR 1959-1961 2012 r.2 Pojazdy obsługują linie podmiejskie nr 43,46
Düwag GT8N 1962 r.2012 r.10 Pojazdy obsługują linie podmiejskie nr 43,46
Suma pojazdów 567
Udział wagonów niskopodłogowych we flocie 10,6%
Udział wagonów klimatyzowanych we flocie 5,4%
Średni wiek wagonów we flocie(w latach)30
Tabor historyczny i zabytkowy
  • Herbrand VNB-125(1898-1929)
  • U-104 Pulman(1909-1960)
  • Konstal 2N(1950-1989)
  • Konstal 5N(1957-1991)
  • Konstal 802N(1970-1983)
  • Konstal 102NaW(1972-2003)
  • Konstal 803N eksploatowany od 1973 do 2012 roku,skasowano wszystkie wagony pozostawiono TP#2 i MKT#37,obecnie KMST#2 i KMST#37
  • Lohner GT6 eksploatowany od 2009 do 2012 roku,1 wagon
Łódzkie tramwaje obecnie
Po II wojnie światowej obie łódzkie spółki tramwajowe(miejska i podmiejska)zostały upaństwowione i połączone.Sieć linii została przez lata rozbudowana,  tabor znacznie unowocześniony.Obecnie zarządza nimi Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Łódź Sp.z o.o.powstałe w 1992 roku.Wszystkie udziały w kapitale zakładowym tej spółki objęła Gmina Łódź.Tramwaje w Łodzi jeżdżą z powodzeniem do dziś,należąc do najpopularniejszych środków transportu publicznego.W chwili obecnej w Łodzi funkcjonuje 16 linii miejskich oraz 3 regionalne.Z linii podmiejskich ocalała większość linia do Konstantynowa i Lutomierska oraz najdłuższa linia tramwajowa w Europie nr 46 do Ozorkowa.Zgierz z Pabianicami do 1 lipca 2008 łączyła jedna regionalna linia tramwajowa nr 11,obsługiwana przez MPK,będąca jedną z najdłuższych linii tramwajowych w Polsce.Obecnie do Zgierza kursują tramwaje linii 16,do Pabianic kursuje linia 41.Linię nr 10 od 2002 do 2011 roku obsługiwały nowoczesne wagony typu Cityrunner.  2011 roku przeniesione zostały na linię 16A,ze względu na zły stan torowiska na trasie linii 10.Od 2012 roku Cityrunner jeździ na 15.Na linii 11 od 2008 roku kursują Cityrunnery oraz klimatyzowane tramwaje Pesa Tramicus.31 października 2015 po dwuletniej przebudowie otwarto wyremontowaną linię W-Z,w ramach tej inwestycji linia została wydłużona do Olechowa.Trasa liczy 17,3 km(4,1 km nowego torowiska i 13,2 km wyremontowanego),powstała na niej 7 węzłów przesiadkowych oraz 18 wind.Na linii nr 10 kursują niskopodłogowe tramwaje Pesa Swing zakupione specjalnie w tym celu.
Przyszłość
Po latach zastoju i likwidacji torowisk przyszłość łódzkich tramwajów zaczyna się rysować optymistycznie.W listopadzie 2015 r.zakończyła się budowa planowanej jeszcze w czasach PRL trasy od krańcówki„Augustów”na osiedle Olechów z nową pętlą przy fabryce Della.Trwa budowa nowego węzła przy Dworcu Fabrycznym z torowiskiem w ul.Składowej i ul.POW.Konkretne plany dotyczą również budowy trasy w przebudowanej ul.Węglowej pomiędzy Dworcem Fabrycznym a ul.Kopcińskiego.Odstąpiono też od likwidacji linii do Kochanówki i na Koziny.
W dalszych planach znajdują się:
  • budowa linii wzdłuż ul.Rzgowskiej do Szpitala Centrum Zdrowia Matki Polki
  • budowa połączenia trasy w ul.Kilińskiego z trasą w ul.Rzgowskiej poprzez ul.Broniewskiego
  • przeniesienie krańcówki tramwajowej"Strykowska"o 150 m w kierunku stacji Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej Łódź Marysin
  • odbudowa połączenia trasy w ul.Piotrkowskiej z trasą w al.Politechniki poprzez ul.Wróblewskiego,ul.Wólczańską i ul.Czerwoną
  • budowa połączenia trasy w ul.Wojska Polskiego i Strykowskiej z trasą w ul.Kopcińskiego poprzez ul.Kopcińskiego i ul.Palki
  • budowa linii wzdłuż ul.Pomorskiej do Centrum Kliniczno-Dydaktycznego
Nadal niepewny ze względów finansowych jest los podmiejskiej linii do Ozorkowa,choć zainteresowane gminy deklarują chęć utrzymania komunikacji tramwajowej.
Łódzki Tramwaj Metropolitalny
W lipcu 2014 r.władze Pabianic,Ksawerowa,Konstantynowa Łódzkiego,Lutomierska,Zgierza i Ozorkowa złożyły się po 30 tys.zł na przygotowanie dokumentów odnośnie modernizacji torów tramwajowych na odcinkach:Łódź Konstantynów Łódzki Lutomiersk,Łódź Zgierz Ozorków i Łódź Ksawerów Pabianice.Plany przewidują również zakup 30 sztuk tramwajów.
Przewoźnicy
Usługi przewozowe na liniach tramwajowych w Łodzi świadczy Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Łódź na podstawie umowy powierzenia.
Pętle tramwajowe
W Łodzi i okolicach miejsce,gdzie linia komunikacji miejskiej zawraca(w przypadku linii tramwajowych pętla lub trójkąt manewrowy),nazywane jest krańcówką.Funkcję krańcówek spełniają niekiedy również niektóre ronda te,na których ruch tramwajów zorganizowany jest w sposób okrężny,tak jak ruch samochodów.Wagony dwukierunkowe Düwag M6S,Düwag N8C i Düwag GT8ZR na odcinkach jednotorowych nie wymagają dodatkowej infrastruktury do zmiany kierunku jazdy.Na odcinkach o dwóch torach mogą korzystać ze zjazdów między torowych.
Odcinki jednotorowe w łódzkiej sieci tramwajowej istnieją przede wszystkim na liniach podmiejskich na odcinkach:
  • między pętlą Zdrowie w Łodzi a Lutomierskiem
  • między Małym Skrętem na granicy Łodzi i Ksawerowa a Pabianicami
  • między Kurakiem w Zgierzu a Ozorkowem
  • na terenie Zgierza między Kurakiem a placem Kilińskiego
  • na terenie Łodzi na odcinku Weselna-Stoki
Większość z nich wyposażona jest w mijanki.Poza zajezdniami nie ma stałych zjazdów między torowych umożliwiających przejazd na tor dla kierunku przeciwnego.Rozwiązanie takie stosowane było dawniej,gdy wagony dwukierunkowe były w powszechnym użyciu.Od 2013 roku w roli krańcówek stosuje się natomiast tymczasowe zjazdy między torowe instalowane specjalnie w tym celu.
Wykorzystywane w ruchu liniowym
NA TERENIE ŁODZI
Nazwa pętli Lokalizacja pętli Data otwarcia Liczba torów Inna infrastruktura Linie(układ stały)
AUGUSTÓW(Rokicińska,Augustów)25.05.1990 2 Przelotka między torami 9,9A
CHOCHOŁA(Aleksandrowska,Kochanówka,Szpital im.Babińskiego)04.01.1971 2 8
CHOCIANOWICE IKEA(C.H.Port Łódź)01.08.2009 3 Pętla przelotowa 11,15A
DĄBROWA(Dąbrowskiego,wiadukt kolejowy,Stacja Łódź Dąbrowa)24.10.1948 2 Przelotka między torami 2,14
DWORZEC ŁÓDŹ CHOJNY(Kilińskiego,Śląska)29.05.1965 2 2 tory odstawcze 1
DWORZEC ŁÓDŹ ŻABIENIEC(Limanowskiego,Woronicza)01.08.1949 2 14
HELENÓWEK(Zgierska zajezdnia tramwajowa MKT)21.11.1971 2 Zajezdnia tramwajowa 4,11,16A
KOZINY(Srebrzyńska,Włókniarzy,C.H.Makro)30.10.1925 2 4
KURCZAKI(Rzgowska,Kurczaki)01.11.1975 2 Tor odstawczy 6,15,16,16A
PLAC NIEPODLEGŁOŚCI(Rzgowska,Piotrkowska)19.06.1943 2 Pętla przelotowa 41
LODOWA(Lodowa-Przybyszewskiego)29.10.1978 2 8
OLECHÓW(Al.Ofiar Terroryzmu 11 Września)31.10.2015 2 3,10
PLAC WOLNOŚCI(Legionów,Piotrkowska)25.09.1925 Rondo 46(kursy nocne)
RADIOSTACJA(Narutowicza,Konstytucyjna)02.12.1946 2 12A
STOKI(Telefoniczna,Giewont)24.10.1948 2 12
STRYKOWSKA(Strykowska,Inflancka)12.10.1947 2 Przelotka między torami 1,5,6
SZCZECIŃSKA(Aleksandrowska,Szczecińska)07.01.1963 2 2,13
ŚLĄSKA(Niższa,Śląska)01.01.1967 2 13
TELEFONICZNA(Telefoniczna zajezdnia tramwajowa MPK)18.11.1986 2 Zajezdnia tramwajowa 15,15A,43
WYCIECZKOWA(Warszawska,Wycieczkowa)04.09.1949 2 3
WYSZYŃSKIEGO(Wyszyńskiego,Popiełuszki)09.07.1978 3 Mijanka dla tramwajów wjeżdżających 10,12,12A
ZDROWIE(Park na Zdrowiu)04.10.1950 2 9A,46
POZA TERENEM ŁODZI
Nazwa pętli Lokalizacja pętli Data otwarcia Liczba torów Linie(układ stały)
KONSTANTYNÓW ŁÓDZKI(Park Miejski)16.08.1954 Trójkąt nawrotny 9
LUTOMIERSK(Plac Jana Pawła II)09.1931 1 43
OZORKÓW(Cegielniana,Konstytucji 3 Maja,Narutowicza)18.01.1986 1 46
PABIANICE(Łaska,Wiejska)20.05.1969 2 41
ZGIERZ(Plac Kilińskiego)19.01.1901 1 16
Zapasowe(używane w razie remontów i awarii)
NA TERENIE ŁODZI
Nazwa pętli Lokalizacja pętli Data otwarcia Liczba torów Inna infrastruktura
WIDZEW STADION(Piłsudskiego,Rokicińska)30.10.1925 2 2 tory odstawcze,pętla przelotowa
BRATYSŁAWSKA(Waltera-Janke-Bratysławska)01.05.1966 2
LEGIONÓW(Legionów,Włókniarzy)01.05.1963 1
PÓŁNOCNA(Północna,Franciszkańska)22.07.1951 2 Mijanka dla tramwajów wjeżdżających
RONDO LOTNIKÓW LWOWSKICH(Politechniki,Pabianicka,Paderewskiego)21.07.1961 Rondo
TRAMWAJOWA 10.03.1962 Trójkąt nawrotny Zakład Techniki MPK
CENTRUM(Kościuszki,Żwirki,Piotrkowska,Mickiewicza)31.10.2015 Pętla Uliczna
POZA TERENEM ŁODZI
Nazwa pętli Lokalizacja pętli Data otwarcia Liczba torów Inna infrastruktura
OZORKÓW(Wyszyńskiego)18.01.1986 Trójkąt nawrotny
PABIANICE(Duży Skręt)1969 r.1 Tor odstawczy,pętla przelotowa
Od 2013 roku podczas remontów stosuje się również tymczasowe krańcówki w formie weksla.
Zajezdnie i inne budynki wyposażone w sieć tramwajową
Nazwa Lokalizacja Właściciel Rok otwarcia Uwagi
Zajezdnia Tramwajowa nr 1(Telefoniczna)ul.Telefoniczna MPK-Łódź 1986 r.Zastąpiła zajezdnię Tramwajowa
Zajezdnia Tramwajowa nr 2(Chocianowice)ul.Pabianicka MPK-Łódź 1901 r.Do likwidacji zajezdni Dąbrowskiego w 2011 r.nosiła nr 3
Zakład Techniki(Tramwajowa)ul.Tramwajowa 6 MPK-Łódź 1898 r.Do 1986 r.Zajezdnia Tramwajowa nr 1
Zakład Torów i Sieci ul.Dąbrowskiego 23 MPK-Łódź W pobliżu w latach 1928–2011 znajdowała się Zajezdnia Tramwajowa nr 2(Dąbrowskiego)
Zajezdnia muzealna(Brus)ul.Konstantynowska 115 Klub Miłośników Starych Tramwajów 1910 r.Do 1994 r.w MPK-Łódź,gdzie nosiła nr 4.Od 1994 do marca 2012 r.siedziba i zajezdnia spółki Tramwaje Podmiejskie
Zajezdnia nieużywana(Helenówek)ul.Zgierska 256(prawdopodobnie MPK-Łódź)1901 r.Do 1993 r.w MPK-Łódź,gdzie nosiła nr 5.Od 1993 do marca 2012 r.siedziba i zajezdnia spółki Międzygminna Komunikacja Tramwajowa.MPK planuje przenieść tam Zakład Techniki z ul.Tramwajowej
Specjalne linie tramwajowe
Tramwajowa Linia Turystyczna
Turystyczna linia tramwajowa,kursująca po Łodzi w sezonie wakacyjnym.W czerwcu 2003 r.KMST zaproponował MPK-Łódź Sp.z o.o.uruchomienie kursującej co niedzielę turystycznej linii tramwajowej,której obsługę mógłby stanowić tabor historyczny.Pomysł został pozytywnie zaopiniowany przez Zarząd Spółki i tak,3 sierpnia 2003 uruchomiono tramwajową linię turystyczną„0”,obsługiwaną historycznym składem 5N(#337)+5ND(#644)z lat 1960–1961.MPK-Łódź zajęło się wydrukiem biletów oraz przydzieliło motorniczego.Zabytkowe wagony 5N przeszły remont bieżący,podczas którego otrzymały nową powłokę lakierniczą oraz wymagane przez przepisy ruchu drogowego hamulce szynowe,kierunkowskazy i światła odblaskowe.Ponadto wagonom zmieniono numery taborowe na takie,jakie posiadały one podczas liniowej eksploatacji.Na silnikowy 5N wrócił numer 337(dotychczas 100),a na doczepce 5ND pojawił się numer 644 zamiast 504.Odtworzono także oryginalne napisy na burtach oraz we wnętrzu wagonu,np.„nie rozmawiaj z motorniczym”.Po raz pierwszy od 1983 r.w łódzkich tramwajach pojawili się konduktorzy wolontariusze KMST.Zadaniem konduktorów była nie tylko sprzedaż specjalnych biletów,ale także zamykanie drzwi oraz dbanie o porządek w wagonach.Od 2011 roku na linii obowiązuje taryfa Lokalnego Transportu Zbiorowego w Łodzi.Nie wycofano jednak konduktorów.Sprzedają oni standardowe bilety łódzkiej komunikacji miejskiej.W 2012 roku zrezygnowano z tworzenia specjalnej turystycznej linii tramwajowej na rzecz obsługi zabytkowym składem jednej z brygad linii 43 w niedziele i święta.W 2013 roku linia otrzymała nową nazwę Tramwajowa Linia Turystyczna.
Trasa
  • 2003 r.ZAJEZDNIA DĄBROWSKIEGO Dąbrowskiego,pl.Niepodległości,Piotrkowska,Kościuszki,Zielona,Narutowicza,Kilińskiego,Pomorska,Legionów,Konstantynowska ZDROWIE.Trasa powrotna:ZDROWIE Konstantynowska,Legionów,Zielona,Kościuszki,Żwirki,Piotrkowska,pl.Niepodległości,Rzgowska,Dąbrowskiego ZAJEZDNIA DĄBROWSKIEGO
  • 2004 r.ZAJEZDNIA DĄBROWSKIEGO Dąbrowskiego,pl.Niepodległości,Piotrkowska,Kościuszki,Zielona,Narutowicza,Kilińskiego,Pomorska,Legionów,Konstantynowska ZDROWIE.Trasa powrotna:ZDROWIE Konstantynowska,Legionów,Gdańska,Kopernika,Żeromskiego,Politechniki,Wróblewskiego,Czerwona,Piotrkowska,pl.Niepodległości,Rzgowska,Dąbrowskiego ZAJEZDNIA DĄBROWSKIEGO
  • 2005 r.ZAJEZDNIA DĄBROWSKIEGO Dąbrowskiego,pl.Niepodległości,Piotrkowska,Kościuszki,Zielona,Narutowicza,Kilińskiego,Pomorska,Legionów,Konstantynowska ZDROWIE.Trasa powrotna:ZDROWIE Konstantynowska,Legionów,Zachodnia,Kościuszki,Piotrkowska,pl.Niepodległości,Rzgowska,Dąbrowskiego ZAJEZDNIA DĄBROWSKIEGO
  • 2006 r.ZAJEZDNIA DĄBROWSKIEGO Dąbrowskiego,pl.Niepodległości,Piotrkowska,Kościuszki,Zielona,Narutowicza,Kilińskiego,Pomorska,Legionów,Konstantynowska ZDROWIE.Trasa powrotna:ZDROWIE Konstantynowska,Legionów,Zielona,Kościuszki,Piotrkowska,pl.Niepodległości,Rzgowska,Dąbrowskiego ZAJEZDNIA DĄBROWSKIEGO
  • 2007 r.ZDROWIE Konstantynowska,Legionów,Zielona,Narutowicza,Kilińskiego,Północna,Zachodnia,Zgierska,Dolna,Łagiewnicka,Warszawska WYCIECZKOWA.Trasa powrotna:WYCIECZKOWA Warszawska,Łagiewnicka,Dolna,Zgierska,Zachodnia,Ogrodowa,Północna,Kilińskiego,Zielona,Legionów,Konstantynowska ZDROWIE
W związku z budową Łódzkiego Tramwaju Regionalnego wprowadzono nw.zmiany w trasach przejazdu:
  • od 11 sierpnia 2007:ZDROWIE Konstantynowska,Legionów,Zielona,Narutowicza,Kilińskiego,Franciszkańska,Wojska Polskiego,Zgierska,Dolna,Łagiewnicka,Warszawska WYCIECZKOWA.Trasa powrotna:WYCIECZKOWA Warszawska,Łagiewnicka,Dolna,Zgierska,Wojska Polskiego,Franciszkańska,Kilińskiego,Zielona,Legionów,Konstantynowska ZDROWIE
  • od 19 września 2007:ZDROWIE Konstantynowska,Legionów,Nowomiejska,Zgierska,Dolna,Łagiewnicka,Warszawska WYCIECZKOWA.Trasa powrotna:WYCIECZKOWA Warszawska,Łagiewnicka,Dolna,Zgierska,Nowomiejska,Legionów,Konstantynowska ZDROWIE
  • 2008 r.ZDROWIE Konstantynowska,Legionów,Zielona,Narutowicza,Kilińskiego,Pomorska,Nowomiejska,Zgierska,Dolna,Łagiewnicka,Warszawska WYCIECZKOWA.Trasa powrotna:WYCIECZKOWA Warszawska,Łagiewnicka,Dolna,Zgierska,Nowomiejska,Pomorska,Kilińskiego,Zielona,Legionów,Konstantynowska ZDROWIE
  • 2009 r.ZDROWIE Konstantynowska,Legionów,Zielona,Narutowicza,Kilińskiego,Pomorska,Nowomiejska,Zgierska,Dolna,Łagiewnicka,Warszawska WYCIECZKOWA.Trasa powrotna:WYCIECZKOWA Warszawska,Łagiewnicka,Dolna,Zgierska,Nowomiejska,Pomorska,Kilińskiego,Zielona,Legionów,Konstantynowska ZDROWIE
  • 2010 r.ZDROWIE Konstantynowska,Legionów,Zielona,Kościuszki,Żwirki,Piotrkowska,Rzgowska ZAJEZDNIA DĄBROWSKIEGO.Trasa powrotna:ZAJEZDNIA DĄBROWSKIEGO Dąbrowskiego,Piotrkowska,Żwirki,Kościuszki,Zielona,Legionów,Konstantynowska ZDROWIE
  • 2011 r.ZDROWIE Konstantynowska,Legionów,Zielona,Narutowicza,Kilińskiego,Pomorska,Nowomiejska,Zgierska,Dolna,Łagiewnicka,Warszawska WYCIECZKOWA.Trasa powrotna:WYCIECZKOWA Warszawska,Łagiewnicka,Dolna,Zgierska,Nowomiejska,Pomorska,Kilińskiego,Narutowicza,Zielona,Legionów,Konstantynowska ZDROWIE(w oznaczonych kursach na trasie ZDROWIE Konstantynowska,Zielona,Narutowicza,Kilińskiego,Pomorska PLAC WOLNOŚCI)
  • 2012 r.Linia 0 nie została uruchomiona.W zamian skład Konstal 5N+5ND obsługuje co niedzielę część kursów linii 43.Trasa linii 43:TELEFONICZNA działki,Pomorska,pl.Wolności,Legionów,Konstantynowska,Konstantynów Łódzki,Mirosławice,Kazimierz LUTOMIERSK
  • 2013 r.Linia otrzymała nową nazwę od tego roku jest to Tramwajowa Linia Turystyczna.Trasa linii 43:TELEFONICZNA działki,Pomorska,pl.Wolności,Legionów,Konstantynowska,Konstantynów Łódzki,Mirosławice,Kazimierz LUTOMIERSK
  • 2014 r.Tramwajowa Linia Turystyczna Trasa linii 43:TELEFONICZNA działki,Pomorska,pl.Wolności,Legionów,Konstantynowska,Konstantynów Łódzki,Mirosławice,Kazimierz LUTOMIERSK
  • 2015 r.Tramwajowa Linia Turystyczna Trasa linii 43:TELEFONICZNA działki,Pomorska,pl.Wolności,Legionów,Konstantynowska,Konstantynów Łódzki,Mirosławice,Kazimierz LUTOMIERSK
Linia tramwajowa nr 41
Tramwaj linii nr 41(„linia pabianicka”)kursuje z pętli Plac Niepodległości w Łodzi przez Ksawerów do Pabianic.Do 1998 roku istniał jej wariant 41bis kursujący z Dużego Skrętu(Pabianice)do krańcówki przy Wiejskiej,reaktywowany 4 października 2004 jako linia P,zlikwidowana 30 grudnia 2006.W okresie od 4 lipca 2007 do 1 sierpnia 2010 linia P kursowała ponownie,tym razem na trasie z Chocianowic(zawracanie na terenie zajezdni tramwajowej)do krańcówki przy Wiejskiej.
