czwartek, 9 kwietnia 2015

Tomasz Zan(poeta)

Ur.21 grudnia 1796 w Miasocie,zm.19 lipca 1855 w Kochaczynie pod Orszą polski poeta,badacz minerałów i przyrodnik.Syn Karola Zana,wnuk Tomasza Zana(burmistrza Radoszkowicz).Nauki pobierał najpierw przez 5 lat(od 1807 r.)w gimnazjum w Mińsku,następnie w Mołodecznie,a od 1815 roku na Cesarskim Uniwersytecie Wileńskim,gdzie studiował na wydziale matematyczno-fizycznym(nie zdał do Seminarium Nauczycielskiego).Podczas egzaminów wstępnych poznał Adama Mickiewicza.Jako student był korepetytorem syna Kazimierza Kontryma,w którego domu mieszkał.Współzałożyciel Towarzystwa Filomatów utworzonego 1 października 1817 r. i jego przewodniczący na wydziale matematyczno-fizycznym,założyciel Związku Promienistych w 1820 r.w latach 1820-1823 prezes Zgromadzenia Filaretów,członek Towarzystwa Szubrawców.W maju 1821 r.na zaproszenie Jana Chodźko został przyjęty do wileńskiej loży"Szkoła Sokratesa".Za działalność w tych stowarzyszeniach został skazany na rok ciężkiego więzienia w Orenburgu,a następnie na zesłanie,gdzie przebywał w latach 1824-1837.W 1829 r.został asystentem Aleksandra von Humboldta,pod którego kierunkiem prowadził badania meteorologiczne.W Orenburgu wraz z Aleksandrem Chodżką założył muzeum historyczno-przyrodnicze z kolekcją eksponatów geologicznych(nazywany był"poszukiwaczem kamieni").W 1831 r.na zlecenie władz zorganizował wyprawę naukową w stepy Kirgistanu i na Ural.Odkrył pola złotonośne po wschodniej stronie gór Uralu.Rękopisy mapy geologicznej sporządzonej przez Zana i jego prace o złożach minerałów znajdują się do dzisiaj w archiwach w Orenburgu.W latach 1837-1841 pracował jako bibliotekarz w Instytucie Geologicznym w Petersburgu.W 1841 r.powrócił do Wilna,gdzie otrzymał posadę w Głównym Urzędzie Korpusu Inżynierów Górniczych.W 1846 r.ożenił się z Brygidą Świętorzecką,z którą miał czterech synów:Wiktora,Abdona(ur. 30.7.1849),Klemensa(ur.23.11.1852) i Stanisława(zmarły w 1854 r.w niemowlęctwie).Abdona(właściciela Poniemunia)zastrzelono w niewyjaśnionych okolicznościach na grobie ojca,Klemensa,adwokata z Wilna związanego z konspiracyjną organizacją rosyjską Ziemla i Wola zastrzeliła carska Ochrana w pociągu w okolicach Wilna.Autor jambów imieninowych,trioletów,ballad(m.in. Cyganka)sielanek,elegii(m.in.Pożegnanie,które według tradycji skłoniło Mickiewicza do porzucenia stylu klasycystycznego).Pisał również utwory satyryczne;najbardziej znany to poemat heroikomiczny Zgon tabakiery(1817-1818).17 czerwca 1847 kupił od Adolfa Dobrowolskiego majątek Kakowczyn,który przemianował na Kochaczyn.Osada liczyła 103 poddanych.Tomasz Zan zmarł na zapalenie opon mózgowych w Kochaczynie i został pochowany w Smolanach koło Orszy,gdzie spoczęli również:jego żona(zm.25 sierpnia 1900)oraz synowie Abdon i Stanisław.Jego wnuczką była Kazimiera Iłłakowiczówna,a prawnukami Helena Stankiewicz,"pani na Berżenikach" i działaczka społeczna,autorka wspomnień i wierszy oraz Tomasz Zan,konspirator i żołnierz AK.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz