Andrzej Mandalian

Krypt.X-666(ur.6 grudnia 1926 r.w Szanghaju,zm.24 listopada 2011 w Warszawie)polski poeta,scenarzysta filmowy,tłumacz literatury rosyjskiej na język polski,członek egzekutywy POP PZPR przy Zarządzie Głównym Związku Literatów Polskich w 1953 roku.

Życiorys
Urodził się w rodzinie działaczy komunistycznych(matka Teodora Feder,jego ojciec był ormiańskim komunistą),członków Kominternu,uczestników rewolucji w Chinach i wojny domowej w Hiszpanii.Od 1927 r.przebywał na terenie ZSRR.Studiował w Akademii Medycznej w Moskwie.Repatriowany do Polski w 1947 r.W 1951 r.ukończył studia medyczne w Akademii Medycznej w Warszawie.Debiutował w 1950 r.jako poeta.W okresie stalinowskim był jednym z czołowych poetów socrealizmu,zaliczany do pokolenia Pryszczatych.Jego utwory m.in.Pieśń o walce klasowej należały do stałego repertuaru oficjalnych akademii i uroczystości.W latach 1952–1953 oraz 1956–1959 pracował jako redaktor w tygodniku Nowa Kultura.W latach 70 XX wieku związany z opozycją demokratyczną.W 1976 roku podpisał protest przeciwko zmianom w konstytucji.Publikował w wydawanym w drugim obiegu"Zapisie".Tłumaczył m.in.poezje Osipa Mandelsztama,Bułata Okudżawy,Josifa Brodskiego.Został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski(1955 r.) i Medalem 10-lecia Polski Ludowej(1955 r.)Dwukrotnie nominowany do Nagrody Literackiej Nike:w 2004 r.za"Strzęp całunu" i w 2008 r.za"Poemat odjazdu".Mieszkał w Warszawie.Był mężem Joanny Rapackiej(1939–2000),slawistki,eseistki,profesora nauk filologicznych.
Twórczość

• Dzisiaj(poezje;Czytelnik 1951 r.)
• Wiosna sześciolatki(wespół z Andrzejem Braunem i Wiktorem Woroszylskim;poezje;Książka i Wiedza 1951 r.)
• Słowa na co dzień(poezje;Czytelnik 1953 r.w nim wiersz Towarzyszom z Bezpieczeństwa heroizujący działalność Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego)
• Płomienie(poemat;Wydawnictwo MON 1953,1954 r.)
• Czarny wiatr(poezje;Czytelnik 1957 r.)
• Krajobraz z kometą(poezje;Czytelnik 1976 r.)
• Egzorcyzmy(poezje;Czytelnik 1981 r.ISBN 83-07-00409-8)
• Na psa urok(opowiadania;Czytelnik 1985 r.ISBN 83-07-01166-3)
• Operacja Kartagina(II obieg;pod pseud.X-666;powieść;Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA 1985 r.)
• Czerwona orkiestra(opowiadania autobiograficzne;Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA 1993 r.ISBN 83-7054-062-7;Sic!2009 r.ISBN 978-83-60457-72-6)
• Strzęp całunu(poezje;Czytelnik 2003 r.ISBN 83-07-02917-1)
• Poemat odjazdu(poezje;Sic!2007 r.ISBN 978-83-60457-35-1)

Tłumaczenia(wybór)

• Vasko Popa,Boczne niebo(Państwowy Instytut Wydawniczy 1975 r.)
• Maryna Cwietajewa,Próba miłości(spektakl teatralny[TV];wespół z Jerzym Litwiniukiem,Sewerynem Pollakiem,Włodzimierzem Słobodnikiem;Scenariusz:Witold Dąbrowski(wybór i układ wierszy oraz wstęp);Reżyseria:Joanna Wiśniewska;premiera:7 lutego 1973 r.)
• Arakel z Tebryzu,Księga dziejów:kronika ormiańska(wespół z Witoldem Dąbrowskim;Państwowy Instytut Wydawniczy 1981 r.ISBN 83-06-00507-4)
• Grzegorz z Nareku,Księga śpiewów żałobliwych(przekład,wybór,wstęp i przypisy;Państwowy Instytut Wydawniczy 1990 r.ISBN 83-06-01723-4)
• Eugenia Ginzburg,Stroma ściana([T.1];Czytelnik 1990 r.ISBN 83-07-02113-8)

Prace redakcyjne i opracowania

• Egiše Čarenc,Poezje wybrane(wstęp Geworg Emin;Państwowy Instytut Wydawniczy 1962 r.)
• Natalia Astafiewa,Wiersze(wybór;Państwowy Instytut Wydawniczy 1966 r.)
• Geworg Emin,Wiersze(wybór;Państwowy Instytut Wydawniczy 1966 r.)
• Jewgienij Jewtuszenko,Wiersze(wybór;Państwowy Instytut Wydawniczy 1966,1971 r.)
• Stara poezja armeńska(antologia;wybór i wstęp;Państwowy Instytut Wydawniczy 1970 r.)
• Bułat Okudżawa,Wiersze i ballady(wybór;Państwowy Instytut Wydawniczy 1974 r.)
• Awetik Isahakian,Wiersze(wybór i wstęp;Państwowy Instytut Wydawniczy 1979 r.ISBN 83-06-00106-0;seria:"Biblioteka Poetów")
• Witold Dąbrowski,Portret trumienny.Poezje z teki pośmiertnej(wybór;Czytelnik 1982 r.)
• Witold Dąbrowski,Poezje wybrane(wybór i noty;Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1983 r.ISBN 83-205-3584-0;seria:"Biblioteka Poetów")
• Bułat Okudżawa,Pieśni,ballady,wiersze(wybór,posłowie i redakcja Andrzej Mandalian;Wydawnictwo Literackie 1996 r.ISBN 83-08-02643-5;1999 r.ISBN 83-08-02859-4)
• Joanna Rapacka,Rzeczpospolita Dubrownicka(posłowie;Fundacja Pogranicze Sejny 2005 r.ISBN 83-08-02859-4)

Filmografia

• 1963 r."Przygoda noworoczna"(Scenariusz,dialogi)reż.Stanisław Wohl
• 1964 r."Zakochani są między Nami"(Scenariusz)reż.Jan Rutkiewicz
• 1972 r."Dama pikowa"(Scenariusz)reż.Janusz Morgenstern,Jerzy Domaradzki
• 1976 r."Zielone-minione..."(Scenariusz;wespół z Gerardem Zalewskim)reż.Gerard Zalewski
• 1983 r.Adopcja(Scenariusz;wespół z Andrzejem Zajączkowskim)reż.Grzegorz Warchoł,Jerzy Owczaczyk