Linia tramwajowa nr 43
Tramwaj linii nr 43(„linia lutomierska”)kursuje z pętli przy ulicy Telefonicznej w Łodzi przez Konstantynów Łódzki do Lutomierska.Do końca marca 2012 r.kursowała ze Stoków,posiadała też wariant skrócony 43bis,kursujący na trasie Łódź Stoki Konstantynów Łódzki oraz Łódź Stoki Zdrowie.Zastąpiła go linia 9,wydłużona do Konstantynowa ze Zdrowia(na dotychczasowej trasie linii 9 kursuje jej skrócony wariant 9A).Trasa linii 9 i 43 na odcinku od al.Włókniarzy do Konstantynowa i Lutomierska przebiega wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 710.
Linia tramwajowa nr 46
Tramwaj linii nr 46(„linia ozorkowska”)kursuje z pętli w Parku na Zdrowiu w zachodniej części Łodzi,ulicami:Legionów,pl.Wolności,Nowomiejską,Zgierską,przez Zgierz do Ozorkowa.Jest to najdłuższa,licząca około 30 km długości,linia tramwajowa w Polsce oraz druga w Europie(najdłuższą jest belgijska Kusttram).Koncesja na wybudowanie i eksploatację linii tramwajowej z Łodzi do Ozorkowa przyznana została Łódzkim Wąskotorowym Elektrycznym Kolejom Dojazdowym w 1913 r.Do budowy trasy przystąpiono w 1920 r.a uroczystość uruchomienia nastąpiła 9 kwietnia 1922(niedziela palmowa).Co ciekawe,do kwietnia 1926 r.linia obsługiwana była trakcją parową.Od 1929 r.tabor dla linii stanowiły wozy zakupione w fabryce Lilpopa typu LRL.W latach siedemdziesiątych zastąpiono je tramwajami typu 2N i 5N, te zaś od 1989 r.pojazdami typu 102NaW oraz 803N.18 stycznia 1986 linia 46 wydłużona została z centrum Ozorkowa od ulicy Wyszyńskiego,do nowo zbudowanej pętli przy ulicy Cegielnianej,po trasie zlikwidowanej na tym odcinku Kujawskiej Kolei Dojazdowej.Dalsze plany zakładały przedłużenie trasy do dworca kolejowego.Jednak zmiany polityczno-gospodarcze,jakie nastąpiły w Polsce po 1989 r.sprawiły,że z projektu zrezygnowano,a samej linii zaczęła zagrażać likwidacja.1 listopada 1993 obsługę trasy od Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego przejęła spółka Międzygminna Komunikacja Tramwajowa,dysponująca wagonami typu 803N oraz 102NaW.Później sprowadziła z Niemiec tramwaje Düwag GT6,Düwag GT8 oraz Düwag GT8N,które zastąpiły większość wagonów 803N.Powstał wariant skrócony 46A kursujący na odcinku w granicach Łodzi,a linia została wydłużona z pętli przy ul.Północnej w Łodzi do osiedla Chocianowice na południowym krańcu miasta.Od 1 kwietnia 2012 linię ponownie obsługuje MPK.Zlikwidowano wariant 46A,zmieniono też trasę.Obecnie zaczyna się ona w łódzkim parku na Zdrowiu.Wagony 803N oraz część Düwagów przeznaczono do złomowania(kilka wagonów 803N zostanie zachowanych w muzeum),a w zamian za nie,poza pozostałymi tramwajami z Niemiec,do obsługi linii skierowano pojedyncze wagony 805Na.Przywrócono również nocne połączenie tramwajowe do Ozorkowa.W zamian za autobus nocny 46bus(wprowadzony przez MKT w miejsce zlikwidowanej nocnej linii tramwajowej 101),MPK uruchomiło nocne kursy linii 46 skrócone do łódzkiego placu Wolności.
  • 9 kwietnia 1922 uroczyste oddanie linii obsługiwanej w trakcji parowej oznaczenie tablicami z nazwami miast
  • W maju 1926 r.uruchomienie linii w trakcji elektrycznej
  • 1930 r.oddanie Dworca Łódzkich Wąskotorowych Elektrycznych Kolei Dojazdowych na Bałuckim Rynku
  • 1939 r.w okresie okupacji wprowadzono dodatkowe oznaczenie numerem 40.Linie podmiejskie wydłużono do Placu Wolności
  • 1945 r.powrócono do pierwotnego oznaczenia linii za pomocą tablic z nazwami miast
  • 22 lipca 1951 oddano nową pętlę dla tramwajów podmiejskich przy ulicy Północnej
  • 1 stycznia 1956 linię oznaczono numerem 46
  • 18 kwietnia 1983 w Ozorkowie linię skierowano do dworca Kujawskiej Kolei Dojazdowej
  • 18 stycznia 1986 w Ozorkowie wydłużono trasę do nowo powstałej pętli przy ulicy Cegielnianej po trasie likwidowanej Kujawskiej Kolei Dojazdowej
  • 1 listopada 1993 obsługę linii przejęła Międzygminna Komunikacja Tramwajowa(MKT)
  • 1 lutego 2004 wydłużenie trasy do pętli Chocianowice przez tereny Politechniki Łódzkiej
  • 1 sierpnia 2009 wydłużenie trasy do pętli Chocianowice-IKEA(Port Łódź)
  • 1 kwietnia 2012 obsługę linii ponownie przejęło Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Łódź.Skierowano ją ulicą Legionów na pętlę Zdrowie i wprowadzono kursy nocne
Linie tramwajowe
Układ stały
Linia Pętla początkowa Pętla końcowa Trasa Długość linii Najdłuższy czas przejazdu Liczba przystanków Typ wagonów Najkrótszy impuls zegarowy
1 DWORZEC ŁÓDŹ CHOJNY STRYKOWSKA DWORZEC ŁÓDŹ CHOJNY Kilińskiego,Franciszkańska,Wojska Polskiego,Strykowska STRYKOWSKA 9,7 km 37/39 min 22/21 Konstal 805Na 20 min
2 DĄBROWA SZCZECIŃSKA DĄBROWA Dąbrowskiego,Rzgowska,Plac Niepodległości,Piotrkowska,Mickiewicza,Kościuszki,Zachodnia,Limanowskiego,Aleksandrowska SZCZECIŃSKA 14,6 km 58 min 32 Konstal 805Na 12 min
3 OLECHÓW WYCIECZKOWA OLECHÓW Al.Ofiar Terroryzmu 11 Września,Odnowiciela,Hetmańska,Rokicińska,Puszkina,Przybyszewskiego,Piotrkowska,Mickiewicza,Kościuszki,Zachodnia,Zgierska,Dolna,Łagiewnicka,Warszawska WYCIECZKOWA 22,1 km 78 min 48/49 Konstal 805Na 12 min
4 DĄBROWA HELENÓWEK DĄBROWA Dąbrowskiego,Śmigłego-Rydza,Kopcińskiego,Narutowicza,Konstytucyjna,Pomorska,Nowomiejska,Zgierska HELENÓWEK 13,4 km 54/53 min 34/33 Konstal 805Na 20 min
5 KURCZAKI CHOCHOŁA KURCZAKI Rzgowska,Plac Niepodległości,Piotrkowska,Przybyszewskiego,Kilińskiego,Franciszkańska,Wojska Polskiego,Zgierska,Limanowskiego,Aleksandrowska CHOCHOŁA 16,5 km 64 min 37 Konstal 805Na 12 min
6 KURCZAKI STRYKOWSKA KURCZAKI Rzgowska,Plac Niepodległości,Piotrkowska,Mickiewicza,Kościuszki,Zachodnia,Ogrodowa,Północna,Franciszkańska,Wojska Polskiego,Strykowska STRYKOWSKA 11,5 km 50/52 min 25 Konstal 805Na 12 min
7 ŚLĄSKA KOZINY ŚLĄSKA Niższa,Śmigłego-Rydza,Kopcińskiego,Narutowicza,Kilińskiego,Pomorska,Plac Wolności,Legionów,Cmentarna,Srebrzyńska KOZINY 9,9 km 36/39 min 22/23 Konstal 805Na 20 min
8 LODOWA CHOCHOŁA LODOWA Przybyszewskiego,Puszkina,Rokicińska,Piłsudskiego,Mickiewicza,Włókniarzy,Limanowskiego,Aleksandrowska CHOCHOŁA 19,7 km 61 min 35 Konstal 805Na 12 min
9 AUGUSTÓW KONSTANTYNÓW ŁÓDZKI AUGUSTÓW Rokicińska,Piłsudskiego,Kopcińskiego,Narutowicza,Zielona,Legionów,Konstantynowska,(Trasa w Konstantynowie)Łódzka,Jana Pawła II KONSTANTYNÓW ŁÓDZKI(Plac Wolności)18,5 km 67/68 min 37 Konstal 805Na 40 min
