Gabriel Wojniłłowicz

Gabriel Michał Wojniłłowicz(zm.po roku 1663)polski wojskowy,oficer,pułkownik jazdy koronnej,szlachcic herbu wlasniego,starosta lityński i krośnieński.Dowódca pułku kalnickiego Kozaków regestrowych(jako Wonniłowicz)w bitwie nad Żółtymi Wodami w roku 1648.Wysłany w poselstwie do Tuhaj-Beja,został wzięty do niewoli.Po powrocie z niewoli przez dwa lata był rotmistrzem na służbie u księcia Jeremiego Wiśniowieckiego,potem był porucznikiem u Stanisława Rewery Potockiego.Brał udział w bitwie pod Białą Cerkwią w 1651 r.oraz w bitwie pod Buczaczem w 1655 r.W 1655 roku Szwedzi wkroczyli do Polski,Wojniłłowicz ze swoim oddziałem wycofał się do Małopolski i wystąpił przeciw Szwedom.7 grudnia 1655 r.stoczył zwycięską i przełomową bitwę ze Szwedami i z oddziałami dowodzonymi przez Aleksandra Prackiego pod Krosnem i wyzwolił to miasto biorąc dowódcę do niewoli.Za zdradę Ojczyzny Prackiego postawiono pod sąd i rozstrzelano na krośnieńskim Rynku.Jako wyzwoliciel tego miasta,pułkownik Gabriel Wojniłłowicz,po powrocie z pomyślnej ekspedycji zatrzymał swą chorągiew w fortecy łańcuckiej,skąd 10 grudnia listownie powiadomił Króla Polski Jana Kazimierza o odniesionym sukcesie i gdzie następnie oczekiwał na dalsze rozkazy królewskie.Prowadził zwycięskie działania partyzanckie w okolicach Biecza.U boku Jerzego Sebastiana Lubomirskiego,marszałka koronnego,przystąpił do zorganizowania liczącego ok.3000 ludzi oddziału,który wziął udział w wyzwoleniu Wieliczki i Wiśnicza,zaatakował Szwedów kierujących się od Krakowa w kierunku Sącza w Kamionnej,gdzie Polacy uderzyli ze wzgórza,odnosząc zwycięstwo.W dniu 13 grudnia 1655 r.stoczył zwycięską bitwę i zdobył Nowy Sącz.A potem walczył koło Niepołomic i w Bochni wycinając szwedzkie garnizony, zdobywa miasto,Wieliczkę,Wiśnicz i udał się pod Kraków.Gdy powracał Król Jan Kazimierz z Opola,a potem z Lubowli,to torował mu drogę na trasie Biecz,Nowy Żmigród,Dukla i 3 stycznia 1656 r.do 12 stycznia 1656 r.przebywał w Krośnie.A potem torował drogę przez Domaradz do Łańcuta i do Lwowa.W lutym 1656 r.Wojniłowicz połączył swe siły z Czarneckim i razem ruszyli do województwa sandomierskiego,gdzie operowali wraz z Lubomirskim na linii Przemyśl-Sandomierz.Wojniłłowicz brał udział w bitwie pod Jarosławiem,zamknięciu wojsk szwedzkich w widłach Sanu i Wisły.Awansował na porucznika królewskiej chorągwi kozackiej.W czasie bitwy pod Warką w 1656 r.dowódca,u Czarnieckiego,hetmańskiego pułku jazdy(ok.500-600 koni).W czasie wyprawy na Prusy był w randze pułkownika doradcą wojskowym hetmana litewskiego Wincentego Gosiewskiego.Dowodził Tatarami budziackimi prowadzonymi przez Subhana Ghazi Agę w bitwie pod Prostkami niedaleko Ełku.Ich zadaniem było rozpoznanie brodów,ataki na tyłach wojsk.Po walce Tatarzy zostali wypuszczeni i pustoszyli ziemie pruskie.Wojniłłowicz zginął w okolicach Zadnieprza po 1663 r.

Ciekawostki

Jego życiorys posłużył Henrykowi Sienkiewiczowi do stworzenia postaci literackiej Andrzeja Kmicica w powieści historycznej Potop.

Uniwersał opolski

Akt prawny wydany przez króla Polski Jana Kazimierza 30 listopada 1655 w klasztorze franciszkanów w Opolu,który w okresie Potopu szwedzkiego wzywał Polaków do powstania przeciwko Szwedom.Uniwersał opolski zredagowany został w czasie odbywającego się w Opolu zjazdu senatorów.