9A AUGUSTÓW ZDROWIE AUGUSTÓW Rokicińska,Piłsudskiego,Kopcińskiego,Narutowicza,Zielona,Legionów,Konstantynowska ZDROWIE 11,8 km 45/46 min 24/25 Konstal 805Na 20 min
10 OLECHÓW WYSZYŃSKIEGO OLECHÓW Al.Ofiar Terroryzmu 11 Września,Odnowiciela,Hetmańska,Rokicińska,Piłsudskiego,Mickiewicza,Bandurskiego,Karolewska,Bratysławska,Wyszyńskiego WYSZYŃSKIEGO 19,8 km 47/49 min 32 Pesa 122NaL 6 min
11 CHOCIANOWICE IKEA HELENÓWEK CHOCIANOWICE-IKEA Pabianicka,Piotrkowska,Mickiewicza,Kościuszki,Zachodnia,Zgierska HELENÓWEK 16,2 km 58/61 min 37 Pesa 122N, Cityrunner 12 min
12 STOKI WYSZYŃSKIEGO STOKI Telefoniczna,działki,Pomorska,Narutowicza,Zielona,Gdańska,Kopernika,Włókniarzy,Bandurskiego,Karolewska,Bratysławska,Wyszyńskiego WYSZYŃSKIEGO 12,8 km 52 min 31 Konstal 805Na,Pesa 122N 12 min
12A RADIOSTACJA WYSZYŃSKIEGO RADIOSTACJA Narutowicza,Zielona,Gdańska,Kopernika,Włókniarzy,Bandurskiego,Karolewska,Bratysławska,Wyszyńskiego WYSZYŃSKIEGO 9,9 km 38/40 min 23/24 Konstal 805Na 12 min
13 ŚLĄSKA SZCZECIŃSKA ŚLĄSKA Niższa,Śmigłego-Rydza,Kopcińskiego,Narutowicza,Zielona,Legionów,Włókniarzy,Limanowskiego,Aleksandrowska SZCZECIŃSKA 15,6 km 60 min 31 Konstal 805Na 12 min
14 DĄBROWA DWORZEC ŁÓDŹ ŻABIENIEC DĄBROWA Dąbrowskiego,Śmigłego-Rydza,Piłsudskiego,Mickiewicza,Włókniarzy,Limanowskiego DWORZEC ŁÓDŹ ŻABIENIEC 14,5 km 43 min 26 Konstal 805Na 12 min
15 KURCZAKI TELEFONICZNA KURCZAKI Rzgowska,Paderewskiego,Politechniki,Żeromskiego,Kopernika,Gdańska,Legionów,Plac Wolności,Pomorska,działki TELEFONICZNA 13,8 km 55/60 min 31 Konstal 805Na 12 min
15A CHOCIANOWICE IKEA TELEFONICZNA CHOCIANOWICE-IKEA Pabianicka,Politechniki,Żeromskiego,Kopernika,Gdańska,Legionów,Plac Wolności,Pomorska,działki TELEFONICZNA 14,1 km 57 min 33 12 min
16 KURCZAKI ZGIERZ KURCZAKI Rzgowska,Paderewskiego,Pabianicka,Piotrkowska,Mickiewicza,Kościuszki,Zachodnia,Zgierska,(Trasa w Zgierzu)Łódzka,1 Maja ZGIERZ(Plac Kilińskiego)18,2 km 71 min 40 Konstal 805Na 24 min
16A KURCZAKI HELENÓWEK KURCZAKI Rzgowska,Plac Niepodległości,Piotrkowska,Mickiewicza,Kościuszki,Zachodnia,Zgierska HELENÓWEK 10,8 km 55 min 32 Konstal 805Na 24 min
41 PLAC NIEPODLEGŁOŚCI PABIANICE PLAC NIEPODLEGŁOŚCI Pabianicka,Ksawerów,(Trasa w Pabianicach)Łódzka,Warszawska,Zamkowa,Łaska PABIANICE(Wiejska)15,3 km 48 min 30 Düwag M8C,Konstal 805Na 20 min
43 TELEFONICZNA LUTOMIERSK TELEFONICZNA działki,Pomorska,Plac Wolności,Legionów,Konstantynowska,(Trasa w Konstantynowie)Łódzka,Jana Pawła II,Lutomierska,Ignacew,Mirosławice,(Trasa w Lutomiersku)Łódzka LUTOMIERSK(Plac Jana Pawła II)22,2 km 91 min 43 Düwag GT6,Düwag GT8N,Düwag M6S,Konstal 805Na,Konstal 5N(latem)60 min
46 ZDROWIE OZORKÓW ZDROWIE Konstantynowska,Legionów,Plac Wolności,Nowomiejska,Zgierska,(Trasa w Zgierzu)Łódzka,Łęczycka,Ozorkowska,Lućmierz,Rosanów,Emilia,Słowik,Aleksandria,(Trasa w Ozorkowie)Zgierska,Wyszyńskiego,Nowy Rynek OZORKÓW(Cegielniana)29 km 95/98 min 47 Düwag GT6,Düwag GT8N,Düwag M6S,Konstal 805Na 20 min
Od 1 stycznia 2001 tramwaje Konstal 805Na kursują jedynie w składach dwu wagonowych.
Zdarzają się jednak wyjątki:
  • przez cały tydzień pojedynczymi wagonami obsługiwane są nocne kursy linii 46
  • jeśli MPK na linię 43 lub 46 nie jest w stanie wystawić tramwaju typu Düwag,dana brygada obsługiwana jest pojedynczym wagonem Konstal 805Na(linia 43)oraz składy dwu wagonowe(linia 46)
  • od 2012 roku pojedynczymi wagonami obsługiwana jest część linii miejskich w weekendy i święta(4,5 i 7),w niedziele i święta(14)oraz w okresie wakacyjnym(4,5 i 7)(wyjątek stanowi dzień Wszystkich Świętych oraz dni w pobliżu tego święta gdzie kursują tramwaje dwu wagonowe)
Zabytkowy skład Konstal 5N+5ND obsługuje część kursów linii 43 w okresie letnim,w niedziele i święta.Do 2011 roku kursowały one na specjalnej linii turystycznej 0,również uruchamianej w okresie letnim.Ze względu na wydarzenia wymagające dodatkowej obsługi komunikacyjnej,w szczególności ze względu na dzień Wszystkich Świętych,uruchamiane są linie dodatkowe oznaczane literami lub kombinacjami liter i cyfr.Często stosowany schemat to:D1,D2,D3...choć litera może pochodzić też od nazwy wydarzenia(np.linie M1,M2,M3...na Noc Muzeów).
Remonty i zamknięcia
W przypadku prac drogowych,awarii i innych sytuacji sprawiających,że konieczne jest zamknięcie fragmentu sieci tramwajowej,wprowadzane są objazdy.Jeśli nie można wytyczyć objazdu lub nie miałoby to sensu(np.linia na trasie objazdowej pokrywałaby się z inną),linie są skracane często do pętli normalnie nie wykorzystywanych w ruchu liniowym,jak Lodowa czy Radiostacja lub zawieszane.Na odcinkach pozbawionych komunikacji tramwajowej uruchamiana jest zastępcza komunikacja autobusowa linie oznaczone literą Z i numerem,np.Z3.W przypadku,gdy MPK-Łódź nie jest w stanie zapewnić taboru autobusowego w ilości wystarczającej do obsługi linii zastępczych,podpisywane są umowy z innymi przewoźnikami autobusowymi,wyłonionymi na drodze przetargu,którzy obsługują je jako podwykonawcy MPK.Bardzo rzadko stosowaną praktyką są zastępcze linie tramwajowe.Jeśli ruch tramwajowy zostaje zawieszony z powodu niespodziewanej awarii,autobusy zastępcze oznaczane są skrótem Z lub KZ w miejscu numeru linii i tekstem KOMUNIKACJA ZASTĘPCZA lub AUTOBUS ZA TRAMWAJ na tablicach kierunkowych.Czasem zamiast tego na wyświetlaczach autobusu pojawia się numer zastępowanej przez niego linii tramwajowej.Linie kursujące objazdem lub trasą skróconą oznaczane są czarnym numerem na czerwonym tle(na tablicach tradycyjnych)lub numerem otoczonym ramką(na wyświetlaczach elektronicznych).W przypadku tablic tradycyjnych,czarnymi literami na czerwonym tle oznacza się również nazwy zmienionych pętli na tablicach czołowych oraz ulice którymi biegnie objazd na tablicach bocznych.System ten stosowany jest również w przypadku nazw przystanków na tablicach wewnętrznych ze schematem linii,natomiast na elektronicznych wyświetlaczach wewnętrznych numer linii poprzedzony zostaje literą O.W miejscach,gdzie tymczasowo nie kursują tramwaje,na znaki przystanków tramwajowych nakładane są czarne pokrowce z białym napisem PRZYSTANEK PRZENIESIONY,a w kasetach na rozkład jazdy umieszczane są odpowiednie komunikaty o zmianach,drukowane na zielonym lub pomarańczowym papierze.
Organizacje tymczasowe
Linia Pętla początkowa Pętla końcowa Trasa
1 DWORZEC ŁÓDŹ CHOJNY STRYKOWSKA DWORZEC ŁÓDŹ CHOJNY Kilińskiego,Piłsudskiego,Mickiewicza,Kościuszki,Zielona,Narutowicza,Kilińskiego,Franciszkańska,Wojska Polskiego,Strykowska STRYKOWSKA
4 KOZINY HELENÓWEK KOZINY Srebrzyńska,Cmentarna,Legionów,Plac Wolności,Nowomiejska,Zgierska HELENÓWEK
5 STRYKOWSKA CHOCHOŁA STRYKOWSKA Wojska Polskiego,Zgierska,Limanowskiego,Aleksandrowska CHOCHOŁA
7 ZAWIESZONA
Linie tramwajowe do 31 grudnia 2000
Linia Trasa
1 CHOJNY Kilińskiego,Franciszkańska,Wojska Polskiego STRYKOWSKA/INFLANCKA
2 KURCZAKI Rzgowska,Plac Niepodległości,Piotrkowska,Żwirki,Kościuszki,Zachodnia,Limanowskiego,Aleksandrowska CHOCHOŁA
3 LODOWA Przybyszewskiego,Kilińskiego,Pomorska,Plac Wolności,Legionów,Cmentarna,Srebrzyńska KOZINY(zlikwidowana 18 maja 1992 roku)
4 KURCZAKI Rzgowska,Dąbrowskiego,Kilińskiego,Pomorska,Plac Wolności,Nowomiejska,Zgierska HELENÓWEK
5 CHOJNY Kilińskiego,Północna,Ogrodowa,Zachodnia,Limanowskiego,Aleksandrowska SZCZECIŃSKA
6 KURCZAKI Rzgowska,Paderewskiego,Pabianicka,Plac Niepodległości,Piotrkowska,Żwirki,Kościuszki,Zachodnia,Legionów,Plac Wolności,Pomorska,działki,Telefoniczna STOKI
7 KOZINY Srebrzyńska,Cmentarna,Legionów,Zachodnia,Kościuszki,Żwirki,Piotrkowska,Plac Niepodległości,Rzgowska,Dąbrowskiego,Niższa ŚLĄSKA
8 WYSZYŃSKIEGO Wyszyńskiego,Bratysławska,Karolewska,Bandurskiego,Kopernika,Gdańska,Legionów,Plac Wolności,Pomorska,działki TELEFONICZNA(do 1998 roku do Placu Wolności stałą trasą,dalej:Nowomiejska,Zgierska,Dolna,Łagiewnicka,Warszawska WYCIECZKOWA)
9 9 bis ZDROWIE Konstantynowska,Legionów,Zielona,Narutowicza,Kopcińskiego,Śmigłego-Rydza,Dąbrowskiego DĄBROWA PLAC WOLNOŚCI Legionów,Konstantynowska ZDROWIE(kursowała od 13.05.1990 do 31.08.1990)
10 WYSZYŃSKIEGO Wyszyńskiego,Bratysławska,Karolewska,Bandurskiego,Mickiewicza,Piłsudskiego,Rokicińska AUGUSTÓW
11 CHOCIANOWICE Pabianicka,Piotrkowska,Żwirki,Kościuszki,Zachodnia,Zgierska HELENÓWEK
12 WYSZYŃSKIEGO Wyszyńskiego,Bratysławska,Karolewska,Bandurskiego,Kopernika,Gdańska,Zielona,Narutowicza,Konstytucyjna,Pomorska,działki,Telefoniczna STOKI(do 1992 roku:BRATYSŁAWSKA Bratysławska i dalej stałą trasą)
13 RADIOSTACJA Narutowicza,Zielona,Legionów,Unii Lubelskiej,Srebrzyńska,Wieczność,Cyganka NOWE ZŁOTNO(zlikwidowana 23 lipca 1989 roku)
14 WYSZYŃSKIEGO Wyszyńskiego,Bratysławska,Karolewska,Bandurskiego,Mickiewicza,Piłsudskiego,Śmigłego-Rydza,Dąbrowskiego DĄBROWA(do czerwca 1995 roku:SZCZECIŃSKA Aleksandrowska,Limanowskiego,Włókniarzy,Mickiewicza i dalej stałą trasą)
15 KURCZAKI Rzgowska,Paderewskiego,Rondo Lotników Lwowskich,Politechniki,Żeromskiego,Kopernika,Gdańska,Legionów,Zachodnia,Ogrodowa,Północna,Franciszkańska,Wojska Polskiego STRYKOWSKA/INFLANCKA
16 16 bis 16A DĄBROWA Dąbrowskiego,Kilińskiego,Pomorska,Plac Wolności,Nowomiejska,Zgierska,Dolna,Łagiewnicka,Warszawska WYCIECZKOWA(do 1998 roku do skrzyżowania Warszawska/Łagiewnicka stałą trasą,dalej:Łagiewnicka BEMA w 1998 r.zlikwidowano odcinek celem poszerzenia ul.Łagiewnickiej na odcinku Warszawska Świtezianki)DĄBROWA(tor kolejowy)Dąbrowskiego,Kilińskiego,Nowotki,Plac Wolności,Nowomiejska,Zgierska,Dolna,Łagiewnicka,Warszawska WARSZAWSKA/WYCIECZKOWA(1976-1981,1983-1986,1987-1991)WARSZAWSKA/WYCIECZKOWA Warszawska,Łagiewnicka,Dolna,Zgierska,Nowomiejska PLAC WOLNOŚCI(kursuje w dni robocze w godz. 6–18)(kursuje w dni robocze w godz.szczytu)(1998-2001)
17 17 bis TELEFONICZNA działki,Pomorska,Plac Wolności,Legionów,Konstantynowska ZDROWIE(do 6 lipca 1992 roku do skrzyżowania Konstantynowska/Unii Lubelskiej stałą trasą,dalej:Unii Lubelskiej,Srebrzyńska,Wieczność,Siewna,Cyganka NOWE ZŁOTNO,trasę zmieniono po likwidacji odcinka Unii Lubelskiej Nowe Złotno)NOWOTKI/PRZEMYSKA Nowotki,Plac Wolności(w godz.szczytu Obrońców Stalingradu,Unii Lubelskiej,Srebrzyńska,Biegunowa,Wieczność,Cyganka Nowe Złotno)(1974-1981)
18 AUGUSTÓW Rokicińska,Puszkina,Przybyszewskiego,Piotrkowska,Pabianicka RONDO LOTNIKÓW LWOWSKICH(do lipca 1996 roku do RLL bez zmian,dalej:Pabianicka,Rudzka,Rodzinna POPIOŁY,trasę zmieniono po likwidacji odcinka Pabianicka,Rudzka,Popioły)
19 DĄBROWA Dąbrowskiego,Plac Niepodległości,Piotrkowska,Żwirki,Kościuszki,Zachodnia,Ogrodowa,Północna,Franciszkańska,Wojska Polskiego STRYKOWSKA/INFLANCKA
20 ŚLĄSKA Niższa,Śmigłego-Rydza,Przybyszewskiego,Piotrkowska,Czerwona,Wólczańska,Wróblewskiego,Politechniki,Żeromskiego,Kopernika,Włókniarzy,Limanowskiego,Aleksandrowska SZCZECIŃSKA(do czerwca 1995 roku do skrzyżowania Kopernika/Włókniarzy stałą trasą,dalej:Bandurskiego,Karolewska,Bratysławska,Wyszyńskiego WYSZYŃSKIEGO)
21 21 bis AUGUSTÓW Rokicińska,Puszkina,Przybyszewskiego,Piotrkowska,Żwirki,Kościuszki,Zachodnia,Limanowskiego ŻABIENIEC PKP Dąbrowskiego/tor kolejowy Dąbrowskiego,Rzgowska,Plac Niepodległości,Piotrkowska,Przybyszewskiego LODOWA(1978 r.)
22 HELENÓWEK Zgierska,Zachodnia,Ogrodowa,Północna,Kilińskiego,Narutowicza,Kopcińskiego,Śmigłego-Rydza,Niższa ŚLĄSKA
23 TELEFONICZNA Pomorska,Plac Wolności,Nowomiejska,Zgierska,Limanowskiego ŻABIENIEC PKP(zlikwidowana w maju 1992 roku)
24 WYSZYŃSKIEGO Wyszyńskiego,Bratysławska,Karolewska,Włókniarzy,Kopernika,Gdańska,Struga,Tuwima TUWIMA/KOPCIŃSKIEGO(zlikwidowana w lipcu 1985 roku)
25 25 bis CHOCHOŁA Aleksandrowska,Limanowskiego,Włókniarzy,Mickiewicza,Piłsudskiego,Rokicińska AUGUSTÓW Widzew/tor kolejowy Armii Czerwonej,Kopcińskiego,Zielona,Obrońców Stalingradu,Włókniarzy,Limanowskiego ŻABIENIEC(1978 r.)
26 26 bis RUDZKA/SKRAJNA Rudzka,Pabianicka,Politechniki,Żeromskiego,Kopernika,Włókniarzy,Limanowskiego,Aleksandrowska SZCZECIŃSKA(zlikwidowana w czerwcu 1995 roku)Kolej Obwodowa Pabianicka,rondo Titowa,Politechniki,Żeromskiego,Kopernika,Włókniarzy,Limanowskiego Żabieniec(kursuje w dni robocze w godzinach szczytu).(1977-1980)
27 CHOCIANOWICE Pabianicka,Politechniki,Żeromskiego,Kopernika,Gdańska,Zielona,Narutowicza,Konstytucyjna,Pomorska,działki TELEFONICZNA
28 KURCZAKI Rzgowska,Paderewskiego,Politechniki,Żeromskiego,Kopernika,Gdańska,Zielona,Narutowicza,Kilińskiego,Franciszkańska,Wojska Polskiego STRYKOWSKA/INFLACKA(zlikwidowana 8 listopada 1982 roku)
29 AUGUSTÓW Rokicińska,Puszkina,Przybyszewskiego,Śmigłego-Rydza,Kopcińskiego,Narutowicza,Zielona,Legionów,Konstantynowska ZDROWIE
41 PLAC NIEPODLEGŁOŚCI Pabianicka,MAŁY SKRĘT(strefa taryfowa)(KSAWERÓW)Łódzka,(PABIANICE)Warszawska,Zamkowa,Łaska WIEJSKA(Pabianice)
41 bis DUŻY SKRĘT(Pabianice)Warszawska,Zamkowa,Łaska WIEJSKA(Pabianice)(od 01.01.1998 zlikwidowana)
42 PLAC NIEPODLEGŁOŚCI Pabianicka,Rudzka,SKRAJNA(strefa taryfowa)GADKA STARA,(RZGÓW)Łódzka,Tuszyńska,BABICHY,MODLICA,POD DĘBINA,(TUSZYN)Rzgowska,Łowicka,pl.Reymonta,Piotrkowska WSCHODNIA(Tuszyn)(od czerwca 1978 roku linia kursowała do Rzgowa,a w czerwcu 1993 roku została całkowicie zlikwidowana)
42 bis PLAC NIEPODLEGŁOŚCI Pabianicka,Rudzka,SKRAJNA(strefa taryfowa)GADKA STARA,(RZGÓW)Łódzka,Tuszyńska TUSZYŃSKA(Rzgów)(19.06.1978 zmiana numeracji na 42 w związku z likwidacją trasy do Tuszyna)
43 PÓŁNOCNA Ogrodowa,Zachodnia,Legionów,Konstantynowska,BRUS(strefa taryfowa)(KONSTANTYNÓW ŁÓDZKI)Łódzka,Plac Kościuszki,Lutomierska,IGNACEW,MIROSŁAWICE,KAZIMIERZ(LUTOMIERSK)Zielona PLAC JANA PAWŁA II(Lutomiersk)
43 bis PÓŁNOCNA Ogrodowa,Zachodnia,Legionów,Konstantynowska,BRUS(strefa taryfowa)(KONSTANTYNÓW ŁÓDZKI)Łódzka,Jana Pawła II PLAC WOLNOŚCI(Konstantynów Łódzki)
44 PÓŁNOCNA Ogrodowa,Zachodnia,Limanowskiego,Aleksandrowska,SZATONIA(strefa taryfowa)(ALEKSANDRÓW ŁÓDZKI)Wojska Polskiego PLAC KOŚCIUSZKI(Aleksandrów Łódzki)(od 1991 roku kursowała do pętli CHOCHOŁA,a w styczniu 1992 roku została całkowicie zlikwidowana)
45 PÓŁNOCNA Ogrodowa,Zachodnia,Zgierska,HELENÓWEK(strefa taryfowa)(ZGIERZ)Łódzka,1 Maja PLAC KILIŃSKIEGO(Zgierz)