Układ w Ryńsku

Sojusz obronny zawarty 12 listopada 1655 roku pomiędzy elektorem Brandenburgii i księciem pruskim Fryderykiem Wilhelmem I i szlachtą Prus Królewskich za zgodą króla Jana II Kazimierza w czasie potopu szwedzkiego.W myśl jego postanowień wojska brandenburskie miały obsadzić najważniejsze miasta tej prowincji z wyjątkiem Torunia,Elbląga i Gdańska w celu ich obrony przed wojskami szwedzkimi.Wypełnianie postanowień tego układu przerwało przejście elektora na stronę szwedzką 17 stycznia 1656 roku w Królewcu.

Bitwa pod Kościanem

Miała miejsce 4 października 1655 roku podczas II wojny północnej.Na skutek kapitulacji pod Ujściem pierwszą opanowaną przez Szwedów prowincją była Wielkopolska.Była to również pierwsza polska prowincja,która zetknąwszy się ze szwedzkimi grabieżami,stawiła opór okupantom.Najbardziej znanym w Wielkopolsce organizatorem walk partyzanckich był starosta babimojski Krzysztof Żegocki,który już na początku szwedzkiej okupacji założył bazę w Zaborze koło Zielonej Góry(na należącej do cesarza części Ziemi Lubuskiej).Stąd zamierzał prowadzić swoje przyszłe akcje partyzanckie.Po kilku nieudanych wyprawach Żegocki postanowił wykonać poważniejszy atak.Wraz z liczącym 80-100 ludzi oddziałem uzbrojonym jedynie w kosy,topory,pałki,widły i kilkanaście sztuk broni palnej ruszył na Kościan(47 km od Poznania).W mieście stacjonował garnizon szwedzki w sile 200-400 żołnierzy.Oddział Żegockiego zaatakował miasto 4 października,całkowicie zaskakując liczniejszych i lepiej uzbrojonych żołnierzy szwedzkich.Nie bez znaczenia był fakt,że oddziałowi Żegoty w znacznym stopniu pomogli mieszkańcy Kościana.Garnizon szwedzki został wycięty niemal w całości.W tym czasie nieświadomy zaszłych wypadków zmierzał do Kościana książę Ludwik de Nassau,który na czele 100 żołnierzy eskortował z Poznania wozy skarbowe.Gdy Żegocki dowiedział się o nim,postanowił urządzić zasadzkę.Oddział szwedzki dotarł do bram miasta tuż przed zachodem słońca.Ponieważ Żegocki ustawił na warcie jednego ze swoich ludzi przebranego w szwedzki mundur,landgraf i jego podkomendni nie podejrzewali,że w pobliżu znajdują się ukryci Polacy.Gdy idący na czele swego oddziału Ludwik de Nassau zbliżył się do przebranego wartownika,ten niespodziewanie go zaatakował,a od tyłu rzucili się ukryci w okolicznych budynkach polscy partyzanci.Szwedzi zostali całkowicie zaskoczeni,ponadto z powodu licznych wozów,które uprzednio eskortowali,nie mogli skutecznie rozwinąć się do walki.Z tego powodu musieli zostawić ciało śmiertelnie rannego landgrafa i wycofać się przed Kościan.Tam górę wzięło lepsze uzbrojenie i wyszkolenie żołnierzy szwedzkich,którzy zepchnęli Polaków z powrotem do miasta.Odzyskanie Kościana było jednak niemożliwe i pozbawieni swego dowódcy żołnierze szwedzcy wrócili do Poznania.Ponadto w ręce żołnierzy Żegockiego wpadło 40 wozów szwedzkich załadowanych obfitym łupem,pochodzącym głównie ze zrabowanych kościołów.Bitwa ta była pierwszym poważnym sukcesem,jaki odniósł nieregularny oddział partyzancki w walce z okupującymi Polskę Szwedami.Sukces ten w znacznym stopniu przyczynił się do tego,że za przykładem Żegockiego poszło wkrótce wielu dowódców i kraj miał być wkrótce pełen podobnych oddziałów partyzanckich.Także Szwedzi od tego momentu przestali czuć się już tak bezpiecznie i zaczęli przemieszczać się w większych grupach z zachowaniem większej niż dotąd czujności.Kościan zapłacił za to wysoką cenę po odejściu partyzantów Szwedzi wrócili.Wymordowali większość mieszkańców,miasto złupili i spalili.Nigdy nie powróciło ono do dawnej świetności.