46 PÓŁNOCNA Ogrodowa,Zachodnia,Zgierska,HELENÓWEK(strefa taryfowa)(ZGIERZ)Łódzka,Stary Rynek,Łęczycka,Ozorkowska,PROBOSZCZEWICE II(strefa taryfowa),LUĆMIERZ,ROSANÓW,EMILIA,SŁOWIK,ALEKSANDRIA(OZORKÓW)Tartak,Wyszyńskiego,Nowe Miasto CEGIELNIANA(Ozorków)
Ciekawostki

  • W Łodzi nie było tramwajów konnych jak w innych dużych miastach
  • W latach 1975–1998 łódzkie tramwaje wyjeżdżały poza granice ówczesnego województwa łódzkiego linia 43 do Lutomierska w byłym województwie sieradzkim oraz linia 42 do Tuszyna(do likwidacji w 1978 roku)w byłym województwie piotrkowskim
  • Przed wielu laty istniały plany budowy linii tramwajowej z Łodzi do Piotrkowa Trybunalskiego(przedłużenie linii„tuszyńskiej”),Łasku(przedłużenie linii„pabianickiej”)oraz Brzezin(obecne torowisko w ulicy Wojska Polskiego-ówczesnej Brzezińskiej oraz zburzony w 2006 roku wiadukt nad torami PKP na ulicy Brzezińskiej)
  • Drugą co do długości linią w Polsce była do 1 lipca 2008 r.linia 11(wśród motorniczych nazywana„linią trójmiejską”)z Pabianic przez Łódź do Zgierza,a trzecią 43 z łódzkich Stoków przez Konstantynów Łódzki do Lutomierska
  • Linia nr 1 jest najkrótszą w Łodzi linią tramwajową.Liczy 9,6 km i prowadzi od pętli Chojny na ul.Kilińskiego przy Śląskiej do pętli na Dołach przy ul.Strykowskiej(przy Inflanckiej)
    Łódzkie tramwaje docierały również do Tuszyna i Rzgowa(linia nr 42/42 bis)oraz do Aleksandrowa Łódzkiego(linia nr 44).Tramwaje dojeżdżały do Tuszyna do roku 1978,do Rzgowa do roku 1993,a do Aleksandrowa Łódzkiego do roku 1991
  • Łódzkie tramwaje obsługiwały ponadto lokalną linię tramwajową w Pabianicach(linia 41 bis,w późniejszym okresie oznaczona P,ostatecznie zlikwidowana jako całodobowa z dniem 1 sierpnia 2010)
  • Do dziś można spotkać pozostałości po linii 44 na trasie między Łodzią a Aleksandrowem Łódzkim można zaobserwować przy drodze nieużywane tory tramwajowe lub stare,wolno stojące(często zarośnięte drzewami)słupy,służące kiedyś do trzymania sieci
  • 7 lipca 2007 ruszył I etap budowy Łódzkiego Tramwaju Regionalnego
  • Przy okazji prac nad Łódzkim Tramwajem Regionalnym odnaleziono przy ul.Piotrkowskiej fragment najstarszej łódzkiej szyny tramwajowej,pochodzącej z 1897 roku.Szyna o profilu Vignoles’a zawiera odlany napis:„Stahl Industrie Bochum 1897”.Oznacza to,że powstała w hucie w niemieckim mieście Bochum.Szyna trafiła do Muzeum Komunikacji Miejskiej przy ul.Wierzbowej
  • Od 3 września 2007 w obrębie przystanków autobusowych i tramwajowych obowiązuje zakaz palenia tytoniu
  • 1 lipca 2008 zakończono budowę pierwszego etapu Łódzkiego Tramwaju Regionalnego
  • 1 sierpnia 2009 otwarto pętlę IKEA.To 29 pętla tramwajowa w Łodzi
  • Od 2012 roku w okresie letnim jedna z niedzielnych brygad linii 43 obsługiwana jest zabytkowym składem wagonów Konstal 5N i 5ND.Nie są to jednak najstarsze wagony kursujące liniowo w łódzkiej komunikacji miejskiej.Powstały w latach 1960-1961,tymczasem Düwag GT6,sprowadzony z niemieckiego Bielefeld w 1990 roku,obsługujący dziś linie 43 i 46,wyprodukowany został w 1957 roku.Jest więc o 3-4 lata starszy

Pomnik króla Jana III Sobieskiego w Gdańsku

Pomnik konny w Gdańsku,jeden z najstarszych pomników miasta.
Historia
Został ufundowany przez miasto Lwów i odsłonięty 20 listopada 1898 roku.Jest dziełem lwowskiego rzeźbiarza Tadeusza Barącza,odlanym w brązie,w wiedeńskiej firmie Artura Kruppa.Podstawę pomnika,z szarego piaskowca tarnopolskiego,wykonała pracownia rzeźbiarska Juliana Markowskiego ze Lwowa.Do postaci króla pozował lwowski przedsiębiorca Marian Stipal.Pomnik stanął we Lwowie na skwerze w Wałach Hetmańskich,w najbardziej reprezentacyjnym spacerowym ciągu Lwowa.Dziś miejsce to zajmowane jest przez pomnik Tarasa Szewczenki.Jedyny król polski,pochodzący z najbliższych okolic Lwowa(urodzony w Olesku,często przebywający w Żółkwi,posiadający kamienicę we Lwowie i często odwiedzający to miasto)przedstawiony został w narodowym stroju,w żupanie i kontuszu,na wspiętym rumaku,przeskakującym obalone działo,kosz faszynowy i strzaskaną lawetę.Postać króla była zwrócona twarzą na południowy wschód,skąd najczęściej nadchodziło niebezpieczeństwo dla Lwowa.Praca Barącza przypomina swą stylistyką wcześniejszy pomnik Sobieskiego w warszawskich Łazienkach z 1787 roku,zwłaszcza,że w obu przypadkach wątpliwość wzbudzają proporcje między sylwetką konia i jeźdźca.Gdy w lipcu 1944 roku Lwów został ponownie zajęty przez ZSRR,powstał projekt,by Sobieskiego przerobić na Bohdana Chmielnickiego.W roku 1950 przekazano jednak pomnik władzom polskim.Przez 16 lat stał w parku w Wilanowie,po czym przewieziono go do Gdańska.Pomnik,atrakcyjny w swojej formie,starały się pozyskać Kraków i Wrocław.Ustawiono go na jednym z głównych placów Starego Miasta Targu Drzewnym(w miejscu usuniętego monumentalnego niemieckiego pomnika) i 26 czerwca 1965 roku ponownie odsłonięto.Pomnik usytuowano tak,że król zwrócony jest w kierunku zachodnim.Oryginalna tablica z tekstem"Królowi Janowi III miasto Lwów"została ukryta i zamontowana dopiero po 1989 roku.Oryginalnych,brązowych tablic kartusza nigdy nie zamontowano z powrotem.Najprawdopodobniej zostały zabetonowane w skrzyniach wewnątrz pomnika.Obecne tablice zostały wykonane w latach dziewięćdziesiątych z piaskowca przez rzeźbiarza Czesława Gajdę,który uprzednio w latach osiemdziesiątych dokonał rekonstrukcji innych części kartusza.W latach 1999-2000 pomnik otrzymał iluminację.Pomnik waży ponad siedem ton i mierzy ponad osiem metrów wysokości.

Pomnik Sediny w Szczecinie

Fontanna Manzla obiekt zabytkowy składający się z basenu fontanny autorstwa Otto Rietha oraz nieistniejącej kompozycji figuralnej Ludwiga Manzla,znajdujący się na placu Tobruckim,u zbiegu współczesnych ulic Dworcowej i Nowej w Szczecinie.Obecnie w tym miejscu znajduje się Pomnik z Kotwicą.
Historia
Fontanna Manzla
Według współczesnej wiedzy oryginał kompozycji figuralnej,stanowiącej główny element fontanny,nie istnieje.Od nazwiska autora kompozycji figuralnej,odlanej według projektu prof.Ludwiga Manzla całość obiektu nazwano Manzelbrunnen(z niem.)„fontanna Manzla”.Odsłonięty 23 września 1898 r.w obecności cesarza Wilhelma II(w połączeniu z uroczystością oddania do użytku Basenu Wschodniego w porcie wolnocłowym na Łasztowni)jako fontanna w północnym narożniku obecnego placu Tobruckiego(wówczas Marktplatz),u zbiegu współczesnych ulic Dworcowej i Nowej.Odlew brązowy na cokole z czerwonego piaskowca postawiono w celu upamiętnienia nowej drogi wodnej i otwarcia portu wolnocłowego.Grupa figuralna złożona z postaci kobiecej trzymającej żagiel i wspartej na kotwicy,mitologicznego bóstwa handlu Merkurego,żeglujących w łodzi oraz bóstw morskich.Grupę umieszczono na skale,poniżej której znajdował się basen.Pomnik został ufundowany przez Zarząd Pruskiego Funduszu Sztuki i Zarząd Miasta Szczecina.Symbolizował Szczecin jako hanzeatyckie miasto handlu,żeglugi i przemysłu.Rzeźba zaginęła podczas II wojny światowej.Jej los jest nieznany.Podejrzewa się,że w 1942 r.została przez Niemców zdemontowana i gdzieś ukryta,bądź przetopiona na cele wojenne.Co pewien czas pojawiają się osoby twierdzące,że znają miejsce ukrycia rzeźby.Relacje owych świadków wykluczają się jednak wzajemnie i są jedynie poszlakowe.Pomnik był inspiracją dla fontanny Sediny zbudowanej po wojnie według projektu Mieczysława Gliba i umieszczonej na placu Bolesława Chrobrego w Policach.
Zastąpienie kompozycji figuralnej kotwicą
Obecnie w miejscu kompozycji figuralnej znajduje się kotwica.
Inicjatywa rekonstrukcji kompozycji figuralnej
W 2004 r.zawiązał się społeczny komitet mający na celu restaurację fontanny poprzez zrekonstruowanie kompozycji figuralnej z dobrowolnych składek.W 2008 r.na zlecenie stowarzyszenia"Kupcy dla Szczecina"w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku powstał ponad dwumetrowy model rzeźby,prezentowany podczas dorocznych Dni Morza.Następny etap to planowane prace nad rzeźbą w oryginalnym rozmiarze.