Krzysztof Żegocki

Herbu Jastrzębiec(ur.1618 w Rostarzewie,zm.11 sierpnia 1673 w Gościeszynie)partyzant z czasów potopu szwedzkiego,starosta babimojski,podkanclerzy kaliski przed 1649,marszałek Trybunału Głównego Koronnego w 1660 roku,wojewoda inowrocławski 1666-1669.Nazywany pierwszym partyzantem Rzeczypospolitej,był jednym z pierwszych i najaktywniejszych wodzów polskiej partyzantki w okresie potopu szwedzkiego.Atakował najeźdźców z bazy znajdującej się na Śląsku,później zaś dołączył do oddziałów Stefana Czarnieckiego.Po zakończeniu wojny rozpoczął karierę parlamentarną,a w 1669 r.przyjął święcenia kapłańskie i został biskupem chełmskim(30 stycznia 1670-1673).
Biografia
Urodził się w 1618 r.w Rostarzewie,jako syn senatora Marcina Żegockiego.Ukończył przypuszczalnie kolegium jezuickie lub Akademię Lubrańskiego.Był studentem wydziału teologicznego Akademii Krakowskiej.W 1638 lub 1639 r.ożenił się z Elżbietą Lintermans,z którą miał troje dzieci.Po jej śmierci w 1645 r.ożenił się z Jadwigą Zbijewską,która w wianie mężowi wniosła starostwo babimojskie.Miał z nią dwóch synów.Miał syna,m.in.Franciszka Żegockiego starostę babimojskiego męża Krystyny Ponińskiej.W tym czasie brał udział w walkach przeciw powstańcom Chmielnickiego i z Tatarami.Od 1652 r.tytułował się"rotmistrzem Jego Królewskiej Mości".W okresie gdy pełnił funkcję starosty babimojskiego w 1655 r.wybuchła wojna polsko-szwedzka.Szwedzi represjonowali chłopów,rzemieślników,a szczególnie duchowieństwo katolickie.Na tym tle już pod koniec września 1655 roku zrodziła się partyzantka 300 osobowy oddział chłopów Krzysztofa Żegockiego.Został organizatorem i dowódcą oddziałów partyzanckich walczących 1655-59 w okolicach Babimostu ze Szwedami podczas tzw.potopu szwedzkiego.Z miejscowości Zabór znajdującej się ok.18 km od Zielonej Góry kierował partyzantami w pierwszym okresie walk.4 października zdobył silnie obsadzony gród kościański.Sukces Krzysztofa Żegockiego stanowił dla Szwedów dotkliwy cios,a sam Żegocki otrzymał od króla nominację na pułkownika.16 listopada otrzymał polecenie udania się z odsieczą klasztorowi jasnogórskiemu.Jednocześnie umożliwił wyjście króla Jana Kazimierza z Żywca w kierunku Spisza i Orawy.Pod koniec grudnia udał się w kierunku Jasnej Góry.Mimo,że ostatecznie nie brał udziału w odsieczy,to umożliwił później uzupełnienie zapasów żywności i amunicji.Przez cały okres"potopu"działalność jego była niezwykle skuteczna.Później brał udział w walkach na terenie Brandenburgii,dotarł do Danii.W końcu 1658 r.wrócił do kraju,a jego udział w wojnie zakończył się.W tym czasie rozpoczął działalność polityczną.W 1657 r.mianowany został chorążym województwa poznańskiego,w 1658 marszałkiem sejmiku w Środzie,z tego sejmiku posłował na sejm walny.W 1660 r.Żegocki z rąk króla otrzymał urząd podkomorzego kaliskiego i starosty konińskiego,a jednocześnie został wybrany marszałkiem Trybunału Koronnego w Piotrkowie.Od roku 1660 do 29 marca 1662 dzierżawił mennicę w Poznaniu,gdzie wspólnie z Mikołajem Gillim wyemitował wiele typów monet koronnych.W 1666 r.król nadał Żegockiemu nominację na wojewodę inowrocławskiego.W 1668 r.zmarła jego druga żona.Rok później przyjął święcenia kapłańskie,decydując się na służbę Kościołowi.Wkrótce otrzymał stanowisko biskupa chełmskiego(30 I 1670-1673).Jako biskup był bardzo sumiennym rządcą,jednocześnie poszerzał swą wiedzę teologiczną.Swoje rządy rozpoczął od wizytacji diecezji,chcąc zorientować się w sprawach wymagających pilnego załatwienia.Wciąż przecież dawały znać o sobie skutki powstań kozackich i potopu szwedzkiego,które nie zostały w pełni zlikwidowane.Popierał króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego.Nie zaniedbywał też spraw ogólnopaństwowych.Był członkiem konfederacji gołąbskiej w 1672 roku.W 1673 r.otrzymał nominację na biskupa kujawskiego,ale wkrótce po nominacji zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach,w sierpniu,przebywając w Gościeszynie,gdzie został pochowany.Patron gimnazjów w Rostarzewie,Kębłowie i w Babimoście.