Kontrowersje wokół odbudowy
Prócz grona entuzjastów odbudowy pomnika,pojawili się również przeciwnicy inicjatywy.Według nich kompozycja figuralna z Sediną,powstała z inicjatywy ówczesnych szczecińskich kupców,była inspirowana pangermańskimi poglądami XIX wiecznych studentów.Niemcy utożsamiali ptolemeuszowych Sedinów,umiejscawianych przez niego w górnym biegu Odry,z plemionami germańskimi i przypisywali im boginię Sedinę.W tym świetle przeciwnicy inicjatywy uznają Sedinę za propagandowy symbol germańskiej dominacji i rdzenności obecnego Pomorza Zachodniego.Wśród głosów sprzeciwu znajdują się głosy profesora historii Tadeusza Białeckiego(twórcy Encyklopedii Szczecina) i szczecińskiego historyka prof.Władysława Filipowiaka,publikowana na łamach miejscowej prasy.
Jan M.Piskorski,publicysta i historyk z Uniwersytetu Szczecińskiego na łamach Gazety Wyborczej mówi:
Wprawdzie Sedina nie zawiera żadnych bezpośrednich odniesień militarystycznych,ale stwierdza współczesny historyk niemiecki Peter Hahn nie ulega wątpliwości,że sam ogrom postaci z pomników Manzla wyraża potęgę władzy i poczucie wyższości.Jego Sedina należy więc do swoich czasów.Czasów,w których słowa z pierwszej zwrotki niemieckiego hymnu rozumiano coraz bardziej dosłownie,nawet jeśli jeszcze nie tak,jak je interpretowali naziści
Także miejscowy oddział Stowarzyszenia Na Rzecz Kultury i Tradycji NIKLOT wystosował list otwarty w sprawie odbudowy pomnika Sediny,w którym pisze:
Z dużym niepokojem przyjęliśmy fakt,iż w naszym mieście ma na powrót zagościć pomnik Sediny.(…)w naszym mieście nie powinno się odbudowywać pomnika,który po raz kolejny będzie przypominał turystom o czasach,gdy w Szczecinie władzę sprawowali Niemcy.Nadajmy naszemu miastu więcej akcentów związanych ze słowiańskim dziedzictwem Szczecina
Popierający projekt rekonstrukcji kompozycji figuralnej z Sediną argumentują,że fontanna Manzla,a szczególnie centralna postać Sediny,stała się symbolem miasta.Nie widzą w niej pangermańskiej symboliki,gdyż została ufundowana przez miejscowych przedsiębiorców,a nie ruchy nacjonalistyczne.Nie ma znaczenia czy jest prawdziwym mitem czy jedynie fikcją,ważne jest,że stanowi symbol miasta.

Pomnik Adama Mickiewicza w Krakowie

Przez krakowian zwany potocznie"Adasiem"pomnik znajdujący się w Krakowie po wschodniej stronie Rynku Głównego,pomiędzy Sukiennicami a wylotem ulicy Siennej.
Historia
Pomnik powstał według projektu Teodora Rygiera,uroczyste odsłonięcie pomnika nastąpiło 16 czerwca 1898 r.czyli w setnym roku urodzin Adama Mickiewicza.Projekt pomnika został przedstawiony przez Rygiera podczas konkursu na monument Wieszcza,zorganizowanego w Krakowie w latach 1880-1890.Swoje wizje pomnika zaprezentowali wówczas m.in.następujący artyści:Tomasz Dykas,Walery Gadomski,Antoni Kurzawa,Jan Matejko i Pius Weloński.Wybór do realizacji projektu Rygiera spotkał się z krytyką,czego wyrazem były liczne polemiki prasowe oraz osobne publikacje poświęcone temu zagadnieniu.Surowemu osądowi poddawano zwłaszcza wartość artystyczną dzieła.Koszt budowy monumentu wyniósł 164 tys.zł.Większość tej kwoty pochodziła ze składek publicznych.Pomnik został odlany w firmie"Nelli"w Rzymie.Pomnik,o wysokości 10 m,przedstawia poetę stojącego na postumencie u stóp którego,na wielostopniowym cokole znajdują się cztery alegorie:Ojczyzna,Męstwo,Nauka i Poezja.Na cokole umieszczona została dedykacja:"Adamowi Mickiewiczowi Naród".17 sierpnia 1940 r.pomnik został zniszczony przez hitlerowców okupujących miasto.Po wojnie został zrekonstruowany z elementów odnalezionych w 1946 r.na złomowisku w Hamburgu.Elementy kamienne wykonano z Sjenitu Kośmin wydobywanego w Piławie Górnej na Dolnym Śląsku.Odsłonięcie zrekonstruowanego pomnika nastąpiło 26 listopada 1955,w 100 rocznicę śmierci wieszcza.Obecnie pomnik jest ulubionym miejscem spotkań krakowian i turystów.To najczęściej fotografowany i najbardziej rozpoznawany pomnik Krakowa.Podczas trwania Euro 2012,pomnik był przystrajany kotylionem w barwach narodowych Polski oraz Holandii,Anglii lub Włoch,w dniach kiedy grały one swoje mecze na mistrzostwach.Drużyny narodowe Holandii i Anglii miały bazy w Krakowie,drużyna Włoch w Wieliczce.
Tradycje związane z pomnikiem
Pomnik Adama Mickiewicza stanowi centrum wielu uroczystości,manifestacji,happeningów.

  • W dniu imienin wieszcza 24 grudnia krakowskie kwiaciarki składają kwiaty u stóp poety
  • Co roku pod pomnikiem rozpoczyna się konkurs szopki krakowskiej
  • Kibice krakowskich drużyn świętują sukcesy sportowe
  • Krakowscy maturzyści,w czasie studniówek,obskakują na jednej nodze postument,wierząc,że liczba okrążeń równa będzie ocenom z ich matury
  • Żołnierze przechodzący do rezerwy,spotykali się pod pomnikiem i robili pompki,głośno skandując przy tym nazwy miesięcy,które spędzili w wojsku

Historia Politechniki Warszawskiej

Historia Politechniki Warszawskiej sięga pierwszej połowy XIX w.kiedy to podjęto pierwsze starania o stworzenie w Warszawie uczelni technicznej.Poprzednikami dzisiejszej Politechniki była Szkoła Przygotowawcza działająca w latach 1826–1831,Instytut Politechniczny im.Cara Mikołaja II działający w latach 1898–1914 oraz w końcu Politechnika Warszawska od 1915 do 1939 r.Następnie w czasie II wojny światowej Państwowa Wyższa Szkoła Techniczna działająca w czasie okupacji 1942–1945 i ponownie Politechnika Warszawska od 1945 r.
Działania Stanisława Staszica
Powstanie Politechniki Warszawskiej było poprzedzone staraniami Stanisława Staszica o stworzenie w Warszawie uczelni technicznej.Częściowo zabiegi te udało się zrealizować,gdyż w roku 1826 otwarto Szkołę Przygotowawczą w Pałacu Kazimierzowskim na terenie Uniwersytetu Warszawskiego.Jednak już w roku 1831 została ona zamknięta w ramach represji po powstaniu listopadowym.Niemal do końca XIX w.Polacy wciąż nie mieli w kraju ośrodka kształcącego inżynierów,chociaż druga rewolucja przemysłowa dobiegała już końca.
Od uchwały do pierwszych zajęć
12 października 1897 roku Sekcja Techniczna Warszawskiego Oddziału Towarzystwa Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu podjęła uchwałę,na mocy której rozpoczęto starania o utworzenie w zaborze rosyjskim wyższej uczelni technicznej.21 października powołano komisję,której zadaniem było przygotowanie memoriału dla władz rosyjskich w sprawie utworzenia takiej uczelni.Komisji przewodniczył Kazimierz Obrębowicz,a należeli do niej również:Pius Altdorfer,Jan Bloch,Samuel Dickstein,Edmund Diehl.Komisja oprócz Warszawy rozważała także zlokalizowanie Politechniki w Sosnowcu lub Łodzi.Ostatecznie wybrano Warszawę ze względu na istniejący tam różnorodny przemysł,liczne szkoły średnie oraz Uniwersytet Warszawski.Przewidywano czteroletni okres studiów z systemem nauczania będącym połączeniem cech uczelni niemieckich oraz francuskich.Adresatem memoriału był książę generał-gubernator Aleksander Konstantynowicz Imeretyński.Na podstawie otrzymanego memoriału opracował własny,który przesłał carowi Mikołajowi II.Do argumentów dołączył możliwość indoktrynacji i rusyfikacji młodzieży.Car odwiedził Warszawę jeszcze w tym samym roku,co mieszkańcy wykorzystali przekazując mu swoją prośbę o utworzenie uczelni technicznej i milion rubli zebranych na ten cel.Car zgodził się pod warunkiem zebrania jeszcze 2,5 miliona rubli,co bardzo szybko zostało osiągnięte.Powołano Komitet Budowy szkoły politechnicznej,którego celem było pozyskiwanie terenu i budowa nowych gmachów dla uczelni,wśród działaczy podkomitetu byli między innymi baron Leopold Kronenberg,Maurycy Poznański,Stanisław Rotwand i Edward Natanson.Podkomitet zebrał kwotę 3462446 rubli.12 lutego 1898 r.car zgodził się na utworzenie politechniki i 8 czerwca 1898 r.powstał Warszawski Instytut Politechniczny imienia Mikołaja II z wykładowym językiem rosyjskim.Przemysłowiec i członek komisji kierowanej przez Kazimierza Obrębowicza,Jan Bloch przekazał na rzecz nowo powołanego Instytutu budynek po upadłej fabryce tytoniu„Union”stojący przy ulicy Marszałkowskiej 81(na rogu Hożej),który za kwotę 100 tysięcy rubli przystosowano do prowadzenia zajęć dydaktycznych.Instytut Politechniczny kształcił studentów w tym miejscu w latach 1898–1901.Dysponując wyremontowanym budynkiem przy ul.Marszałkowskiej nowo powołany Instytut mógł zacząć funkcjonować i kształcić studentów,jednocześnie Komitet Budowy szkoły politechnicznej dalej prowadził działania mające na celu wybudowanie nowego budynku dla Instytutu.Za najlepszą lokalizację uznano duży plac u zbiegu ulicy Polnej i Nowowiejskiej,położony na ówczesnym południowym końcu miasta.Zarząd Miasta Warszawy podarował Instytutowi te tereny o powierzchni 70 000 m² i wartości miliona rubli,które wcześniej planowano na„zieleniec”.W miejscu tym wcześniej zostały zorganizowane dwie największe w ówczesnej Europie Wystawy Higieniczne(w 1887 r.oraz 1896 r.)Plac po ostatniej z Wystaw w 1896 r.pozostał podniesiony o łokieć.Drewniana hala gimnastyczna z czasów Wystaw ostała zaadaptowana na pomieszczenia mieszkalne dla służb politechnicznych.Podarowane tereny to dokładnie ten fragment Warszawy,w którym do dziś znajduje się główny kompleks budynków Politechniki.Ze względu na pośpiech w realizacji inwestycji zrezygnowano z rozpisania konkursu na architekta.Rosjanie wchodzący w skład komisji zaproponowali,aby wykorzystać już istniejący projekt budynku,który zdobył drugie miejsce w konkursie na Politechnikę Kijowską.Polacy nie chcieli zgodzić się na takie rozwiązanie.Ostatecznie architektami budynków Instytutu Politechnicznego zostali Stefan Szyller(znany ze współ projektowania Biblioteki Uniwersyteckiej i projektu budynku Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych) i Bronisław Rogóyski(znany z projektu domu Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego przy ulicy Foksal 19),którzy zgodzili się bardzo szybko przygotować projekt w ciągu 72 dni.Nie było to łatwe przedsięwzięcie z uwagi na fakt,że obaj architekci nie mieli doświadczenia w projektowaniu uczelni.W celu zapoznania się z tematem udali się w trzytygodniową podróż po Europie.Odwiedzili Wiedeń,Graz,Mediolan,Zurych,Strasburg,Darmstadt,Paryż,Londyn,Berlin i Lipsk,notatki i szkice robiąc w wagonach.Gdy wrócili,zasadnicza koncepcja była już gotowa.Zaprojektowano 6 budynków Instytutu Politechnicznego:Gmach Główny,Gmach Chemii,Gmach Mechaniki,Gmach Fizyki oraz dwa budynki mieszkalne dla administracji i profesorów.Budynki uczelni zostały zaprojektowane dla 1000 słuchaczy studiujących na czterech wydziałach.Projekt zatwierdzono w Petersburgu i w maju 1899 roku przystąpiono do jego realizacji.8 września 1899 r.wmurowano kamień węgielny pod Gmach Główny.13 lipca 1900 r.na terenie budowy miał miejsce tragiczny wypadek runął kilkumetrowej długości gzyms wieńczący Gmach Główny od strony ulicy Nowowiejskiej.W katastrofie zginęły 3 osoby a 13 zostało rannych.Na budowie zatrudnionych było od 800 do 1000 robotników.Część obiektów szkolnych uruchomiono już jesienią 1902 roku.Oddane do użytku studentom i wykładowcom budynki wyposażono w najnowocześniejsze instalacje i urządzenia.Wykonano system centralnego ogrzewania i wentylacji.Instytut miał początkowo trzy wydziały:Mechaniczny,Chemiczny i Inżynieryjno-Budowlany.Zajęcia rozpoczęły się 5 września 1898 r.Kadrę naukową stanowili głównie Rosjanie.Polaków przyjmowano niechętnie i praktycznie nie osiągali ważniejszych stanowisk.
Od Instytutu Politechnicznego do Politechniki Warszawskiej
Warszawski Instytut Politechniczny imienia Mikołaja II powstał z inicjatywy i ofiarności polskiego społeczeństwa był jednak uczelnią rosyjską z rosyjskim językiem wykładowym.Polacy stanowili zaledwie 20% kadry naukowej.Uczelnia miała jednak polski charakter,bo polskich studentów było ponad 70%.28 stycznia 1905 r.podczas rewolucji w Gmachu Głównym miał miejsce wiec polskich studentów,którzy postanowili rozpocząć strajk.Domagano się autonomii uczelni i prowadzenia wykładów w języku polskim.Po trzech dniach władze tymczasowo zamknęły Instytut,a 13 listopada 1905 r.szkołę zlikwidowano.Gdy Instytut wznowił działalność w 1908 r.polska młodzież wciąż bojkotowała uczelnię.W 1914 r.gdy wybuchała I wojna światowa,korzystając ze zmienionej sytuacji politycznej wystąpiono z ideą powołania polskiej politechniki.Po opuszczeniu Warszawy przez Rosjan 2 listopada 1915 r.generał gubernator Hans von Beseler nadał uczelniom warszawskim tymczasowe statuty.15 listopada 1915 r.powołano pierwszą,polską uczelnię techniczną Politechnikę Warszawską.Studia prowadzone były na czterech wydziałach:Architektury,Budowy Maszyn i Elektrotechniki,Chemicznym oraz Inżynierii Budowlanej i Rolnej.Pierwszym rektorem został prof.Zygmunt Straszewicz.
Okres międzywojenny
W związku ze zmieniającą się sytuacją polityczną na świecie i nadziejami Polaków na przywrócenie państwa polskiego jesienią 1918 r.studenci zaczęli masowo zgłaszać się do formującego się wojska polskiego.W związku z tym senaty warszawskich uczelni wydały wspólną odezwę o zawieszeniu zajęć.W lecie 1920 r.gdy Polsce groziły wojska bolszewickie Gmach Główny stał się siedzibą sztabu generała Józefa Hallera.Opracowano tu projekt obrony Warszawy.Duża liczba studentów i wykładowców wstąpiła ochotniczo do wojska,by stanąć w obronie Warszawy.Polacy odnieśli zwycięstwo w wojnie z bolszewikami,a 15 listopada 1920 r.Politechnika Warszawska rozpoczęła działalność w warunkach pokoju.W okresie międzywojennym nastąpił znaczny rozwój całego kraju,Warszawy oraz Politechniki Warszawskiej.W latach 20 XX w.wzniesiono budynek Nowej Kreślarni i rozbudowano budynek mieszkalny przy ulicy Nowowiejskiej oba projektu architekta Tadeusza Zielińskiego.Pozyskano również nowe tereny dla Politechniki przez dołączenie usytuowanej u zbiegu ulicy Nowowiejskiej i ulicy Topolowej(dziś Alei Niepodległości)działki o powierzchni 26600 m²,gdzie wcześniej była część szkółki owocowej.Na nowo pozyskanym terenie zbudowano budynek Instytutu Aerodynamicznego,a wkrótce potem gmachy Elektrotechniki i Technologii Chemicznej.W latach 1922-1930 wzniesiono Kolonię Akademicką przy placu Narutowicza,z salą gimnastyczną i zakładem kąpielowym.W ostatnim przed II wojną światową roku akademickim 1938/39 liczba studentów przekroczyła 5000 osób.Ten burzliwy rozwój przerwał wybuch II wojny światowej.W 1928 r.ppłk mgr inż.Grażyna Lipińska(Sybiraczka),ukończyła studia na Wydziale Chemii jako jedna z pierwszych kobiet.Jedyna absolwentka walcząca w czasie II wojny światowej w randze kapitana i jedynej w PW odznaczonej Krzyżem Kawalerskim Orderu Virtuti Militari.
Okres okupacji
Od jesieni 1942 r.okupant zezwolił na ponowne otwarcie Politechniki zamkniętej od momentu wybuchu wojny.Odtąd,do 1945 roku,funkcjonowała ona jako Państwowa Wyższa Szkoła Techniczna(PWST).Była to dwuletnia szkoła półwyższa z polskim językiem wykładowym.
Lata powojenne
W latach wojny straty Politechniki były ogromne,zniszczono 50% budynków oraz 90% wyposażenie wnętrz.Pierwsze lata powojenne to przede wszystkim odbudowa zniszczeń i następnie dalsza rozbudowa uczelni.W czasie wojny zginęło wielu inżynierów i naukowców niezbędnych do odbudowy kraju,zapotrzebowanie więc na wykwalifikowanych fachowców z dziedziny techniki było ogromne.Politechnika Warszawska starała się sprostać tym oczekiwaniom.Do końca 1945 roku uruchomiono wszystkie przedwojenne wydziały,a w następnych latach zorganizowano szereg nowych.W dniach 15-22 grudnia 1948 r.w Gmachu Głównym Politechniki miał miejsce Kongres Zjednoczeniowy Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Partii Socjalistycznej.Budynek oraz okolicę udekorowano stosownie do tego wydarzenia flagami,sztandarami,hasłami propagandowymi,portretami działaczy partyjnych,robotniczych oraz przodowników pracy.Kilka lat po wojnie do Politechniki Warszawskiej włączono Szkołę Inżynierską im.H.Wawelberga i St.Rotwanda,która następnie stanowiła bazę wydziałów mechanicznych Politechniki.W 1967 roku w ramach Politechniki Warszawskiej utworzono Ośrodek Naukowo-Dydaktyczny w Płocku(obecnie Szkoła Nauk Technicznych i Społecznych Politechniki Warszawskiej).9 marca 1968 r.Politechnika Warszawska zorganizowała wiece studentów w wyrazie solidarności z pokrzywdzonymi studentami z Uniwersytetu Warszawskiego,skąd zaczął się strajk studentów.Oddziały milicji bezskutecznie atakowały Gmach Wydziału Elektroniki.Od 21 marca w Gmachu Głównym Politechniki trwał strajk okupacyjny.Domagano się przywrócenia wyrzuconych studentów oraz spełnienia pozostałych postulatów,między innymi swobody twórczej i zniesienie cenzury.Na Gmachu Głównym wisiały liczne transparenty.Demonstracje miały miejsce od 9 do 23 marca 1968 r.Wskutek sierpniowych strajków roku 1980 na krajowych uczelniach powstało Niezależne Zrzeszenie Studentów(NZS).W dniach 18-19 września 1980 na Politechnice Warszawskiej doszło do spotkania 60 grup założycielskich z uczelni z całej Polski,które w demokratycznym głosowaniu wybrały nazwę dla związku.Związek powstał 22 września 1980 r. i był studenckim odpowiednikiem Solidarności.Domagano się demokratyzacji życia akademickiego,przestrzegania podstawowych swobód politycznych w kraju oraz praw człowieka, szanowania polskich tradycji niepodległościowych i patriotycznych.Przez długi czas władze PRL zwlekały z rejestracją NZS do której doszło 17 lutego 1981 r.Po wprowadzeniu stanu wojennego NZS został zdelegalizowany,a wielu jego działaczy aresztowanych.
Ciekawostki
Zgodnie z książką"Kto,kiedy,dlaczego?":
Warszawski Instytut Politechniczny zorganizowany w roku 1825 był jednym z najstarszych wyższych uczelni technicznych świata.Około roku 1830 liczył już 156 słuchaczy.Pierwszą w ogóle wyższą uczelnią techniczną była paryska Szkoła Politechniczna założona w roku 1798 r.Na terenie dawnego cesarstwa austriackiego pierwsza wyższa uczelnia techniczna została otwarta w roku 1806 w Pradze.Politechnika w Wiedniu powstała w roku 1815.Pierwsza politechnika angielska powstała w roku 1820 w Glasgow,następna w Londynie w roku 1824.Ze znanych politechnik niemieckich najstarszymi są:politechnika w Karlsruhe 1825 r.w Monachium 1826 r. i w Dreźnie 1828 r.